آسمان تهران، پناهگاه اولین اقامتگاه ارامنه در شهر اندیشه
دولاب یکی از محلات قدیمی تهران است که ارمنی‌ها پس از مهاجرت به این شهر، در آن سکونت یافتند. آرامستان دولاب که قدمت آن به بیش از ۱۳۰ سال می‌رسد، یکی از نماد‌های زندگی ارمنی‌ها در این منطقه است. این قبرستان ارامنه، که از قدیمی‌ترین قبرستان‌ها در تهران است، محل دفن بسیاری از نخبگان و مشاهیر ارمنی می‌باشد.
ورود ارمنی‌ها به دولاب در زمان حکومت کریم‌خان زند اتفاق افتاد و با دستور حاکم آن زمان، ۱۰ خانواده ارمنی که در صنعت سنگ‌تراشی ماهر بودند از جلفای اصفهان به دولاب مهاجرت کردند. این اتفاق باعث رونق صنعت سنگ‌تراشی و رشد سکونت ارمنی‌ها در این منطقه شد.
همچنین، آداب و رسومی که ارمنی‌ها با خود به دولاب آوردند به عنوان بخشی از تاریخ این محله مطرح است. اهالی قدیمی دولاب هنوز به خاطر مراسم و جشن ۱۳ ارامنه در قبرستان دولاب گرامی‌داشتی می‌کنند و خاطراتی زیبا از آن مراسم را به یاد دارند.
به عبارت دیگر، دولاب نخستین آبادی یا گستره‌ای است که پس از مهاجرت جمعی از ارامنه به تهران میزبان آن‌ها شد. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه، می‌گوید: «کوچ ارامنه از نقاط مختلف به محله‌های پایتخت، زمینه‌ساز شکل‌گیری یا توسعه برخی محله‌ها شد؛ محله‌هایی، چون مجیدیه، زرکش و… که هنوز به محله‌های ارمنی‌نشین پایتخت معروفند.
به گزارش همشهری‌آنلاین، اما ماجرای ارامنه و دولاب داستان متفاوتی دارد. این محله که روزگاری آبادی بزرگی بود در بیخ گوش تهران، اولین محله یا گستره‌ای از تهران است که ارامنه در آن ساکن شدند. داستان کوچ ارامنه به دولاب را باید در دوران زندیه و زمان حکومت کریم‌خان زند جست‌وجو کرد. در این دوران بود که به دستور حاکم وقت ۱۰ خانواده ارمنی که همگی سنگ‌تراش‌هایی ماهر بودند از جلفای اصفهان به دولاب آمدند و سنگ‌بنای سکونت شمار بیشتری از ارامنه را در این آبادی نهادند.»
یکی از مهم‌ترین نماد‌های زندگی ارامنه در دولاب، آرامستان دولاب یا همان گورستان ارامنه در این محله است که قدمت آن به بیش از ۱۳۰ سال می‌رسد. زمانی در این‌باره می‌گوید: «هم‌چنان‌که قدمت سکونت ارامنه در دولاب از دیگر محله‌های پایتخت بیشتر است، قبرستان ارامنه دولاب نیز قدیمی‌ترین قبرستان ارامنه در تهران است. گفته می‌شود پس از آنکه «لویی آندره ارنست کلوکه» پزشک محمدشاه، درگذشت او را در حوالی دولاب و قبرستان کوچک ارامنه در این محدوده دفن کردند. پس از آن بود که قبرستان ارامنه توسعه پیدا کرد و به تدریج به قبرستان دولاب معروف شد که اکنون شمار زیادی از اموات ارامنه از جمله نخبگان و مشاهیر ارمنی در آن دفن شده‌اند.»
بخش مهمی از تاریخ محله دولاب را باید در ماجرای ورود ارامنه به این محله، قبرستان قدیمی ارامنه و نیز آداب و رسومی که آن‌ها با خود به دولاب آورده‌اند جست‌وجو کرد. هنوز اهالی قدیمی دولاب جشن ۱۳ ارامنه را به یاد دارند. همان روزی که ارامنه در قبرستان ارامنه دولاب کنار هم جمع می‌شدند و مراسمی در این محل برپا می‌شد. سید تقی هاشمی دولابی، یکی از اهالی قدیمی دولاب می‌گوید: «از دوران کودکی من ۷ دهه می‌گذرد، اما مراسم یا جشن ۱۳ ارامنه را خوب به یاد دارم. آن روز در ورودی قبرستان باز بود و ما هم برای تماشا به آنجا می‌رفتیم. ارامنه از دولاب و محله‌های اطراف در این محوطه جمع می‌شدند در حالی که برای برگزاری جشن تدارک بسیار دیده بودند.»
