چشم‌انداز شگفت‌انگیز مارها از چرخش!

توهم “مارهای چرخان” یکی از پدیده‌های جالب در زمینه حرکات چشم انسان است که توسط دانشمندان ابداع شده است. این تصویر، اگرچه به نظر ثابت می‌آید، اما باعث چرخش‌های خیره‌کننده برای بسیاری از افراد می‌شود. این توهم توسط آکیوشی کیتائوکا در سال ۲۰۰۳ در ژاپن ابداع شد و از آن زمان تاکنون، دانشمندان سعی داشته‌اند دلیل عملکرد آن را بفهمند.

در یک آزمایش، دانشمندان پی بردند که حرکات چشم افراد هنگام نگاه کردن به دو تا از چرخ‌ها در تصویر “مارهای چرخان” با نوعی حرکت غیرارادی به نام “میکروساکاد” همبستگی دارد. حرکات چشم انسان باعث جبران خاصیت عجیب چشم می‌شوند و به ما کمک می‌کنند تا درک بصری‌مان را بازتر و بهتر کنیم.

اما گاهی اوقات پرش‌های چشم ما می‌توانند در درک حرکت مشکل ایجاد کنند. در توهم “مارهای چرخان”، مغز با پیچیدگی اشکال و رنگ‌ها، در تفسیر داده‌های بینایی دچار مشکل می‌شود و حرکت‌های ناشی از چشم را با حرکت موجود اشتباه گرفته و مارها به نظر می‌رسند دارد خز می‌زنند.

فرادید نوشت: حرکات ریزی که چشم انسان انجام می‌دهد می‌تواند درک ما از حرکت و سکون را مختل کند. این موضوع زمانی جالب‌تر می‌شود که بتوانیم از آن برای ایجاد توهم‌های بصری استفاده کنیم.

تصویری که در بالا می‌بینید نامش توهم «مارهای چرخان» است؛ این تصویر در واقع کاملا ثابت است اما هیچ کس نیست که به آن نگاه کند و چرخش‌های خیره‌کننده (و برای بعضی‌ها تهوع‌آور) آن را نبیند.

این توهم در سال ۲۰۰۳ توسط آکیوشی کیتائوکا از دانشگاه ریتسومئی‌کان در ژاپن ابداع شد و از آن زمان تاکنون، کیتائوکا و دانشمندان دیگر سعی در کشف دلیل عملکرد آن داشته‌اند. مقاله‌ای که در سال 2012 توسط استفان مک‌نیک در مؤسسه مغز و اعصاب فینیکس منتشر شد، شاید بتواند به این سوال پاسخ دهد.

همانطور که مشاهده می‌کنید، به نظر می‌رسد چرخش این حلقه ها با توجه به جایی که به آن نگاه می‌کنید، تغییر می‌کند. بنابراین، مک‌نیک و همکارانش حرکت چشم افراد را هنگام نگاه کردن به دو تا از این چرخ‌ها روی صفحه کامپیوتر ردیابی کردند. افراد مورد آزمایش انگشت خود را روی یک دکمه نگه می‌داشتند و هر زمان که به نظر می‌رسید چرخ‌ها در حال حرکت هستند، انگشت خود را برمی‌داشتند.

در نتیجۀ این آزمایش، مک‌نیک و همکارانش یک همبستگی قوی بین شروع توهم و نوعی حرکت غیرارادی چشم به نام «میکروساکاد» پیدا کردند. حتی زمانی که ما به یک شیء ثابت خیره می‌شویم، چشم‌های ما دائما در حال حرکت هستند. این حرکات به نام میکروساکاد به ما کمک می‌کنند تا یک خاصیت عجیب چشم را جبران کنیم: اگر برای مدت طولانی به یک شیء خیره شویم، سیگنال‌هایی که هر گیرنده نوری به مغز ارسال می‌کند، ضعیف‌تر می‌شوند. اما میکروساکادها گیرنده‌های نوری را با ورودی‌های متفاوت تغذیه می‌کنند و جان تازه‌ای به درک بصری ما می‌بخشند.

اما پرش‌های چشم ما در عین حال گاهی در درک حرکت اختلال ایجاد می‌کنند. در حالت معمول، مغز ما می‌تواند تفاوت بین تغییری که ناشی از حرکت یک شیء است و تغییری که ناشی از حرکت خود چشم‌های ماست را تشخیص دهد. اما در توهم مارهای چرخان، به دلیل وجود کنتراست قوی و پیچیدگی اشکال و رنگ‌ها، مغز در تفسیر داده‌های بینایی دچار مشکل می‌شود و لرزش‌ها و حرکت چشم را با حرکت آنچه که دارد می‌بیند اشتباه می‌گیرد. به تعبیر دیگر در مقابل اینگونه تصاویر پیچیده، حسگرهای حرکت ما روشن می‌شوند و مارها شروع به خزیدن می‌کنند.

راضیه میرزاحیدری