عقاب نیرومندی که بر یک کاکتوس نشسته و ماری را شکار میکند، تصویری است که در قلب پرچم مکزیک قرار دارد؛ نمادی که ریشه در اسطورهای باستانی دارد و سرگذشت شکلگیری پایتخت قوم مشیکا (Mexica) که بعدها بهعنوان آزتکها شناخته شدند را روایت میکند.
بر اساس افسانههای قوم مشیکا، خدای هویتسیلوپوچتلی (Huitzilopochtli) به این قوم فرمان داد سرزمین مادری خود را ترک کرده و در جستوجوی نشانهای الهی، مکانی برای تأسیس یک شهر تازه بیابند. این قوم حدود ۱۷۵ سال سرگردان بود تا سرانجام در سال ۱۳۲۵ میلادی، نشانه مورد نظر یعنی عقاب، کاکتوس و مار، را در جایی یافت که امروز مکزیکوسیتی بر آن بنا شده است.
نمایشگاه تازهای با عنوان یک نشان، یک امضا، یک هویت که تا ۱۵ دسامبر در ساختمان قدیمی شهرداری مکزیکوسیتی برپاست، به بررسی همین موضوع میپردازد: اینکه چگونه این اسطوره، از دوران پیشاکلمبی تا پس از فتح اسپانیاییها، از استعمار تا قرنها دگرگونی، همچنان در مرکز هویت مکزیک باقی مانده است. این نمایشگاه بخشی از برنامههای دولتی به مناسبت ۷۰۰ سالگی تأسیس پایتخت مشیکا است.
ساختمان محل برگزاری نمایشگاه نیز خود بخشی از تاریخ است. این سازه، که در سال ۱۵۲۲ به فرمان هرنان کورتس (Hernán Cortés) ساخته شد، با سنگهای بهجامانده از مکانهای مقدس مشیکا بنا شده است. طی قرنها بازسازی شده، اما همچنان شاهدی بر تصمیمهای حکومتی و لایههای نمادین تاریخ مکزیک بوده است.
مارینا گومس گودوی (Mariana Gómez)، مدیر میراث فرهنگی مکزیکوسیتی، در مراسم افتتاح نمایشگاه گفت:
برگزاری این نمایشگاه در ساختمانی که مرکز تصمیمگیری و حافظه جمعی شهر است، راهی است برای به رسمیت شناختن تاریخ کسانی که روزگاری در این مکان میزیستند و اینکه چگونه دگرگونیهای آن هنوز در هویت مکزیکوسیتی طنین دارد.
مشیکاها پس از سقوط تنوچتیتلان (Tenochtitlan)، روایت خود را در مجموعهای دستنوشتهها ثبت کردند؛ نسخههایی که مسیر مهاجرت و چگونگی تحقق فرمان الهی را به تصویر میکشند. ادواردو ماتوس موکتسومه، باستانشناس برجسته مؤسسه ملی تاریخ و انسانشناسی مکزیک، باور دارد این افسانه بیش از آنکه ادعایی درباره نشانهای آسمانی باشد، بازگویی نمادین رویدادهای تاریخی است.
بر اساس گزارش موزه تمپلو مایور، اقوام پیشاکلمبی این منطقه، داستان جزیرهای کوچک در دریاچه تکسکوکو، که اکنون مرکز مکزیکوسیتی است را بهعنوان محل مشاهده عقاب مقدس نسلبهنسل منتقل کردند.
نمایشگاه جدید روند تحول این نماد را از سال ۱۵۲۳ وقتی که امپراتور شارل پنجم آن را به عنوان نشان رسمی شهر تعیین کرد تا تبدیلشدنش به نماد یک ملت مستقل دنبال میکند. این مجموعه که با گردآوری پژوهشگر گوادالوپه لوزادا (Guadalupe Lozada) شکل گرفته، همچنین تصاویری را شامل میشود که نشان میدهد چگونه فرقههای مذهبی مسیحی از این نماد برای پیشبرد پروژه مسیحیسازی مردمان بومی بهره گرفتند.
به گفته لوزادا، عقاب و کاکتوس در میانه قرن شانزدهم در میان اروپاییها رواج یافت و چند دهه بعد، یسوعیان مار را نیز به تصویر افزودند و از آن زمان، این ترکیب به نماد پایدار هویت شهر تبدیل شد؛ نمادی که بعدها در سراسر حوزه نیو اسپانیا گسترش پیدا کرد.
او توضیح میدهد که صومعههای قرن هفدهم مملو از نقشبرجستههایی از این نماد هستند و هنوز میتوان آن را بر سردر کلیسای جامع مکزیکوسیتی و درون یکی از نیایشگاههای آن دید.
لوزادا میگوید:
قدرت فرهنگی مشیکا چنان بود که مبلغین مسیحی بهجای حذف آن، تصمیم گرفتند این نماد را به کار گیرند؛ گویی میگفتند: تاریخ شما را به رسمیت میشناسیم.
همین منطق درباره فاتحان اسپانیایی نیز صدق میکرد. آنان با وجود تخریب مراکز مذهبی مشیکا، هرگز نمادهای بنیادین این تاریخ را حذف نکردند. لوزادا میگوید:
فتح شهری چون تنوچتیتلان برای اسپانیاییها افتخارآمیز بود، بنابراین آن را پنهان نکردند؛ به همین دلیل قدرت شهری که زیر شهر جدید دفن شد، هنوز در لایههای امروز زنده است، انگار هرگز ناپدید نشده.
دیدگاهتان را بنویسید