مشاهدات تازه نشان دادهاند که پانداهای بزرگ قادرند شاخهها و تکههای بامبو را بشکنند و از آنها بهعنوان ابزار برای خاراندن بخشهایی از بدن که دسترسی به آنها دشوار است استفاده کنند. این رفتار به کمک انگشت شست به طور ابتدایی و متفاوت انجام میشود؛ ویژگی تکاملی خاصی که دیگر گونههای خرسها ندارند و همین توانایی، دیدگاه پژوهشگران درباره تواناییهای شناختی پانداها را تغییر داده است.
پانداهای بزرگ برای من نخستین بار بهطور رسمی در حال استفاده از ابزار دیده شدهاند. پیشتر تنها یک گزارش قدیمی وجود داشت که نشان میداد این حیوانات خاک را به بدن خود میمالند، اما اکنون پژوهشگران در چین توانستهاند رفتار استفاده از ابزار را ثبت کنند. بین یانگ (Bin Yang) از مؤسسه جانورشناسی شانشی در چین میگوید: «از آنجا که پانداها بیشتر وقت خود را صرف خوردن و استراحت میکنند، معمولاً بهعنوان حیواناتی تنبل، خوشخوراک و بامزه شناخته میشوند. اما کشف توانایی استفاده از ابزار دیدگاه ما را نسبت به آنها تغییر داد.»
یانگ و همکارانش هنگام انجام پژوهش، متوجه این رفتار شدند و تصمیم گرفتند آن را دقیقتر بررسی کنند. آنها طی ۵۰ روز مشاهده، ۳۵۳ مورد استفاده از ابزار را در میان ۱۸ پاندا بزرگ در یک باغوحش طبیعی در چین ثبت کردند. این پانداها شامل نر و ماده بودند و تقریباً همیشه شاخهها یا تکههای بامبو را برای خاراندن بدن خود به کار میبردند. این ابزارها به آنها امکان میداد بخشهایی از بدن را که بدون ابزار دسترسی به آن سخت بود، راحتتر بخارانند.
از آنجا که پانداهای این باغوحش در محیطی طبیعی زندگی میکنند، یانگ معتقد است احتمالاً پانداهای وحشی نیز چنین رفتاری دارند، هرچند تاکنون هیچ مشاهده مستقیمی از پانداهای وحشی در این زمینه گزارش نشده است.
برخلاف دیگر گونههای خرس، پانداها دارای یک «شست کاذب» هستند؛ انگشتی کوتاه و متفاوت که شباهتی به شست انسان دارد و به آنها امکان میدهد اشیاء را بگیرند و کنترل کنند. پژوهشگران توضیح میدهند که شکستن شاخهها و استفاده از آنها بهعنوان ابزار نشانهای از نوعی برنامهریزی کوتاهمدت است؛ رفتاری که معمولاً در حیواناتی با مغز بزرگتر مانند انسانها دیده میشود.
بین یانگ (Bin Yang) میگوید: «پانداها ممکن است تواناییهای شناختی و رفتاری پیچیدهتری داشته باشند، فراتر از آنچه پیشتر تصور میکردیم.» او همچنین تأکید میکند که برای شناخت دقیقتر این رفتار به مطالعات بیشتری نیاز است؛ از جمله بررسی اینکه آیا میتوان پانداها را به استفاده هدایتشده از ابزار آموزش داد یا خیر.
دیدگاهتان را بنویسید