سندروم هیکیکوموری؛ والدین پخته و بچه‌های 50 ساله: وابستگی مخفی زیر سایه 80 سالگی
هیکیکوموری یک اصطلاح ژاپنی است که به افرادی اشاره دارد که از جامعه دوری گزیده‌اند. این واژه از دو کلمه “هیکی” به معنای کنار کشیدن و “کوموری” به معنای به درون تشکیل شده است. این سندروم در ژاپن مورد توجه زیادی قرار گرفته و به تازگی شروع به گسترش جهانی آن شده است، به ویژه از طریق رسانه‌های اجتماعی.
افرادی که از هیکیکوموری رنج می‌برند معمولا به دلایلی مانند مشکلات روانی، ویژگی‌های شخصیتی ناسازگار، فشارهای اجتماعی، استفاده افراطی از اینترنت و تجربه‌های منفی با همسالان به این وضعیت وارد می‌شوند. این سندروم دارای علائمی مانند ماندن در خانه به مدت طولانی، بی‌علاقگی به فعالیت‌ها و ترک تحصیل یا کار می‌باشد.
هیکیکوموری‌ها نیاز به حمایت خانواده و کمک‌های حرفه‌ای برای بازگشت به جامعه دارند، اما معمولا مقاومت زیادی نسبت به درمان دارند. این موضوع نشان می‌دهد که نیاز به آگاهی عمومی و اقدامات جامع در این زمینه وجود دارد، زیرا این سندروم به تدریج در کشورهای مختلف جهان گسترش یافته است.
تک فان-«وقتی در سن 16سالگی از مدرسه ترک تحصیل کردم هیکی Hiki شدم»، این جمله یکی از کاربران شبکه اجتماعی ردیت است که در ادامه می‌نویسد: «حالا 37ساله با ذهن یک فرد 16ساله هستم. دو دهه گذشته و من هیچ کاری نکرده‌ام، هرگز کسی را نبوسیده‌ام، هرگز شغلی نداشته‌ام و فقط روزهایم را در فضای آنلاین سپری کرده‌ام. هیچ چیزی بهتر نشده است.»
به گزارش تک فان، اصطلاح « هیکیکوموری» Hikilomori، یک واژه مرکب متشکل از دو جزء هیکی (کنار کشیدن) و کوموری (به درون) است که در کل به «افرادی اشاره می‌کند که از جامعه دوری گزیده‌اند.» این واژه از ژاپن سرچشمه گرفته است.
هیکیکوموری یک سندروم فرهنگی است که در ژاپن روی آن مطالعات زیادی انجام شده است. اما امروز، با استفاده از رسانه‌های اجتماعی این پدیده بعدی جهانی پیدا کرده و مشکل تنهایی را بدتر کرده است.
افزایش و گسترش سندروم هیکیکوموری
برطبق مطالعه‌ای که در سال 20233 در نشریه Clinical Child and Family Psychology Review منتشر شد، هیکیکوموری شکلی افراطی از دوری‌گزینی از جامعه است که تحت تأثیر طیفی از عوامل شامل موارد زیر قرار می‌گیرد:
مشکلات روانی
برخی ویژگی‌های شخصیتی ناسازگار
پویایی‌های منفی در درون خانواده شامل والدین کنترلگر
تجربه‌های منفی با همسالان
فشارهای اجتماعی
استفاده افراطی از دنیای دیجیتال و اینترنت
هیکیکوموری نشانه‌هایی دارد:
ماندن در خانه به مدت بیش‌تر از 6ماه
بی‌علاقگی به اکثر فعالیت‌ها
بازماندن از مدرسه
ترک کار
ماندن در محیط‌های بسته
وابستگی به خانواده بدون برنامه‌ای برای خوداتکا شدن
کابینه ژاپن در سال 2022 اعلام کرد که تقریبا 1.46میلیون منزوی در بین سنین 15 تا 64 در ژاپن وجود دارند. به علاوه یک نظرسنجی که در سال 2019 انجام شده بود نشان داد که 613000 بزرگسال ژاپنی بین سنین 40 تا 64سال نیز در طبقه‌ای با عنوان « هیکیکوموری‌های بزرگسال جای می‌گیرند.»
مشاهدات همچنین از پدیده‌ای با عنوان 80-50 پرده‌برداری کرد که بر اساس آن والدین در 80سالگی از فرزندان 50ساله‌شان مراقبت می‌کنند. هرچند معیار نمونه‌گیری برای هر پیمایشی متفاوت بوده است اما حاوی پیام‌های واضحی است: همه گروه‌های سنی تا حدی تحت تأثیر پدید هیکیکوموری قرار گرفته‌اند.
یک مادر بیوه در سن 77سالگی که نگران فرزند 53ساله تنهایش بود، که با وی زندگی می‌کند، به محققان در پیمایش گفته بود:
«اگر من بمیرم چه اتفاقی برای او میفتد؟ یا اگر مجبور شوم خودم به دیگران متکی شوم او چه کار می‌کند؟»
وزیر خانواده و برابری جنسیتی در کره جنوبی سال گذشته پیشنهاد کرده بود 490دلار در ماه به جوانان منزوی پرداخت شود تا آن‌ها بتوانند دوباره در جامعه تلفیق شوند؛ مدرسه را از سر بگیرند یا به دنبال شغل باشند.
اما این سندروم فقط به ژاپن محدود نمی‌شود و کم‌کم دارد در کشورهایی مثل آمریکا، چین، هند، برزیل و سایر کشورهای اروپایی که ارتباطات دیجیتالی در آن‌ها پررنگ‌تر است، گسترش پیدا می‌کند.
چرا آدم‌ها هیکی می‌شوند؟
مطالعه‌ای که در سال 2019 انجام شد و نتایج آن در نشریه Frontier of Psychology منتشر شد نشان داد که هیکیکوموری با روابط بین‌فردی افراد مرتبط است و این افراد عوامل خطر خودکشی را نیز ممکن است نشان دهند. مطالعه دیگری می‌گوید برای تشخیص پدیده هیکیکوموری می‌توانید به این موارد دقت کنید:
استیصال: مشارکت‌کنندگان گزارش داده بودند که در جهان چالشی مدرن احساس بی‌کفایتی می‌کنند. بسیاری احساس می‌کردند که تجربه‌های گذشته‌شان آن‌ها را دچار آسیب روانی کرده است و نسبت به رویارویی با چالش‌های جهان واقعی در آینده ابراز نگرانی می‌کردند.
خستگی رابطه: یکی دیگر از دلایلی که افراد از جامعه دوری گزیده بودند تجربه‌های منفی آن‌ها در ارتباط با آدم‌ها در مدرسه، محیط کار و خانه بود. برخی مشارکت‌کنندگان بیان کرده بودند که تنهایی در مقایسه با ارتباط با دیگران درد کم‌تری دارد.
ناگزیری و ترس: «من آدم ضعیفی هستم. فقط می‌توانم در تاریکی پنهان شوم.» این جمله یکی از مشارکت‌کنندگان در پیمایش بود. فقدان جایگزین‌ها و ناگزیری واضح سرنوشت هیکیکوموری‌ها، احتمالا این افراد را منکوب می‌کند و باعث می‌شود که عزت نفس و اعتماد به نفس پایین داشته باشند و تعاملات واقعی‌شان کم‌تر شود.
ترس از قضاومت یکی از بدترین ترس‌های این افراد بود که به دوری گزیدن آن‌ها از جامعه کمک کرده بود. آن‌ها می‌ترسیدند دیگران را ناامید کنند و همین حالا هم احساس شکست می‌کردند.
هیکیکوموری‌ها به حمایت خانواده و کمک‌های حرفه‌ای برای بازگشت به جامعه نیاز دارند. البته باید گفت که این آدم‌ها اغلب در مقابل درمان مقاومت می‌کنند. اما ازآنجایی که بیش‌تر این افراد در کنار خانواده زندگی می‌کنند، احتمالا اولین قدم درمان از خانواده شروع می‌شود.
عاطفه رضوان نیا
