چرا لازمه از سخنان خودتان برای تربیت فرزندتان عمل کنید؟
قول دادن و عمل کردن به آن برای کودکان بسیار مهم است. والدین باید به دقت قول هایی که به کودکان می‌دهند را بررسی و به‌عمل بیاورند، زیرا اگر قول داده شده و اجرا نشود، کودک احساس ناامیدی و بی اعتمادی می‌کند. همچنین، وقتی والدین قولی به کودک می‌دهند و عمل نمی‌کنند، این باعث افزایش رفتارهای مخرب در کودک می‌شود. روانشناسان تأکید دارند که والدین باید قول‌ها را با دقت و مسئولیت بدهند و در صورتی که قادر به عمل به آن‌ها نیستند، به کودکان خود توضیح دهند و با احترام به احساساتشان روی آیند.
دکتر ناهید کرمی، روانشناس کودک و نوجوان، به توصیه می‌کند که والدین در شرایط ناسازگار، به جای قول دادن به کودک، با او همدلی و صحبت کنند تا هیجان‌های کودک را مدیریت کنند. همچنین، والدین باید آموزش‌های لازم را به کودکان بدهند تا بتوانند احساسات خود را صحیح بیان کنند و به جای رفتارهای جایگزینی مانند قول دادن غیر واقعی، رفتارهای مناسب را یاد بگیرند. از این رو، انجام و عدم انجام وعده‌هایی که به کودکان می‌دهیم، تأثیر زیادی بر روند رشد و تربیت آن‌ها دارد.
ایرنا نوشت: قول‌های ساده‌ای که گاهی ما باعجله به کودکمان می‌دهیم و بعد آن را زیر پا می‌گذاریم ممکن است برای ما هیچ معنایی نداشته باشد، اما برای بچه‌هایمان این معنا را دارد که «شما برای مادر و پدرتان مهم نیستید!»
همه ما به‌عنوان والد تلاش می‌کنیم تا عمل به وعده‌ها را به کودکانمان بیاموزیم، اما گاهی اوقات خودمان در انجام آن کوتاهی می‌کنیم. وقتی به فرزندتان می‌گویید فردا بعد از مدرسه برای او بستنی می‌خرید یا اگر قبل از ظهر تکالیفش را انجام دهد او را به خانه‌یکی از دوستانش می‌برید و بعد بنا به دلایل مختلف قول‌تان را عملی نمی‌کنید، ازنظر فرزندتان شما دروغ‌گو هستید.
والدین الگوهایی برای فرزندان خود هستند و زمانی که آن‌ها به وعده‌های خود عمل می‌کنند، ممکن است فرزندان نیز به پیروی از این الگو فکر کنند؛ اما زمانی که شما به قول‌هایتان عمل نمی‌کنید فرزندتان ممکن است فکر کند که “اگر مادر یا پدرم به قول خود عمل نمی‌کند، چرا من باید به قول‌هایم عمل کنم؟” قطعاً هیچ والدی نمی‌خواهد فرزندی عهدشکن تربیت کند اما وقتی ما به‌راحتی قول‌هایمان را زیر پا می‌گذاریم، با این کار بچه‌هایمان را به سمت انجام دقیقاً همان کار سوق می‌دهیم.
وقتی به قول خود عمل می‌کنیم، این به فرزندانمان کمک می‌کند احساس امنیت کنند و بین ما اعتماد ایجاد می‌کند. هنگامی‌که این اعتماد مورد خیانت قرار می‌گیرد، فرزندان ما احساس ناامیدی می‌کنند. درنهایت، آن‌ها ممکن است اعتماد خود را نسبت به ما و آنچه ما می‌گوییم از دست بدهند، زیرا می‌بینند که وعده‌های ما عملی نمی‌شود؛ اما آیا این‌ها بدان معناست که نباید به فرزندانمان قولی بدهیم؟
بدون فکر به فرزندتان قول ندهید
دکتر ناهید کرمی، روانشناس کودک و نوجوان قول دادن به کودک را منوط به شرایطی می‌داند و می‌گوید:«بهتر است والدین در شرایط ناسازگاری کودک و وقتی او برای رسیدن به خواسته‌اش گریه می‌کند یا جیغ میزند، قولی به کودک ندهند و با او همدلی و صحبت کنند تا هیجان خود را کنترل کند.»
او ادامه می‌دهد:«گاهی اوقات پیش می‌آید که در شرایط دشوار والدین بدون فکر قبلی به فرزندشان قولی می‌دهند که از انجام آن مطمئن نیستند؛ اما این مسئله به‌شدت اعتماد کودک به والدین را کاهش می‌دهد.»
او تأکید می‌کند:«گاهی رفتار کودک به‌گونه‌ای است که از کنترل والدین خارج می‌شود و والدین را مجبور می‌کند تا قولی دهند که فقط شرایط را آرام کنند اما از عملی کردن آن قول ناتوان هستند، در این شرایط کودک دچار سردرگمی و ناامیدی می‌شود. برخی مواقع هم شرایط عمل کردن به قول تغییر می‌کند و والدین موقعیت انجام به قول خود را از دست می‌دهند.»
این روانشناس کودک تصریح می‌کند:«بهتر است در چنین شرایط دشواری والدین به‌جای قول دادن به کودک جهت کنترل رفتار، او را از محیط خارج کنند و زمانی که کودک آرامش گرفت، شرایط و قوانین را برای او با جملاتی ساده و کوتاه توضیح دهند.»
عمل نکردن به قول‌ها باعث افزایش رفتارهای مخرب در کودک می‌شود
به اعتقاد کرمی، کلمات قدرت دارند و وقتی ما از آن‌ها سوءاستفاده می‌کنیم یا آن‌ها را نادیده می‌گیریم، این امر می‌تواند پیامدهایی را به دنبال داشته باشد. او می‌گوید:«والدینی که برای کنترل وضعیت و رفتار ناسازگار کودک خود قولی به او می‌دهند و به آن عمل نمی‌کنند باعث افزایش رفتارهای مخرب فرزند خود می‌شوند. آن‌ها با ایجاد حس ناامیدی در کودک خشم او را برانگیخته و باعث کاهش عزت‌نفس در کودک و حس بی‌ارزشی در او می‌شوند.»
او تأکید می‌کند:«والدین با سبک فرزند پروری مناسب احساس اعتماد و امنیت را در کودک خود به وجود می‌آورند. بدقولی والدین یکی از مواردی است که سبب کاشت بذر بی‌اعتمادی در فرزندان خواهد شد و کودک به‌مرورزمان بدقولی و دروغ‌گویی را در رفتار خود منعکس خواهد کرد. درعین‌حال، روحیه مسئولیت‌پذیری در کودک تضعیف‌شده و کودک دیگر قوانین و شرایط خانواده و صحبت‌های والدین را جدی نخواهد گرفت.»
قول دادن گزینه خوبی برای آرام کردن کودک نیست
گاهی والدین تصور می‌کنند که دادن وعده‌های پوشالی تنها گزینه برای آرام کردن فرزندشان است. فرض کنید کودکی چیزی می‌خواهد یا می‌خواهد خانه خاله، عمه یا عمو بماند و در این شرایط هیچ‌چیز جز وعده به پارک رفتن یا خریدن بستنی او را آرام نمی‌کند؛ اما دکتر کرمی قول دادن در این شرایط را گزینه خوبی برای آرام کردن کودک نمی‌داند. او می‌گوید:«والدین معمولاً به دلیل ترس از قشقرق راه انداختن کودکان و به دلیل مشغله‌های زیاد خود، قبل از حضور در شرایط خاص قوانین آن موقعیت را برای کودک توضیح و شرح نمی‌دهند و شرایط را شفاف نمی‌کنند؛ در مقابل برای آرام کردن کودک قول‌های مکرر به او می‌دهند و برای عمل کردن به آن دچار فراموشی می‌شوند.»
او توصیه می‌کند:« والدین قبل از حضور در مکان‌ها و موقعیت‌های جدید یا خاص که می‌دانند کودک مستعد ناسازگاری و قشقرق به پا کردن است و همچنین جهت جلوگیری از اثرات مخرب بدقولی در کودکان، بهتر است در شرایط مناسب بیان احساسات را به کودک آموزش دهند تا کودک مهارت‌های کلامی و توانایی ابراز احساسات را یاد بگیرد؛ بدین ترتیب لجبازی کودک به میزان قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کند.»
کرمی تأکید می‌کند:«درمواقعی که کودک بجای قشقرق رفتارهای مناسب به کار می‌برد، بهتر است والدین رفتارهای فرزند خود را تشویق و تحسین کنند.»
او ادامه می‌دهد:«والدین برنامه زمانی و مکانی ناسازگاری و قشقرق کودک را شناسایی کنند تا قبل از شروع رفتار کودک موقعیت را ترک کنند. درمواردی هم که رفتار کودک آسیب‌زننده نباشد می‌توان آن را نادیده گرفت و آرامش خود را حفظ کرد.»
این روانشناس کودک در پایان یادآور می‌شود:« قانون طلایی این است که آنچه را که می‌گویید انجام دهید و فقط آنچه را که انجام خواهید داد، بگویید. پس اگر به فرزندتان قولی می‌دهید، به آن عمل کنید. اگر قصد انجام کاری را ندارید، هرگز به آن متعهد نشوید. به‌طور مشابه، هرگز فرزندتان را با چیزها یا اتفاقاتی که هرگز اتفاق نخواهد افتاد، تهدید نکنید. اگر می‌خواهید کودکانی با اعتمادبه‌نفس، شاد و ایمن داشته باشید، باید به آن‌ها امنیت بدهید، نه محیطی تهدیدکننده.»
راضیه میرزاحیدری
