نگرانی از کلاهبرداری‌های پانزی در خرید و فروش رمزارزها
به گزارش تجارت‌نیوز، حسن غریب دادستان عمومی و انقلاب قم امروز 23 تیر، از انهدام یک باند کلاهبرداری ارز دیجیتال در قم خبر داد؛ تیمی که رقمی معادل ۵۵ میلیارد ریال را از ۱۸ نفر به سرقت برده‌اند. به گفته او، سه نفر در این رابطه دستگیر شده‌اند که اقدام به کلاهبرداری پانزی با فروش رمزارزها کرده بودند و اتهام آنها نیز «کلاهبرداری در نظام اقتصادی کشور» است.
از قرار معلوم روند فعالیت این باند همچون دیگر پرونده‌های مشابه بوده؛ متهمان با تبلیغات گسترده در فضای مجازی، مالباختگان را به بازاریابی شبکه‌ای و سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال «پی‌کوین» دعوت می‌کنند. در مقابل، به آنها وعده پرداخت سودهای تضمینی ماهیانه می‌دهند.
سودجویان همانند همه موارد از این دست، تا چند ماه نیز با جذب سرمایه‌‌های جدید، سودهای وعده داده شده را پرداخت می‌کنند. اما در نهایت کار به جایی می‌رسد که متهمان همه حساب‌ها را مسدود می‌کنند؛ در حالی که ارزهای دیجیتال فروخته شده هم ارزش و اعتباری نداشتند. حالا سه نفر در این رابطه دستگیر شده‌اند اما متهم اصلی متواری است. (برای اطلاعات بیشتر در مورد ماهیت کلاهبرداری پانزی، مطالعه گزارش هشدار دادگستری تهران در مورد کلاهبرداری پانزی پیشنهاد می‌شود).
کلاهبرداری پانزی با فروش رمزارزها
ماجرای اینگونه سودجویی‌های هرمی، به ویژه کلاهبرداری پانزی با فروش رمزارزها منحصر به این پرونده و شهرستان قم نیست. در سالهای اخیر، استان‌های مختلف درگیر چنین پرونده‌هایی بودند و هزاران نفر با از دست میلیون‌ها تومان سرمایه خود، امروز «مالباخته» نامیده می‌شوند.
شیراز، کرج، شهریار، تهران، اسلام آباد غرب و بندرعباس، تعدادی از شهرهایی هستند که در سالهای اخیر کلاهبرداری پانزی با فروش رمزارزها در آنها رخ داده است. اما شاید از جمله معروف‌ترین و بزرگ‌ترین پرونده‌ها در این رابطه، آنچه بود که در شهرستان تاکستان استان قزوین رخ داد. جایی که بعضی اشخاص و شرکت‌ها، به بهانه معامله رمزارز، فعالیت‌های مضاربه‌ای یا پیش فروش خودرو، هزاران میلیارد تومان سرمایه را از اهالی این شهرستان و برخی استان‌های مجاور جذب کردند. کار به سرمایه‌پذیری در نمایشگاه‌های خودرو، فروشگاه‌های لوازم خانه یا لباس، پیتزافروشی‌ها، عطاری‌ها و نمایندگی‌های بیمه هم رسیده بود. به گونه‌ای که تنها در یک مورد زنی شاغل در یک فروشگاه لوازم خانگی، بیش از ۶۰۰ میلیارد تومان را از حدود 2 هزار نفر دریافت کرده بود. همچنین شرکت‌هایی به بهانه پیش فروش خودرو، بین ۷۰ الی ۸۰ هزار میلیارد تومان را از ۵۰ هزار نفر جذب کردند. در مواردی، افراد خودرو یا سود هم دریافت کردند، اما به تدریج گستردگی کار به جایی رسید که امکان پرداخت سود به همه سرمایه‌گذاران نبود و اموال سودجویان هم کفاف پس دادن اصل سرمایه‌ها را نمی‌داد. گروهی از مردم به تجمع و اعتراض دست زدند، عده‌ای دستگیر شدند و پرونده‌هایی تشکیل شد؛ ماجرایی که تا امروز هم ادامه دارد و هنوز به نقطه پایان نرسیده است. (برای اطلاعات بیشتر، مطالعه 3 گزارش «فروش کلیه» برای ثبت نام خودرو، قصه پر غصه فروش غیرقانونی خودرو در تاکستان و ماجرای ضررهای میلیاردی مردم به بهانه ارزهای دیجیتال پیشنهاد می‌شود).
22 درصد مردم ایران رمزارز دارند
ارزهای دیجیتال در سالهای اخیر با استقبال روز افزون مردم مواجه بوده‌اند. این اشتیاق، در کنار شرایط اقتصادی ناپایدار، ناامیدی نسبت به آینده، تلاش بعضی افراد به حفظ ارزش سرمایه خود و البته ناآگاهی بعضی اقشار، راه را برای برخی سودجویان هموار کرده تا از این بستر برای کلاهبرداری استفاده کنند. البته در کنار این موارد، کاربران و کسب و کارهای فعال در این حوزه نیز افزایش یافته‌اند.
سایت ارز دیجیتال، گزارشی را درباره شرایط بازار و صنعت رمزارزها در سال 1402 منتشر کرده است. این گزارش تخمین می‌زند که 22 درصد از مردم ایران ارز دیجیتال دارند. حدود 29 درصد نیز تجربه استفاده از ارزهای دیجیتال یا سرمایه‌گذاری روی آنها را داشته‌اند. این گزارش نتیجه می‌گیرد مردم ایران ارزهای دیجیتال را «دوست دارند» و البته اکثریت کاربران آشنا به بازار نیز به آینده آن «خوشبین» هستند.
ضمن اینکه اﯾﺮان ﺟﺰو پنج کشور ﺑﺮﺗﺮ ﺟﻬﺎن از ﻧﻈﺮ ﻧﺮخ مالکیت ارزﻫﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل ﺑﯿﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ است؛ یعنی آنهایی که درصد بیشتری از جمعیت آنها در مقایسه با دیگر کشورها ارز دﯾﺠﯿﺘﺎل در اﺧﺘﯿﺎر دارﻧﺪ.
تمرکز 70 درصد کسب و کارهای رمزارزی در تهران
همچنین نویسندگان این گزارش با بررسی منابع مختلف نتیجه گرفته‌اند که «ﺑﯿﺶ از ۲۰۰ کسب و کار در ﺑﺨﺶﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻀﺎی ارزﻫﺎی دﯾﺠﯿﺘﺎل ایران فعالیت می‌کنند. نیمی از این کسب و کارها در زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺒﺎدل ﻓﻌﺎل ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان پلتفرم معاملانی شناسایی می‌شوند.»
تهران میزبان 70 درصد کسب و کارهای صنعت رمزارز است و پس از آن، مشهد (6 درصد) و اصفهان و شیراز (هر کدام 2.7 درصد)، قرار می‌گیرند.
همچنین این گزارش نشان می‌دهد که کسب و کارهای فعال در حوزه ارز دیجیتال، حضور پررنگی در فضای تبلیغات آنلاین دارند.
در کنار همه این آمارها که استقبال از این بازار و صنعت را در کشور نشان می‌دهد، در بخش دیگری از گزارش به افزایش 114 درصدی تعداد پرونده‌های کلاهبرداری مرتبط با ارزهای دیجیتال در نیمه دوم سال 1402، اشاره شده است.
به گزارش تجارت‌نیوز این آمارها نشان می‌دهد که از یک سو، استقبال از رمزارزها در کشور رو به افزایش است و از سوی دیگر کسب و کارهای این حوزه در چند شهر محدود شده‌اند. برای مثال در قزوین که از جمله استان‌ها با بیشترین پرونده‌های کلاهبرداری پانزی با فروش رمزارزها است، کسب و کارهای قانونی اندکی در این زمینه فعال هستند.
ضرورت صدور لیست هشدار در مورد کلاهبرداران پانزی
افزایش آمار کلاهبرداری پانزی با فروش رمزارزها، توجه بیشتر به این حوزه را ضروری می‌کند. البته این روزها کلاهبرداری پانزی تنها محدود به جذب سرمایه و معامله رمزارز نیست و کالاهای مختلفی از جمله موبایل از این طریق عرضه می‌شوند. ماجراهای کوروش کمپانی و موبایل موسوی نیز به نوعی همین کلاهبرداری پانزی بودند. در چنین شرایطی، فعالان فناوری اطلاعات مدت‌هاست بر لزوم نظارت بیشتر بر این حوزه، افزایش آگاهی اقشار مختلف و صدور لیست هشدار در مورد فعالیت‌های مشکوک به کلاهبرداری پانزی، تاکید می‌کنند اما تعلل نهادهای قانونی سرمایه مردم را همچنان به خطر می‌اندازد.
البته، معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه پس از مدت‌ها درخواست کارشناسان، دی سال گذشته با ارسال پیامکی انبوه به کاربران تلفن همراه، در مورد فعالیت شش مجموعه که در حال کلاهبرداری هرمی بودند هشدار داد؛ اقدامی که می‌توان آن را نخستین گام این نهاد برای صدور لیست هشدار دانست. (برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش برخورد با طرح‌های پانزی جدی شد پیشنهاد می‌شود).
به نظر می‌رسد، در شرایطی که برخی از سودجویان به ویژه در حوزه کلاهبرداری پانزی با فروش رمزارزها، پیش از دستگیری از ایران متواری می‌شونذ، افزایش آگاهی مردم و گسترش نظارت‌های قانونی برای جلوگیری از مالباخته شدن افراد ضروری باشد.
