چرا پس از ورزش یا دویدن درد پهلو احساس می‌شود؟
درد پهلو یک نوع درد گذرایی است که زمانی که تلاش بدن برای انتقال خون به عضلات بیش‌تر از حد معمول است ایجاد می‌شود. این درد ممکن است در نواحی پهلو، قفسه سینه یا شکم احساس شود و معمولاً با انجام تمرینات ورزشی شدیدتر مزمن می‌شود.
مطالعات نشان داده‌اند که خوردن مواد غذایی با قند بالا، مانند آبمیوه و نوشیدنی‌های ورزشی، می‌تواند احتمال درد پهلو را افزایش دهد. این مواد ممکن است باعث افزایش اصطکاک بین لایه‌های داخلی و بیرونی پریتونئوم، یعنی کیسه‌ای که اندام‌ها را در داخل شکم دربر گرفته است، شوند.
نظریات مختلفی از جمله فشار رباط‌ها، ضعف تناسب اندام، و حتی انقباض اعصابی به عنوان عوامل موجب درد پهلو اشاره کرده‌اند. با این حال، نظریه پذیرفته شده‌تر این است که درد پهلو به دلیل ساییدگی لایه‌های داخلی و بیرونی پریتونئوم در هنگام تمرینات ورزشی است.
در نهایت، اطلاعات دریافتی نشان می‌دهد که زمان مناسب برای تغذیه ورزشی پیش از ورزش و انتظار بین صورت گرفتن این دو فعالیت می‌تواند در کاهش درد پهلو کمک کند. در صورت بروز درد ناگهانی و مزمن در نواحی پهلو و شکم، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
تک فان-همه این تجربه را داشته‌ایم: تازه ریتم دویدن‌مان روی تردمیل را پیدا کرده‌ایم یا با شتاب می‌دویم که به قطاری که درهایش در حال بسته شدن است برسیم، که ناگهان درد تیزی در پهلویمان، جایی در زیر قفسه سینه، احساس می‌کنیم.
به گزارش تک فان، گرفتگی پهلو ـ در پزشکی با عنوان «درد گذرای شکمی مرتبط با ورزش» (ETAP) شناخته می‌شود ـ آزاردهنده و ناراحت‌کننده است اما به لحاظ پزشکی موردی جدی نیست. اما علت آن چیست؟
هرچند دردهای پهلو خیلی رایج هستند اما هیچ‌کسی نمی‌داند علت دقیق آن‌ها چیست و برخی نظریه‌های رقیب هستند که سعی می‌کنند منشأ این درد را توضیح دهند.
بعد از آنکه نخستین نظریه در این مورد در سال 1941 مطرح شد، پزشکان ده‌ها سال باور داشتند که درد پهلو ناشی از خون‌رسانی ضعیف به دیافراگم است؛ عضله‌ای در زیر دنده‌ها که کمک می‌کند هوا وارد ریه‌ها شده و از آن‌ها خارج شود. آن‌ها معتقد بودند که عدم خون‌رسانی به دیافگرام باعث اسپاسم یا گرفتگی دردناک می‌شود. این نظریه ناشی از این عقیده بود که در هنگام ورزش خون از دیافگرام دور می‌شود و در عضلات اعضای بدن تجمع پیدا می‌کند.
اندرو لوندر، استاد ورزش و علوم ورزشی در دانشگاه فدریشن در استرالیا، می‌گوید: «این نظریه به این علت مردود شد که خود دیافگرام هم در هنگام ورزش فعال است و خون به سمت آن جریان می‌یابد نه آنکه از آن دور شود.»
عقیده دیگر آن است که «پرش‌های مداوم» که بدن در حین فعالیت‌هایی مثل دویدن متحمل می‌شود روی رباط‌هایی که اندام‌های شکمی را به دیافگرام متصل می‌کنند، فشار وارد می‌کند. این نظریه احتمالا توضیح می‌دهد که چرا اغلب دونده‌ها دچار درد پهلو می‌شوند اما نمی‌تواند توضیح دهد که چرا شناگرها، دوچرخه‌سوارها و قایق‌ران‌ها …نیز این درد را تجربه می‌کنند.
برخی می‌گویند که تناسب اندام ضعیف است که احتمال درد پهلو در هنگام ورزش کردن را افزایش می‌دهد. اما لوندر می‌گوید بسیاری از افرادی که دچار درد پهلو می‌شوند ورزشکاران آموزش‌دیده و ماهر هستند. همچنان برخی دانشمندان معتقدند که درد پهلو ناشی از روده‌هاست که به دلیل جریان ضعیف خون به سیستم گوارش در حین ورزش رخ می‌دهد. نظریه دیگر درد پهلو را به انقباض اعصابی مرتبط می‌داند که از ستون فقرات انشعاب پیدا می‌کنند و به داخل دنده‌ها وارد می‌شوند.
اما پذیرفته‌شده‌ترین نظریه تا امروز درد را به عضوی به نام پریتونئوم مرتبط می‌داند. پریتونئوم یک کیسه دو-لایه و بالون-شکل است که اندام‌ها را در داخل شکم دربرگرفته است. لایه داخلی آن در اطراف اندام‌های داخلی مثل معده قرار گرفته و لایه بیرونی به دیواره‌های شکم و لگن چسبیده است.
در مطالعه‌ای که در سال 2000 در نشریه پزشکی و علم در ورزش و تمرین، منتشر شد، محققان پیشنهاد دادند که به احتمال خیلی زیاد علت درد پهلو آن است که لایه‌های داخلی و بیرونی پریتونئوم در هنگام ورزش به هم ساییده می‌شوند و درد ایجاد می‌کنند. محققان بعد از مصاحبه با 900ورزشکار که درد پهلو در حین ورزش را تجربه کرده بودند و مقایسه توضیحات آن‌ها با نظریه‌هایی که تلاش کرده بودند منشأ این درد را توضیح دهند، به این اطلاعات دست پیدا کردند.
امروز تصور می‌شود که درد پریتونئوم منشأ دردهایی است که در ناحیه پهلو در هنگام ورزش احساس می‌کنیم. این نظریه با این واقعیت پشتیبانی می‌شود که در صورت غذا خوردن یا نوشیدن قبل از ورزش احتمال درد پهلو بیش‌تر می‌شود. وقتی شکم پر است به پریتونئوم فشار می‌آورد و آن را مجبور می‌کند تا دو لایه‌اش به هم نزدیک‌تر شوند که باعث می‌شود اصطکاک بین آن‌ها افزایش پیدا کند.
مطالعه‌ای که در سال 2004 در نشریه بین‌المللی تغذیه ورزشی و متابولیسم تمرینی منتشر شد، دریافت که آبمیوه و نوشیدنی‌های ورزشی دیگری که قند بالایی دارند احتمال درد در پهلو را بیش‌تر از آب یا سایر مایعات افزایش می‌دهند. احتمالا علتش آن است که این مایعات « هایپرتونیک» آب را از سلول‌های پریتونئوم می‌گیرند که باعث می‌شود اصطکاک بیش‌تر شود یا شاید این مایعات در مقایسه با آب به مدت طولانی‌تری در معده باقی می‌مانند که می‌تواند روی پریتونئوم فشار وارد کند.
دانستن این نکته کمک می‌کند تا قبل از ورزش آگاهانه‌تر تغذیه کنید، زیرا زمان غذا خوردن می‌تواند روی درد پهلو اثر بگذارد.
لوندر می‌گوید: «قبل از تمرینات یک وعده سبک غذایی مصرف کنید و مطمئن شوید که بین ورزش و غذا خوردن فاصله کافی وجود دارد. غذاهایی که فیبر و چربی بیش‌تری دارند برای هضم شدن به مدت زمان بیش‌تری نیاز دارند، بنابراین اگر این نوع غذاها را مصرف می‌کنید باید بین 60 تا 90دقیقه به خودتان زمان بدهید.»
یادتان باشد که درد پهلوی معمولی در یک سمت از شکم رخ می‌دهد و با ورزش می‌آید و در زمان استراحت خوب می‌شود. اگر درد همیشگی در پهلو، سمت قفسه سینه یا شکم احساس می‌کنید، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
عاطفه رضوان نیا
