گاز کولر گازی: اسراری پشت پرده این نوع گاز و آیا باید از آن می ترسید؟ • مجله زندگی و تصویر
گاز کولر گازی یک نوع گاز ترکیبی است که عموماً شامل هیدروکربن‌های فرار (نظیر پروپان و بوتان) و هیدروکربن‌های توزیع شده (نظیر رزین و سیلیکا‌ژل) می‌شود. این گازها در دمای محیط به شکل مایع قرار دارند و با افزودن فشار، به شکل گاز تبدیل می‌شوند.
گاز کولر گازی به دلیل حجم بالا و قابلیت فشرده‌سازی، برای استفاده در کولرهای گازی و سیستم‌های تهویه مطبوع مناسب است. این گاز یا مخلوط گازی معمولاً به عنوان محیط خنک‌کننده در سیستم‌های تهویه مطبوع استفاده می‌شود.
از نظر ایمنی، استفاده از گاز کولر گازی در خودروها یا سیستم‌های تهویه مطبوع را باید با دقت و به موارد ایمنی توجه کافی داشته باشیم. تماس مستقیم با این گازها ممکن است خطرناک باشد و باید از این گازها در شرایط ایمن و مطابق با دستورالعمل‌های تولید کننده استفاده کرد.
کولرهای گازی قدرت بالایی برای تولید هوای خنک دارند و این قابلیت خود را مدیون استفاده از گازهای فریونی هستند. در داخل هر کولر گازی یک سیستم بسته از تبخیر و میعان این گازها جریان دارد که در طی انجام شدن هر سیکل مقداری از حرارت محیط کاسته شده و باد خنکی تولید می‌شود. اما نکته کلیدی ماهیت گاز کولر گازی است. اینکه این گازها چه هستند؟ و چطور می‌توانند چنین قابلیتی برای خنک کردن محیط داشته باشند؟
تمام کسانی که از سیستم‌های کولر گازی استفاده می‌کنند، قطعاً با اصطلاح شارژ گاز اسپلیت آشنا هستند. هر کدام از این سیستم‌های سرمایشی به حجم معینی از گاز کولر گازی نیاز دارند و کاهش آن در عملکرد بهینه و حتی قدرت خنک‌کنندگی سیستم تأثیر منفی می‌گذارد. در عین حال همیشه نگرانی از نشت این گازها در محیط ساختمانی وجود دارد. در این صورت آیا از خطرات گاز کولر گازی اطلاع دارید؟ مضرات گاز کولر گازی چه هستند؟ در این مقاله با راهنمایی گروه مس باران قصد داریم تا با معرفی گازهای فریونی از خطرات گاز کولر گازی نیز صحبت کنیم.
گازهای فریونی چه هستند؟ چه خصوصیاتی دارند؟
به تمامی گازهایی که در سیکل بسته سیستم‌های سرمایشی استفاده می‌شوند، اصطلاحاً گازهای فریونی گفته می‌شود و از علامت اختصاری R برای نام‌گذاری آنها استفاده شده است. اگر چه فرمول شیمیایی این گازها متفاوت است؛ اما عکس العمل یکسانی در سیکل بسته سرمایش دارند. تمامی انواع گاز کولر گازی از نقطه جوش پایین برخوردار هستند. این بدان معنی است که با اندک جذب حرارت به راحتی بخار می‌شوند. در عین حال با متراکم سازی و بدون اعمال انرژی حرارتی و تنها متکی بر عملکرد مکانیکی جهت فشرده‌سازی، مجددا به حالت مایع باز می‌گردند.
این ویژگی در طراحی سیستم‌های سرمایشی از قبیل کولر گازی ایده‌آل است. گازهای فریونی تحت تأثیر دمای محیط بخار شده و در سیکل بسته پس از متراکم سازی کمپرسور مجدداً مایع می‌شوند و هر بار مقداری از گرمای محیط را جذب کرده، خنکای مؤثری را تولید می‌کنند. اما در صورت نشتی این گازها چکار کنیم؟ آیا نشتی این گازها در محیط بسته ساختمان نگران کننده است؟ برای پاسخ به این سوال لازم است تا اندکی انواع متداول گاز کولر گازی را بشناسید. چرا که عکس‌العمل این گاز در محیط متفاوت است.
آیا گازهای فریونی خطرناک هستند؟
گازهای فریونی پس از رها شدن به سرعت در هوا سوار شده و به سمت لایه‌های بالا دست جو هدایت می‌شوند. نزدیکی کوتاه و گذری با این گازها چندان مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ اما هر نوع مواجهه شدید و دائمی و استنشاق عمیق گازهای فریونی کاملاً خطرناک است. این موضوع با عنوان مسمومیت برودتی معرفی شده است.
استنشاق عمیق و طولانی مدت گاز کولر گازی باعث کمبود حجم اکسیژن حیاتی بدن خواهد شد. در شرایط کلی مواجهه ملایم با این نوع گازها مسمومیت‌زا نیست؛ اما هر نوع ارتباط عمیق و استنشاق نزدیک گازهای فریونی به علت تأثیر در کاهش سطح اکسیژن بدن خطرناک و حتی کشنده است.
علایم مسمومیت گاز کولر گازی چه هستند؟
این گازها بدون بو، بدون رنگ و غیره قابل اشتعال هستند که در خفا و کاملاً پنهان و بی‌خبر از داخل سیستم سرمایش شما به داخل فضای اتاق نشت پیدا می‌کنند.
قاعدتاً با بو کردن نمی‌توانید حضور گاز اسپلیت را در محیط شناسایی کنید هرچند که با ایجاد علائم خاص میتوان احتمال نشتی گاز کولرگازی را متوجه شد. هر گاه این علایم را در خود و اهالی خانه مشاهده کردید، احتمال نشتی گاز کولر گازی را بررسی کنید. علائمی مانند:
سوزش گنگ و بی‌معنی در چشم‌ها، گوش‌ها و یا گلواحساس سردرد که با مسکن‌ها برطرف نمی‌شود.حالت تهوع و استفراغحس سرمازدگیسرفه‌های شدیداحساس سرگیجه
اقدامات به موقع پس از مشاهده این علایم برای رفع نشتی گاز فریونی الزامی است. هر چند تنها در صورت نشتی زیاد و ورود حجم قابل توجه گاز در محیط زمینه پیدا شدن این علایم وجود دارد. اما به هر حال هر نوع کوتاهی باعث بحرانی شدن وضعیت سلامتی است که به پیدا شدن عارضه‌ها از قبیل ضربان قلب نامنظم، از دست دادن هوشیاری و تنفس دشوار می‌انجامد.
گاز R-22 (گاز فریون)
R-22 یا کلرو دی فلورمتان که آن را با عنوان گاز فریون می‌شناسیم، شناخته شده‌ترین و در عین حال قدیمی‌ترین نوع از خانواده گازهای فریونی است. این گاز اولین بار در سال ۱۹۲۸ توسط رابرت مک ناری فرموله شد و از آن موقع تا هم‌اکنون بخش جدا نشدنی سیستم‌های سرمایشی است. فرمول شیمیایی این گاز CHCIF2 است که گازی بی‌رنگ و بدون بو محسوب می‌شود. این گاز در دمای خیلی پایین ۴۰- درجه سانتی‌گراد می‌جوشد و شرایط ایده‌آل برای استفاده در سیستم‌های سرمایشی را دارد. اما این گاز در فهرست گازهای مخرب لایه اوزن قرار دارد. چرا که به راحتی با اتم اکسیژن آزاد شده از مولکول‌های اوزون واکنش داده و باعث تخریب آن خواهد شد. R22 گازی بدون بو، غیر سمی و البته غیر قابل اشتعال است. هر چند استنشاق مستقیم این گاز خطرات جدی مسمومیت به دنبال دارد.
گاز اسپلیت R410A
گاز R410A از کاربردی‌ترین نوع گاز کولر گازی محسوب می‌شود که قدرت خنک کنندگی بالایی دارد. در عین حال گاز پایدار با راندمان سرمایش ایده‌آل است. فرمول شیمیایی این گاز CH2FCF3 است که در ترکیب آن از عنصر خطرناک CL (کلر) استفاده نشده است. این گاز به مانند R22 کاملاً بدون بو و غیر قابل اشتعال است؛ اما برعکس R22 در دسته‌بندی گازهای مضر محیط زیست قرار نمی‌گیرد. چرا که تأثیری بر تخریب لایه ازون وارد نمی‌کند. هر چند استنشاق مستقیم این گاز خطر مسمومیت شدید به دنبال دارد.
گاز R410A در واقع نوعی گاز ترکیبی است که از دو گاز HFC-125 و HFC-32 تهیه شده است. به علت قدرت سرمایش بالا و عدم مخاطرات زیست محیطی مناسب جایگزینی گاز R22 محسوب می‌شود. اما در کل با توجه به کارکرد تحت فشار بالا لزوماً به شکل مستقیم جایگزین R22 نخواهد شد؛ بلکه لازم است تا سیستم سرمایش را متکی بر حضور این گاز طراحی کنند.
جمع‌بندی
مسمومیت و در کل خطرات گاز کولر گازی از موارد نادر است که در صورت مواجه شدن با حجم زیاد گاز پیدا می‌شود. اما به هر حال در خانه همه ما یکی از همین سیستم‌های سرمایش گاز فریونی وجود دارد که لازم است تا از سالم بودن آنها اطمینان کسب کرده و هر نوع نشت گاز فریونی را جدی بگیریم.
