قمرهای بسیار کوچک مریخ چطور شکل گرفته‌اند؟ یک شبیه‌سازی جدید به این سوال پاسخ می‌دهد
دانشمندان با کمک یک شبیه‌سازی موفق شدند نحوه شکل‌گیری قمرهای سیاره مریخ با نام « فوبوس » و « دیموس » را شرح دهند.
سیاره مریخ هم مانند بسیاری از سیارات منظومه شمسی قمرهایی دارد که به دور آن در گردش هستند – مانند ماه که قمر زمین است. اما این قمرها که آن‌ها را با نام فوبوس و دیموس می‌شناسیم، بسیار کوچک هستند. فوبوس تنها ۲۷.۳ کیلومتر عرض دارد. عرض دیموس هم تنها ۱۴.۴ کیلومتر است. این قمرها همچنین گرد و کروی نیستند بلکه اجسامی توده مانند با اجرامی با اشکال ناهمگون هستند. درحقیقت می‌توان گفت آن‌ها هیچ شباهتی به قمرهای دیگر سیارات ندارند.
« جیمز اودوناگو » منجم و سیاره‌شناس در دانشگاه « ریدینگ » انگلستان درباره قمرهای سیاره مریخ می‌گوید: «آن‌ها شبیه به سیارک‌ها هستند، نه قمر.» همین مسیٔله سبب شده تا دانشمندان عقیده داشته باشند احتمالا فوبوس و دیموس سیارک هستند – دو صخره فضایی که مدت‌ها پیش در دام گرانش سیاره سرخ افتاده‌اند و همانند قمر به دور آن می‌چرخند.
مطالعه‌ای که قبلا در ژورنال « Icarus » منتشر شد، نشان داد که این دو قمر در ابتدا سیارک بوده‌اند. درحقیقت دانشمندان در این مطالعه با استفاده از یک شبیه‌سازی ابررایانه‌ای نشان دادند یک سیارک به اندازه کافی بزرگ به دام گرانش سیاره سرخ افتاده و توسط همین میدان گرانشی تکه‌تکه شده است و دو قمری که مشاهده می‌کنیم درحقیقت همین تکه‌ها هستند که به صورت کلوخه‌ای انباشته شده‌اند تا درنهایت به عنوان قمرهای مریخ ظاهر شوند.
اما این نتایج با دو سوال مهم همراه هستند: چرا مدار فوبوس و دیموس با دقت بالایی دایره‌ای شکل است و دو قمر در اطراف استوای سیاره سرخ قرار دارند؟ اگر فوبوس و دیموس در ابتدا سیارک‌هایی بودند که مقید به گرانش مریخ شدند، انتظار می‌رود با زوایای مختلف به مریخ نزدیک شده‌اند و همین امر سبب می‌شود تا مدار آن‌ها کج شده و تاحدودی بیضی‌شکل باشد.
همین سبب می‌شود تا دانشمندان باور داشته باشند احتمالا فرآیند دیگری فوبوس و دیموس را به قمرهای مریخ تبدیل کرده است. آن‌ها باور دارند یک جرم سماوی بزرگ به سیاره سرخ برخورد کرده است و سبب کنده شدن قسمتی از سیاره شده است تا این بخش از سیاره در راستای خط استوای مریخ دیسکی را شکل دهند که منجر به ساخت قمرهایی با مدار دایره‌ای شکل یکسان شود.
اینجاست که شبیه‌سازی جدید وارد عمل می‌شود تا این باور را رد یا تایید کند. دانشمندان عقیده دارند اگر جرمی به مریخ برخورد کرده باشد، احتمالا جرمی قابل مقایسه با جرم « وستا »، دومین جسم پرجرم در کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری داشته است و از فاصله حدودی ۵۱ هزار کیلومتری به سمت مریخ شتاب گرفته است.
در نتیجه گرانش مریخ این سیارک را قطعه قطعه کرده است. « جاکوب کگریس » دانشمند در مرکز تحقیقاتی « ایمز » ناسا می‌گوید: «بعضی از سیارک‌ها قادر هستند از مدار سیاره فرار کنند، اما برخی دیگر به دام گرانش سیاره می‌افتند و گاها در برخورد با سیاره خرد می‌شوند.»
حجم زیادی از قطعات خرد شده در مدار سیاره باقی می‌مانند. با گذشت زمان، این خرده‌ها تحت تاثیر گرانش مریخ و خورشید قرار می‌گیرند و درنهایت، چندین قطعه از این قطعات بهم می‌چسبند و قطعات بزرگتر را شکل می‌دهند. این فرآیند ابری از قلوه سنگ‌های سیارکی تولید می‌کند که درنهایت با خط استوای مریخ هماهنگ می‌شوند. قطعات کوچکتر نیز که بهم نچسبیده‌اند، به حلقه‌هایی شبیه به حلقه‌های زحل تبدیل شده‌اند. دانشمندان باور دارند این حلقه‌ها در حدود ۵۰ میلیون سال آینده به سیاره برخورد خواهند کرد و یا فرو می‌پاشند و حلقه‌های جدیدی در اطراف مریخ شکل می‌گیرد.
هرچند این قمرها حالا آرام گرفته‌اند و در مداری منظم به دور مریخ می‌چرخند، اما همین مسیٔله نشان می‌دهد منظومه شمسی زمانی مکانی بسیار آشوبناک بوده است.
این شبیه‌سازی‌ها نیاز به تایید با داده‌ها دارند. ماموریت « کاوش قمرهای مریخ » یا « MMX » متعلق به آژانس فضایی ژاپن که در سال‌ها آینده پرتاب می‌شود، قصد دارد منشا قمرهای سیاره سرخ را به صورت دقیق مورد مطالعه قرار دهد. MMX قرار است یک نمونه از فوبوس را بازیابی کند و آن را به زمین برگرداند تا مشخص شود این قمرها سیارک‌هایی هستند که به دام مریخ افتادند یا قسمت‌هایی از سیاره سرخ هستند که در اثر برخورد یک سیاره از سطح سیاره سرخ کنده شده‌اند و در مدار آن قرار گرفته‌اند.
