گنجینه‌ی مخفی در ژنوم انسان: کشف ویروس‌های فسیل‌شده
ویروس‌های باستانی رتروویروسی در ژنوم انسان جاسازی شده‌اند و می‌توانند آسیب‌پذیری افراد را در مقابل اختلالات عصبی-روانی، از جمله افسردگی، اختلال دوقطبی و شیزوفرنی، افزایش دهند. به گزارش تک فان، مطالعه اخیر در نشریه Nature Communications بر روی رتروویروس‌های درون‌زای انسانی (HERVs) تمرکز کرده و نقش آنها در بروز اختلالات روانی مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه نشان داده است که بیماری‌های عصبی-روانی معمولا در خانواده وجود دارند و ژنتیک نیز نقش مهمی در بروز آنها ایفا می‌کند. این تحقیقات با تأکید بر نقش HERVs در بروز اختلالات عصبی-روانی نشان داده‌اند که برخی از گونه‌های ژنی خاص با خطر بالای شیوع این اختلالات مرتبط بوده و HERVs در مغز روشن می‌شوند و درجه آن را مشخص می‌کنند. این تحقیقات مهمی برای درک عمیق‌تر این اختلالات و درمان‌های بهتر آنها ارائه می‌دهد.
تک فان-دی.ان.ای ویروسی باستانی که در ژنوم انسان جاسازی شده است، می‌تواند آسیب‌پذیری او را در قبال اختلالات عصبی-روانی مثل افسردگی، اختلال دوقطبی و شیزوفرنی را افزایش دهد.
به گزارش تک فان، مطالعه‌ای که در ماه مه در نشریه Nature Communications منتشر شده است، روی رتروویروس‌های درون‌زای انسانی (HERVs) _ تکه‌هایی از DNA که تقریباً 8 درصد از ژنوم انسان مدرن را تشکیل می‌دهند – تمرکز کرده است.
اختلال‌های روانی معمولا در خانواده وجود دارند و مطالعاتی که روی دوقلوها انجام شده است نیز نشان می‌دهد ژنتیک در بروز این بیماری در افراد نقش ایفا می‌کند. تخمین‌ها نشان می‌دهند که بیماری‌های دوقطبی و شیزوفرنی تا 80درصد ارثی هستند که یعنی بسیاری از آسیب‌پذیری‌هایی که در این اختلالات مشاهده می‌شود به ژنتیک متفاوت افراد بستگی دارد.
نسخه‌های خاصی از ژن یا سویه‌های ژنی متفاوت به این اختلالات مربوط دانسته شده‌اند اما درباره اثر HERVs اطلاعات کمی وجود دارد.
یکی از نویسندگان همکار این پژوهش، تیموتی پاول، که دانشمند علوم اعصاب و متخصص ژنتیک مولکولی در کینگز کالج لندن است، می‌گوید: «این ایده که رتروویروس‌های درون‌زای انسانی در ژنوم انسان‌ها وجود داشتند و با این حال اطلاعات کمی درباره آنها داریم حیرت‌زده‌مان کرده است.»
رتروویروس‌های درون‌زای انسانی یا HERVs، قطعاتی از ویروس‌ها هستند که در طی دوران تکامل در ژنوم انسان تنیده شده‌اند؛ قدیمی‌ترین نمونه‌های این ویروس‌ها بیش از 1.2میلیون سال قبل به بدن اجداد ما وارد شدند. می‌دانیم که برخی از HERVها در سلول‌های سرطانی روشن می‌شوند و ممکن است به بروز این بیماری‌ها کمک کنند؛ بقیه در بافت‌های سالم فعال هستند یا نقش‌های مهمی در رشد اولیه ایفا می‌کنند، بنابراین لزوما بد نیستند. برخی از HERVها در مغز فعال هستند اما هنوز مشخص نیست که چه کاری انجام می‌دهند.
قبلا، دانشمندان نقش HERVها را از طریق مقایسه ماده ژنتیکی افراد فاقد این اختلال‌ها با ماده ژنتیکی افرادی که تحت تأثیر یک اختلال بودند، مطالعه کرده‌اند. اما یکی از ایرادهای این روش آن بود که تأثیر عوامل محیطی یا سایر شرایطی که شخص ممکن است داشته باشد را در نظر نگرفته بود. این امر باعث شده بود که بیان قطعیت درباره اینکه بخش معینی از دی. ان . ای، در انزوا نیز می‌تواند با بروز یک اختلال پیوند قوی داشته باشد، دشوار شود.
مطالعه جدید درباره نقش دی. ان. ای باستانی در بروز بیماری‌های عصبی-روانی
مطالعه جدید رویکرد جدیدی را برای بررسی اثرات هزاران HERV به کار گرفت. محققان به داده‌های ژنتیکی تحقیقات قبلی که با مشارکت هزاران نفر انجام شده بود، و همچنین به نمونه‌هایی از بافت مغز افراد متوفا که از تقریبا 800نفر با و بدون اختلالات روانی گردآوری شده بود، دسترسی پیدا کردند. آنها سپس مشخص کردند که هر کدام از افراد چه سویه‌های ژنی متفاوتی حمل می‌کردند؛ و این نکته را مد نظر قرار دادند که آیا این سویه‌های ژنی روی HERVهای اطراف‌شان اثر می‌گذارد یا نه.
آنها دریافتند که برخی از گونه‌های ژنی خاص با خطر بالای شیوع اختلالات عصبی-روانی مثل شیزوفرنی، افسردگی و اختلال دوقطبی مرتبط بود. این گونه‌ها همچنین تعیین می‌کردند که HERVها در مغز روشن شوند و درجه آن را نیز تعیین می‌کردند.
رودریگو دوآرت، محقق در کینگز کالج لندن، می‌گوید: «این پیوندها باعث می‌شود با قطعیت بیش‌تری بگوییم که تفاوت‌های ژنتیکی که بین نمونه‌ها و گروه کنترل مشاهده می‌کنیم، با احتمال بیش‌تری بازتاب حقیقی زیست‌شناسی این اختلالات هستند.»
این تیم تحقیقاتی برای نخستین‌بار 5 HERV جدید مرتبط با بروز اختلالات عصبی-روانی را مشخص کرده است. دو مورد از آنها با بروز بیماری شیزوفرنی مرتبط بود، یکی در بروز شیزوفرنی و دوقطبی و یکی هم در اختلالات افسردگی شدید، نقش داشت. این 5 HERV با مورادی که پیش از این شناسایی شده بود و به این اختلالات مرتبط دانسته شده بود، تفاوت دارند.
دکتر آویندا ناث، مدیر بالینی در موسسه ملی اختلالات روانی-عصبی و سکته مغزی، می‌گوید: «این تحقیق یک پیشرفت بزرگ است. این تحقیق شیوه مواجهه با بیماری‌های روانی-عصبی را تغییر می‌دهد. »
این مطالعه پیشنهاد می‌دهد که این HERVها احتمال بروز اختلال‌های روانی در افراد را افزایش می‌دهند اما در این مقطع نمی‌توانیم بگوییم که سهم آنها در بروز این اختلالات در افراد چقدر است.
اینکه فرد حامل یکی از این HERVها باشد، لزوما بروز اختلالات در او را تضمین نمی‌کند.
عاطفه رضوان نیا
