کاهش یافته‌های حیرت‌آور: تأثیر مثبت پاکسازی مغز در طول خواب
تحقیقات جدید از دانشمندان در موسسه تحقیقات فراموشی انگلستان نشان داده است که ادعایی که می‌گوید مغز در طی خواب از سموم خلاص می‌شود، ممکن است درست نباشد. بر اساس این تحقیق، پاکسازی سموم و جریان مایع در مغز موش‌ها در طی خواب و تحت بیهوشی به طرز چشمگیری کاهش پیدا می‌کند. این نتایج جدید و حیرت‌انگیز برخلاف توقعات پیشین است و نشان می‌دهد که خواب برای پاکسازی سموم از مغز شاید اهمیت زیادی نداشته باشد.
پروفسور نیک فرانکس، یکی از نویسندگان این تحقیق، اظهار کرد که این یافته‌ها او و همکارانش را حیرت‌زده کرده است و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد تا مکانیزم دقیق این موضوع روشن شود. این نتایج منتشر شده در نشریه Nature Neuroscience و محققان قصد دارند در مراحل بعدی بررسی کنند که چگونه خواب به پاکسازی سموم از مغز کمک می‌کند و آیا این موضوع برای انسان‌ها نیز صادق است یا خیر.
تک فان-برخلاف نظریه‌های علمی مسلط، توانایی مغز در خلاص شدن از سموم در طول خواب می‌تواند کاهش پیدا کند.
به گزارش تک فان، در طی چند دهه اخیر، یکی از توضیحات علمی مسلط برای چرایی اهمیت داشتن خواب این بوده که مغز در طی خواب فرصت پیدا می‌کند تا سموم را دفع کند.
اما مطالعه تازه‌ای که به هدایت دانشمندان در موسسه تحقیقات فراموشی انگلستان در امپریال کالج لندن انجام شده است، نشان می‌دهد که این نظریه نمی‌تواند درست باشد.
دانشمندان از طریق اندازه‌گیری پاکسازی سموم و جریان مایع در مغز موش‌ها، نشان دادند که در آن‌ها عملیات پاکسازی در طی خواب و تحت بیهوشی به طرز چشمگیری کاهش پیدا می‌کند.
محققان از یک رنگ فلورسنت استفاده کردند تا ببینند این رنگ چقدر سریع از یک ناحیه از مغز به ناحیه دیگر حرکت می‌کند و سرعت پاک شدن آن از مغز چقدر است. این کار آن‌ها را قادر ساخت تا نرخ پاکسازی رنگ از مغز را مستقیم اندازه‌گیری کنند. آن‌ها دریافتند که در مقایسه با موش‌هایی که بیدار نگه داشته شده بودند، سرعت پاک شدن رنگ از مغز در موش‌های خفته تا 30درصد و در موش‌های تحت بیهوشی تا 50درصد کاهش پیدا کرده بود.
تا پیش از این نظریه اصلی درباره خواب این بود که خواب پاکسازی سموم از مغز را که از طریق سیستم گلیمفاتیک (مکانیزمی که مواد زائد را از سیستم عصبی دفع می‌کند) رخ می‌دهد، بهبود می‌دهد. اما این نظریه هرگز به صورت ویژه تأیید نشده بود و مطالعات قبلی نیز با اتکا به ابزار غیرمستقیم به اندازه‌گیری جریان مایع در مغز پرداخته بودند.
برطبق محققان یافته‌های اخیر حیرت‌آور است و باید مطالعات بیشتری انجام شود تا دقیقا متوجه شوند چه اتفاقی و چرا رخ می‌دهد.
نتیجه تحقیقات آن‌ها در نشریه Nature Neuroscience منتشر شده است.
پروفسور نیک فرانکس، استاد بیوفیزیک و بیهوشی در امپریال کالج لندن و یکی از نویسندگان این پژوهش می‌گوید:
«آنقدر عقیده پاکسازی به عنوان یکی از دلایل اصلی خوابیدن در این زمینه تحقیقاتی مسلط بوده است که ما خودمان هم از مشاهده نتیجه عکس حیرت‌زده شدیم. ما دریافتیم که سرعت پاکسازی رنگ از مغز به طرز چشمگیری در هنگام خواب و تحت بیهوشی در حیوانات کاهش پیدا کرده بود.»
«ما نمی‌دانیم در این وضعیت‌ها چه اتفاقی رخ می‌دهد که حذف مولکول‌ها از مغز را کند می‌کند. قدم بعدی در این مطالعات کشف چرایی این موضوع است.»
اندازه مولکول‌ها ممکن است بر سرعت حذف شدن آن‌ها از سراسر مغز اثر بگذارد و برخی ترکیبات از طریق سیستم‌های متفاوت پاکسازی می‌شوند. بنابراین هنوز نمی‌توان این یافته‌ها را تعمیم داد.
پروفسور بیل ویزدن، مدیر موسسه تحقیقات فراموشی در امپریال کالج لندن و یکی از نویسندگان دیگر این پژوهش توضیح می‌دهد:
«هرچند ما نشان دادیم پاکسازی سموم دلیل اصلی خواب نیست، نمی‌توانیم اهمیت خواب را ناچیز تلقی کنیم.»
«اختلال خواب یکی از شایع‌ترین تجربه‌های افرادی است که دچار فراموشی هستند. با این‌حال، ما همچنان نمی‌دانیم که آیا اختلال خواب پیامد این بیماری پیش‌رونده است یا یکی از دلایلی ایجاد‌کننده آن است. شاید خواب کافی و خوب از طریق دیگری غیر از دفع سموم به کاهش خطر فراموشی کمک می‌کند.»
«یکی دیگر از یافته‌های حیرت‌انگیز ما این است که دفع سموم و پاکسازی مغز در بیداری با کیفیت بالاتری رخ می‌دهد. به طور کلی، بیداری، فعالیت و ورزش برای پاکسازی سموم از مغز کارامدتر هستند.»
در قدم‌های بعدی محققان می‌خواهند بدانند که چطور خوابیدن پاکسازی سموم از مغز موش‌ها را کند می‌کند و آیا این یافته‌ها درباره انسان‌ها نیز کاربرد دارد یا خیر.
عاطفه رضوان نیا
