آیا «طرح مودت» محمدجواد ظریف جواب می‌دهد؟
فرارو-محمدجواد ظریف، یادداشتی در اختیارمجله اکونومیست قرار داده است که مبتنی بر ایده تشکیل یک انجمن است. «انجمن گفت‌وگوی کشور‌های مسلمان غرب آسیا» ایده‌ای است که ظریف به عنوان ساز و کار دستیابی به تحول در غرب آسیا مطرح کرده است.
به گزارش فرارو، در بخشی از این مقاله می‌خوانیم: «طرح «مودت» از تمامی کشور‌های مسلمان تاثیرگذار در غرب آسیا (بحرین، مصر، ایران، عراق، اردن، کویت، لبنان، عمان، قطر، عربستان سعودی، [دولت آینده] سوریه، ترکیه، امارات متحده عربی و یمن) دعوت می‌کند تا در مذاکرات جامع شرکت کنند. نمایندگان سازمان ملل متحد نیز می‌توانند در این فرآیند مشارکت داشته باشند. این ابتکار باید بر اساس ارزش‌های عالی دین مشترک‌مان، اسلام، و اصول حاکمیت، تمامیت ارضی، عدم مداخله و امنیت جمعی پایه‌گذاری شود. حروف اول این عنوان در زبان انگلیسی (MWADA)، که در زبان عربی( زبان مشترک عبادت همگی ما) «مودت» خوانده می‌شود، باید هدف خود را تقویت همزیستی مسالمت‌آمیز و شراکت‌های عادلانه قرار دهد.»
ظریف در بخش‌های مختلف این مقاله به لزوم توسعه بخش‌های انرژی، کشتیرانی، تبادلات فرهنگی، مدیریت منابع آب، توسعه روابط سیاسی و بسیاری دیگر از مؤلفه‌هایی پرداخته است که می‌توانند برای همه کشور‌های منطقه سودآوری داشته باشند. با توجه به این مقاله پرسش‌هایی مطرح است از جمله این که طرح مودت چه مزایایی خواهد داشت؟ آیا این طرح قابل اجراست و آیا ایران پیش از این نیز چنین طرح‌هایی داشته یا خیر؟ جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین ایران در انگلستان و کارشناس ارشد سیاست خارجی در گفت‌و‌گو با فرارو به بررسی و تحلیل این موضوعات پرداخته است:
مخالفت تندرو‌ها با خاتمی در «گفتگوی تمدن ها»
جلال ساداتیان به فرارو گفت: «در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی، یک سابقه همکاری و روابط امنیتی بین ایران و کشور‌های این منطقه بود یا بهتر است بگوییم در حال شکل گیری بود که چندان استقبالی از آن نشد. اما چرا این برنامه در آن زمان چندان موفقیت آمیز نبود؟ چون آن‌ها فکر می‌کردند ما در ظاهر برای دوستی آمده‌ایم، اما زیر آستینمان خنجر است؛ بنابراین آنطور که باید و شاید از این طرح استقبال نشد. دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی تمام شد و در دولت‌های بعد هم در سایه تحولات سیاسی متعددی که رخ داد این طرح عملا کنار گذاشته یا به عبارتی دقیق‌تر خفه شد. در آن زمان هدف، توسعه امنیتی و همکاری‌هایی بود که در راستای برقراری امنیت منطقه‌ای در نظر گرفته می‌شود. حوادثی که در آن بازه زمانی رخ داد عملا طرح دولت آقای خاتمی را به سایه برد. البته در زمانی که آقای خاتمی برای شکل دهی این نوع روابط تلاش می‌کردند، عده‌ای تندروی داخلی هم بودند که علیه هر نوع تلاش برای ارتباط با جهان موضع گیری می‌کردند و گویی برای آن‌ها فرقی نمی‌کرد موضوع چیست.»
وی افزود: «در آن زمان عده‌ای علیه گفتگوی تمدن‌ها سخن می‌گفتند؛ حتی بدون آن که دقیقا اشراف داشته باشند هدف از گفتگوی تمدن‌ها چیست. این در حالیست که حتی دنیا از این طرح استقبال کرد و تلاش‌های آقای خاتمی برای توسعه روابط مبتنی بر گفتگوی صلح آمیز، از سوی بسیاری از تحلیلگران منطقه‌ای و بین الملل، مورد حمایت قرار گرفت؛ اما در داخل کشور شاهد گفتگوی سازنده‌ای نبودیم. این شاید یک نقص یا مشکل جدی در دیپلماسی آن دوران بود که اگرچه برخی ایده‌های آقای خاتمی با اقبال جهانی رو به رو می‌شد، اما داخل کشور گفتمان مشترک و پایداری را شاهد نبودیم. بنابراین، تلاش‌های مشابه با ایده آقای ظریف را می‌توان مسبوق به سابقه دانست.»
طرح ظریف خوب است، اما باید ابتدا داخل کشور تایید شود
این تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در ادامه گفت: «این که اکنون این طرح جواب می‌دهد یا خیر را باید بر این اساس پاسخ دهیم که شرایط امروز سیاست خارجی و سیاست منطقه‌ای ما چگونه است؟ دو کشور امارات و بحرین، روابطی را با اسرائیل برقرار کرده‌اند و احتمال این که با بازگشت دونالد ترامپ، تلاشی جدید برای توسعه «صلح ابراهیم» آغاز شود وجود دارد. در چنین شرایطی، سوال این است که آیا ایران آمادگی دارد وارد گفت‌و‌گو با کشور‌های عرب منطقه شود و آیا کشور‌های عرب منطقه همزمان وارد گفت‌و‌گو با ایران و اسرائیل خواهند شد؟ در چنین شرایطی این مجموعه کشور‌ها که رهبریت یا سرپرستی‌شان با عربستان است، چگونه رفتار خواهند کرد؟ این گفت‌و‌گو چه مفهومی خواهد داشت؟ مقاله دکتر ظریف به لحاظ مبانی دیپلماتیک با ارزش است؛ اما باید بررسی شود که اگر ما حامی چنین طرحی هستیم، قرار است این گفت‌و‌گو‌ها چه ابعادی داشته باشد؟ تا کجا پیش رود و در صورت هماهنگی کشور‌های عرب و اسرائیل، ایران چه تصمیم خواهد گرفت.»
وی افزود: «اتفاقا اینجا پاسخ‌ها پرشمار است. همانطور که اروپایی‌ها با اسرائیل روابط دارند و ما نیز همزمان سال‌ها با اروپایی‌ها روابط داشتیم. یک گزینه پاسخ می‌تواند همین باشد که برای ما فرقی نمی‌کند و ما به روابطمان با کشور‌های عرب، حتی در صورت روابط آن‌ها با اسرائیل، ادامه می‌دهیم. همچنین این پرسش مطرح است که اصلا آیا تمامی ضوابط این نوع طرح از سوی تمامی ارکان نظام پذیرفته می‌شود تا بعد به سراغ مرحله دوم یعنی طرف مقابل برویم؟ درواقع مسئله این است که چنین طرح‌هایی ابتدا باید داخل کشور چکش کاری و بررسی شوند و سپس به سراغ جزئیات آن برویم. من فکر می‌کنم اگر این را بپذیریم که بسیاری از کشور‌های دنیا با یکدیگر روابط مناسبی دارند و ما نیز می‌توانیم این روابط را فارغ از دیگر روابط کشور‌های مذکور با اسرائیل پیش ببریم، می‌توانیم امیدوار باشیم که نوع گفتگوی مدنظر آقای ظریف شکل بگیرد. به طور کلی اما، با توجه به تهدیداتی که علیه ایران در منطقه وجود دارد، نمی‌توان مطمئن بود که سران کشور با این موضوع موافقت کنند. توجه داشته باشیم که با ظهور ترامپ و کابینه‌ای که عمده افراد آن سوابق ضد ایرانی دارند، نمی‌توان اطمینان داشت که بتوان این طرح را به شکل تمام و کمال انجام داد یا با اعراب وارد گفت‌و‌گو شد. من از طرح آقای ظریف استقبال می‌کنم، اما اول باید رفع اشکالاتی را انجام داد تا این طرح به معنای واقعی کلمه قابل اجرا و موفق باشد.»
