از حاشیه سازی قومیتی تا نگاه جنسیت زده؛ داستان سریال «غربت» چیست و چرا جنجالی شد؟
تک فان- این روزها بازار نمایش خانگی در ایران داغ است. اما رتبه‌بندی سریال‌ها که در پلتفرم‌های متفاوت از جمله نماوا، فیلیمو و غیره پخش می‌شوند متفاوت است. برخی از آن‌ها بسیار خوب و برخی آنقدر بد هستند که انگار در آن‌ها به شعور مخاطب توهین شده است. در این میان سریال «غربت» و برخی از گره‌های داستانی آن مساله‌ساز شده است.
به گزارش تک فان، پس از پخش سه قسمت از سریال نمایش خانگی «غربت» دادستانی تهران از پخش قسمت چهارم آن جلوگیری کرده است. گفته شده دلیل این توقیف توهین به قوم عرب خوزستان و نگاه جنسیت زده بوده است؛ اما دست اندرکاران این سریال هر یک به شیوه‌ای متفاوت یا منکر این توهین شده یا بابت سوء تفاهم پیش آمده عذرخواهی کرده‌اند. تک فان در این مطلب سعی دارد با نگاهی به داستان این سریال، حواشی و جنجال‌های به وجود آمده را بررسی کند.
سریال ایرانی “غربت”: نگاهی اجمالی
سریال غربت یکی از جدیدترین سریال‌های نمایش خانگی ایران است که با ژانر درام و جنایی، مخاطبان را درگیر کرده است. این سریال به کارگردانی امیر پورکیان و تهیه‌کنندگی صادق یاری تولید شده و در آن بازیگرانی چون آناهیتا درگاهی، مهدی حسینی‌نیا، بهاره کیان‌افشار و ترلان پروانه به ایفای نقش پرداخته‌اند.
خلاصه‌ای از داستان سریال غربت
داستان سریال غربت حول محور گروهی از قاچاقچیان مواد مخدر می‌چرخد که برای فرار از دست صاحب‌کارشان و مهاجرت، دست به سرقتی بزرگ می‌زنند. این سرقت آغازگر اتفاقاتی می‌شود که زندگی همه شخصیت‌های داستان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. حالا شخصیت‌هایی را می‌بینیم که اهدافی برای خودشان دارند و برای رسیدن به آن اهداف از هیچ کاری ابا ندارند.
چرا سریال غربت جنجالی شد؟
به گزارش فیلم نیوز، مردم خوزستان در در کارزاری به محتوای این سریال اعتراض نشان داده‌اند. در همین راستا سید محسن موسوی زاده، نماینده مردم اهواز گفته است:«اقدام نابخردانه سریال نمایش خانگی غربت در «توهین به قومیت شریف عرب» را به صورت جدی پیگیری کردم. رئیس ساترا در پاسخ اعلام کرد که «این سریال فاقد مجوز است و باید از شبکه خانگی حذف شود.». پس از این، کارگردان این سریال، پورکیان، در ویدئویی از تمامی مردم عرب عذرخواهی کرده و قول داده که مسیر داستانی تغییر کند. از طرفی بسیاری از منتقدان و همچنین محور اصلی داستان نشان می‌دهد که این سریال نگاهی به مساله زن در جامعه دارد که این هم می‌تواند موضوعی مورد بحث و حاشیه ساز باشد.
حاشیه سازی قومیتی در سریال «غربت»
وقتی برای سینما و تلویزیون در حال نوشتن فیلم‌نامه یا سریال‌نامه هستیم، در وهله اول و پس از طرح داستان باید به فکر کاراکتر‌های داستانی باشیم. کاراکتر‌هایی که بار داستان را به دوش می‌کشند، آن را هدایت می‌کنند، گره می‌زنند یا گره می‌گشایند. به هر حال هر یک از این کاراکترها باید ویژگی‌هایی خاص داشته باشند تا متناسب با باری که به دوش می‌کشند باشد. در واقع در شخصیت‌پردازی، هر چیز که مربوط به خط داستانی نمی‌شود و برای پیشبرد آن کاری انجام نمی‌دهد، زائد است. دقیقا همین‌جاست که می‌پرسیم؛ احلام چرا عرب است؟ عرب بودن این زن چه ارتباط موضوعی با داستان دارد؟ همین لحظه است که به این فکر می‌افتیم! اگر احلام به جای عرب بودن، تهرانی، شیرازی، اصفهانی یا از هر قوم دیگری در ایران بود، باز کسی می‌گفت به آن قوم خاص توهین شده است؟ به نظر می‌رسد حساسیت‌ها کمی زیاد بوده یا شاید این حاشیه سازی‌ها قرار است سریال «غربت» را به شهرت برساند.
این در حالی است که کارگردان این سریال بر این عقیده است که این حواشی برای ضربه زدن به سریال به وجود آمده است. در این لحظه باید گفت که ضربه اصلی را خود کارگردان به این سریال زده؛ با آن صدابرداری، ناپختگی شخصیت‌ها، نامعلوم بودن طرح داستان و روابط شخصیت‌ها، قاب‌بندی و بسیاری دیگر از ریزه‌کاری‌های کارگردانی که بعدتر در نقد نکات فنی سریال به آن می‌پردازیم، انگار هیچ توجهی به آن نشده و در نهایت یک سریال سرهم‌بندی شده داریم!
کلیشه‌های جنسیتی در سریال «غربت»
برخی از منتقدان معتقدند که سریال غربت از کلیشه‌های رایج در سریال‌های ایرانی استفاده کرده است. جدای از کلیشه‌های رایج، بهتر است به کلیشه‌سازی‌هایی که در مورد مساله زن در این سریال مطرح شده نگاه بیاندازیم. آفتاب نیوز نیز در مطلبی با اشاره به قوم عرب نوشته است:« مردم این منطقه احساس کرده‌اند که به ارزش‌های فرهنگی و به ویژه به جایگاه و نقش زنان در جامعه آن‌ها بی‌احترامی شده است. ». حال با نگاهی عمده به این سریال متوجه می‌شویم که در اکثر موارد انگار شعارهای فمنیستی به خورد بازیگرها داده شده است، در حالی که در بطن ماجرا ما یک زن فمنیست نمی‌بینیم! به راستی اصلا فمنیست‌ها چه کسانی هستند؟ آیا ما در ایران با این نظریه غربی آشنایی داریم؟ آیا فمنیسم غربی برای بررسی مشکلات زنان در ایران کارآمد است؟ احتمالا اینطور نباشد، به همین دلیل هم هست که شخصیت‌ها با نقش‌های فمنیستی خود در سریال «غربت» کنار نیامده‌اند و جایی با صدای بلند فریاد می‌زنند که به حضور یک مرد نیاز دارند و جایی دیگر انگار زنان عصیانگری بر علیه مردان هستند. به نظر می‌رسد حساسیت به این موضوع زمانی پررنگ می‌شود که تمام اهالی این خانواده، همچون احلام، لهجه و پوشش محلی مردم عرب را ندارد. در این لحظه است که بحث نگاه جنسیت زده، فمنیسم و مبحث قومیتی به یکدیگر گره خورده و جنجال آفرین می‌شوند.
نقد فنی در سریال «غربت»
علاوه بر مفاهیمی که در بدنه و بطن داستان سریال «غربت» سبب جنجال‌های فراوان شده، باید به مباحث فنی این سریال هم نگاهی دقیق داشته باشیم که در ادامه به آن می‌پردازیم.
عدم نوآوری: برخی دیگر معتقدند که سریال غربت نوآوری خاصی نداشته و به آثار مشابه شباهت زیادی دارد.
فیلمبرداری: در این سریال، قاب‌ها در نهایت بی‌حوصلگی بسته شده است. اکثرا برای کات نزدن، وقتی دو کاراکتر در حال دیالوگ گفتن هستن، در یک قاب قرار می‌گیرند. در اکثر مواقع نیز از تکنیک دوربین روی دست به شکلی ناهنرمندانه استفاده شده. به عنوان مثال در سکانسی که می‌توان از چهره یک بازیگر به کتری کات زد تا نمادی از جوش آوردن را به نمایش گذاشت، دوربین از روی چهره بازیگر تا کتری عبور می‌کند و ما ثانیه‌هایی، نماهایی می‌بینیم از صحنه که هیچ ارتباط موضوعی به سریال ندارند. در واقع اگر با چشم خودمان هم این اتفاقات را می‌دیدیم، پلک می‌زدیم تا از چهره فردی به کتری در حال جوش آمدن برسیم.
صدابرداری: صدابرداری در سریال «غربت» تا حد بسیار زیادی افتضاح است. در مواردی که نیاز داریم دیالوگ کاراکتر را واضح بشنویم، زمزمه‌ای آرام می‌شنویم، و در جایی که صدای زائد باید حذف شود، مثل صدای دهان بازیگر هنگام غذا خوردن، آن را با وضوح بسیار زیادی می‌شنویم. بعلاوه، در صداگذاری این فیلم از موسیقی در جای مناسب نیز استفاده نشده است و این مساله، حوصله مخاطب را سر می‌برد.
