سوء پیشینه چیست و چگونه می‌توان سوء پیشینه را پاک کرد؟
فرارو- سوء پیشینه مرتبط به جرائم عمدی است که در شناسنامه کیفری افراد درج می‌شود و مبنای قضاوت در مورد فرد طی سال‌های آینده خواهد بود.
به گزارش فرارو، فردی که به لحاظ برخی کاستی‌ها و معضلات در محیط زندگی خود خواسته یا ناخواسته مرتکب جرم شده است، پس از تحمل مجازات و بازگشت به اجتماع به منظور ایجاد شرایط مناسب برای خود و خانواده‌اش نیازمند اشتغال است، اما این در حالی است که برخی از مجرمان به دلیل داشتن سوء پیشینه از حقوق اجتماعی محروم می‌گردند.
به موجب ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی افرادی که مرتکب جرائمی که مجازات آن‌ها به شرح مندرج در ماده مذکور است شوند دارای محکومیت کیفری موثر هستند و تا پایان مدت‌های مذکور در ماده نمی‌توانند گواهی‌عدم سوء پیشینه بگیرند.
آنچه عامه مردم به آن سوء پیشینه کیفری می‌گویند در لفظ قانون گذار محکومیت موثر کیفری خوانده شده است. در واقع اگر فردی مرتکب جرایم برشمرده در قانون شود، به دلیل ذهنیتی که در جامعه از آن فرد ایجاد می‌شود، سوء پیشینه‌ای برای او در نظر گرفته می‌شود.
تعریف محکومیت موثر کیفری
محکومیت مؤثر کیفری، محکومیتی است که محکوم را به تبعِ اجرای حکم، از حقوق اجتماعی محروم می‌سازد. در چارچوب قوانین حقوقی، افراد در صورت ارتکاب برخی جرایم پس از محکومیت، علاوه بر مجازات جرم مربوطه، از حقوق اجتماعی نیز محروم می‌شوند. به عبارت دیگر، در برخی از انواع جرایم، مرتکب علاوه بر مجازات اصلی، به مجازات تبعی نیز محکوم می‌شود که نتیجه آن محرومیت از حقوق اجتماعی است.
تعریف حقوق اجتماعی
داشتن سوء پیشینه مجرمین را از برخی حقوق اجتماعی محروم می‌کند، ابتدا باید تعریف درستی از حقوق اجتماعی داشته باشیم به موجب ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی حقوق اجتماعی موضوع این قانون به شرح زیر است:
۱- داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا
۲- عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیات دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور
۳- تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری
۴- انتخاب شدن یا عضویت در انجمن ها، شوراها، احزاب و جمعیت‌ها به موجب قانون یا با رای مردم
۵- عضویت در هیات‌های منصفه و امناء و شوراهای حل اختلاف
۶- اشتغال به عنوان مدیر مسؤول یا سردبیر رسانه‌های گروهی
۷-استخدام و یا اشتغال در کلیه دستگاه‌های حکومتی اعم از قوای سه‌گانه و سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته به آن‌ها، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت نظر رهبری، شهرداری‌ها و مؤسسات مامور به خدمات عمومی و دستگاه‌های مستلزم تصریح یا ذکر نام برای شمول قانون بر آن‌ها
۸- اشتغال به عنوان وکیل دادگستری و تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتریاری
۹- انتخاب شدن به سمت قیم، امین، متولی، ناظر یا متصدی موقوفات عام
۱۰- انتخاب شدن به سمت داوری یا کارشناسی در مراجع رسمی
۱۱- استفاده از نشان‌های دولتی و عناوین افتخاری
۱۲- تاسیس، اداره یا عضویت در هیات مدیره شرکت‌های دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت نام تجارتی یا مؤسسه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی
به موجب تبصره ۲ ماده فوق، اصل بر آن است که پس از گذشت مواعد مقرر در ماده ۲۵، از محکوم اعاده حیثیت به عمل آید و محکوم مجددا بتواند حقوق اجتماعی خود را به دست بیاورد، با این حال اصل مذکور در ۳ مورد مستثنی می‌شود که عبارتند از: موارد مندج در بندهای الف، ب. و پ. ماده ۲۶ در این موارد محکوم به طور دائم و مادام العمر از حقوق اجتماعی محروم می‌گردد.
جرائمی که دارای سوء پیشینه یا سابقه کیفری هستند
به موجب ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، در مدت زمان مقرر در این ماده محکوم را از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم می‌کند:
۱- هفت سال در محکومیت به مجازات‌های سالب حیات (مانند قتل که مجازات آن قصاص است) و حبس ابد (مانند ارتکاب سرقت حدی برای بار سوم) از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی
۲- پس از ۳ سال در محکومیت به قطع عضو (مانند سرقت حدی برای بار اول و دوم)، قصاص عضو (مانند قطع عمدی عضو دیگری که موجب قصاص عضو جانی می‌شود) در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنیٌ‌علیه باشد، نفی بلد (تبعید) و حبس تا درجه ۴ (حبس بیش از ۵ سال)
۳- دو سال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنیٌ‌علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه ۵ (حبس بیش از ۲ تا ۵ سال)
با توجه به اینکه صرفاً محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی طبق ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲ محکومٌ علیه را در مدت‌های مقرر در این ماده از حقوق اجتماعی محروم می‌کند؛ بنابراین در غیر موارد مذکور در بندهای فوق این ماده محکومٌ علیه فاقد سابقه کیفری محسوب می‌شود و لزومی به درج در گواهی صادره نیست و باید گواهی‌عدم سوء پیشینه کیفری صادر شود.
یعنی مثلا اگر مجازات حبس یک سال برای فردی منظور شود، به دلیل اینکه جز موارد بالا نمی‌باشد، در سابقه کیفری فرد منظور می‌شود، ولی اگر همین فرد به پلیس + ۱۰ مراجعه کند و درخواست گواهی‌عدم سوء پیشینه کند، ملاحظه خواهد کرد که در گواهی‌عدم سوء پیشینه ایشان چیزی به عنوان محکومیت درج نشده است.
پاک شدن سوء پیشینه
مطابق قانون مجازات اسلامی، پس از گذشتن مدت زمان‌های مذکور، برای رفع اثر از محکومیت مؤثر کیفری و اعاده حیثیت، نیازی به مراجعه به دادگاه و دریافت حکم از دادگاه نیست و با اجرای حکم و منقضی شدنِ مدت زمانِ محرومیت شخص از حقوق اجتماعی، طی فرایندی اداری، موضوع به مراجع ذی ربط اعلام و از پیشینه کیفری فرد محکوم پاک می‌شود.
مدارک لازم جهت دریافت گواهی‌عدم سوء پیشینه
۱- اصل و کپی شناسنامه
۲- اصل و کپی کارت ملی
۳- یک قطعه عکس جدید رنگی تمام رخ زمینه سفید بدون عینک (برای خانم‌ها بدون آرایش)
۴- معرفی نامه از محل کار و یا تکمیل فرم درخواست
۵- همراه داشتن کد پستی ۱۰ رقمی به همراه آدرس کامل پستی
۶- پرداخت هزینه‌های زیر از طریق دستگاه کارتخوان (POS) مستقر در دفاتر
توجه: واریز از طریق اینترنت، عابربانک و فیش واریزی بانک به هیچ عنوان قابل قبول نیست.
این خدمت درحال حاضر فقط در دفاتر تهران، کرج، مشهد، اصفهان، اهواز، ارومیه، یزد، کرمان، قم، رشت، کرمانشاه ارائه می‌شود و مبالغ پرداختی ۷۵۰۰۰ ریال به حساب نیروی انتظامی و ۲۰۰۰۰۰ ریال به حساب دادگستری استان تهران واریز می‌گردد.
افرادی که برای سفارتخانه‌های خارج از کشور نیاز به گواهی‌عدم سوء پیشینه دارند، باید اصل گذرنامه و کپی صفحه اول آن را به عنوان معرفی نامه ارائه کنند. اتباع خارجی جهت دریافت گواهی تشخیص هویت در تهران باید به پلیس مهاجرت و گذرنامه ناجا و در شهرستان‌ها به اداره اتباع خارجی مراجعه کنند.
