معروف‌ترین شخصیت‌های تاریخ ایران در لنز دوربین: گذری بر زندگی‌نامه‌های شخصیت‌های برجسته ایران
در محله حسن‌آباد، یک گنجینه ارزشمند شامل سندها، شناسنامه‌ها و مدارک تاریخی وجود دارد که در مکانی پشت دیوارهای ساختمان ثبت‌احوال ذخیره شده است. این گنجینه هر فرد مهم و مردمی، هر رویداد تاریخی و هر مدرک مهمی را به یاد می‌آورد. محقق معروف، محمود منیعی، در مورد این گنجینه توضیحاتی ارائه داده است و آن را یکی از جذاب‌ترین مکان‌های تاریخی تهران توصیف کرده است. در مورد تاریخچه و تشکیل اداره ثبت‌احوال نیز اطلاعاتی ارائه شده است که نشان می‌دهد این نهاد با نام‌ها و وظایف مختلف در طول سال‌ها تغییر نام یافته است. ساختمان ثبت‌احوال در حسن‌آباد، مکانی برای ثبت و حفظ اسناد و اطلاعات هویتی ایرانیان بوده است و نقش مهمی در مراحل تاریخی شهر و کشور ایفا کرده است. این ساختمان به عنوان یکی از آثار ملی ایران نیز ثبت شده است و تصاویر شخصیت‌های برجسته ایرانی نیز در آن آرشیو شده است. از جمله موزه‌های دیدنی در این محله، موزه پست و تلگراف و موزه ارتباطات است که شاهد تاریخچه ابزار‌های ارتباطی ایران هستند.
همشهری آنلاین نوشت: پشت دیوارهای ساختمان ثبت‌احوال در محله حسن‌آباد گنجینه‌ای باارزش وجود دارد؛ گنجینه‌ای از سندها، شناسنامه‌ها و مدارک باارزشی که هرکدام تاریخ را روایت می‌کنند.
گنجینه‌ای که در پشت ساختمان معروف محله حسن‌آباد جا خوش کرده است راوی احوال مردان، زنان، سندها و مدارکی است هرکدام نقشی قابل‌تأمل در تاریخ این شهر و سرزمین داشته‌اند.
محمود منیعی، محقق و تهران‌پژوه، درباره این گنجینه می‌گوید: «مسلما یکی از جذاب‌ترین مکان‌های تاریخی تهران همین موزه و ساختمان ثبت‌احوال در محله حسن‌آباد است. وارد شدن به این ساختمان یعنی گذر از تاریخ هویت انسان‌هایی که هرکدام برگی از تاریخ این مرزوبوم را به نام خود ثبت کرده‌اند.
درباره تاریخچه ثبت‌احوال و راه‌اندازی این اداره باید بگویم که اداره کل احصائیه و سجل‌احوال بر اساس مصوبه ۲۰ خرداد ۱۳۰۷ با وظایف مستقل و به عنوانی نهادی وابسته به وزارت کشور کار خود را آغاز کرد.
با بازنگری وظایف و آیین‌نامه‌های مربوط به این نهاد، نام آن در سال ۱۳۱۹ به اداره کل آمار و ثبت‌احوال تغییر یافت. آخرین بار در سال ۱۳۵۵ با تعریف وظایف و ساختار جدید، این نهاد به نام کنونی یعنی سازمان ثبت‌احوال کشور تغییر نام داد.»
او ادامه می‌دهد: «این ساختمان محل زندگی سران حکومتی و ثروتمندان بود و پس از چند بار دست‌به‌دست شدن، بالاخره به مرکز ثبت‌احوال تبدیل می‌شود. اینجا نخستین مکانی بوده که نهاد ثبت‌احوال کشور برای ثبت و ضبط اطلاعات هویتی ایرانیان رسمی آغاز به کار می‌کند. این ساختمان در تاریخ ۷ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۲۶۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.»
منیعی درباره اسناد هویتی مفاخر ایران در این ساختمان می‌گوید: «در این ساختمان تصاویری از شناسنامه بزرگان، شهیدان و افراد سرشناسی، چون علامه طباطبایی، شهید بهشتی، شهید دستغیب، شهید باهنر، شهید چمران، شهید صیاد شیرازی، شهید همت، شهید تندگویان، دکتر قریب و… به چشم می‌خورد.»
جدا از ساختمان زیبا و دیدنی ثبت‌احوال، محله حسن‌آباد موزه‌های دیدنی زیادی دارد همچون موزهٔ پست و تلگراف یا موزه ارتباطات که در ساختمان قبلی اداره پست ایران است. در این موزه نمونه‌هایی از نوشت‌افزار‌ها و ابزار‌های فرستادن بسته‌های پستی و چاپاری و نخستین تلفن‌ها و دستگاه‌های مورس، تمبر‌ها و دیگر ابزار ارتباطات و مخابرات از کبوتر نامه‌بر تا ماهواره نگهداری می‌شود.
راضیه میرزاحیدری
