در تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۸۶، رآکتور هستهای چرنوبیلِ اوکراین که در آن زمان بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود، منفجر شد و حجم زیادی از تشعشات را بهوجود آورد. تقریبا چهار دهه بعد، این نیروگاه و بسیاری از مناطق اطراف آن هنوز خالی از سکنه هستند. با این حال، حیوانات مختلفی از جمله هزاران سگ وحشی توانستند در بین تشعشعات چرنوبیل زندگی کنند که بسیاری از آنها توله حیوانات خانگی مردم بودند. با نزدیک شدن به چهلمین سالروز بزرگترین فاجعه هستهای جهان، زیستشناسان اکنون تلاش کردهاند این حیوانات و ژن آنها را بهطور دقیقتری بررسی کنند.
چرنوبیل تقریبا به اندازه پارک ملی یوسیمیتی است و زیستشناسان قصد دارند بدانند چگونه دههها قرار گرفتن در معرض تشعشعات ممکن است ژنوم حیوانات را تغییر داده و حتی احتمالا روند تکامل آن را تسریع کرده باشد. دانشمندان بررسی دیانای ۳۰۲ سگ وحشی در این منطقه را آغاز کردند. الین اوسترندر، یکی از نویسندگان پژوهش انجامشده و متخصص ژنومیک سگها، میگوید: “آیا آنها موجودات جهشیافته هستند که میتوانند در این منطقه بدون هیچگونه مشکلی زندگی و تولیدمثل کنند؟ این حیوانات با چه چالشهایی روبهرو هستند و چگونه از نظر ژنتیکی با آنها کنار آمدهاند؟” البته تحول سریع جانوران توسط تشعشات، موضوع جدیدی نیست.
برای مثال، تابش هدفمند اشعه به بذرها در فضا برای ایجاد جهشهای مفید، یک روش شناختهشده برای بهوجود آوردن گیاهانی است که برای دمای روبهافزایش زمین مناسبتر هستند. دانشمندان سالهاست که برخی از موجودات چرنوبیل از جمله باکتریها، جوندگان و حتی پرندگان را بررسی کردهاند. برای مثال، تحقیقی نشان داد که قورباغههای درختی شرقی که معمولا سبزرنگ هستند، در آنجا سیاهتر شدهاند. زیستشناسان فکر میکنند قورباغهها جهشی مفید در ملانین داشتهاند که رنگ پوستشان را تعیین میکند. این نتایج دانشمندان را به فکر فرو برد که آیا ممکن است اتفاق مشابهی برای سگهای چرنوبیل در حال رخ دادن باشد؟

بر اساس پژوهش انجام شده، سگهای وحشی که در نزدیکی نیروگاه چرنبویل زندگی میکنند، تفاوتهای ژنتیکی مشخصی با سایر سگهایی که تنها حدود ۱۰ مایل دورتر هستند، دارند. البته این تحقیق تنها گام اول برای اثبات فرضیه جهش ژنتیکی سگهای چرنوبیل است. با این حال، یکی از دانمشندان محیط زیست اشاره کرده است که این نوع تحقیقات میتوانند پیچیده باشد، زیرا تشخیص جهشهای ناشی از تشعشعات از سایر اثرات، مانند همخون بودن بسیار سخت است. افزونبر این، محققان به بررسی این سوال پرداختهاند و نتایج متناقضی بهدست آوردهاند. در حقیقت، پژوهشی دیگر نشان میدهد که میتوانیم تشعشعات هستهای را از فهرست عوامل تاثیرگذار بر زندگی سگهای چرنوبیل حذف کنیم. در این آنالیز ژنتیکی، سطح کروموزونی، سطح ژنوم و حتی نوکلئوتیدهای سگهای چرنوبیل مورد بررسی قرار گرفت و هیچ اختلالی که نشاندهنده جهشی ناشی از تشعشات باشد، یافت نشد.
برای ایجاد یک مبنای مقایسه، تیم تحقیقاتی ژنوم سگهای شهر چرنوبیل که در فاصله ۱۶ کیلومتری از منطقه حفاظتشده قرار داشتند را با سگهای یافتشده در مناطقی از روسیه، لهستان و سایر کشورهای مجاور مقایسه کردند. پس از اینکه مشخص شد جمعیت این حیوانات از نظر ژنتیکی شبیه یکدیگر هستند، از سگهای چرنوبیل به عنوان معیاری برای تحقیقات خود استفاده کردند. البته این کار آسان نبود، زیرا بیش از دوازده نسل از سگهای اصلی که شاهد انفجار نیروگاه چرنوبیل بودند، گذشته است. متیو برین، نویسنده ارشد این پژوهش گفت: “ما میدانیم که قرار گرفتن در معرض تشعشعات زیاد میتواند موجب بیثباتی در سطح کروموزوم شود.”
او افزود: “در حالی که تعداد سگهای چرنوبیل اکنون بیشتر است. جهشها درصورت فراهم کردن امکان بقا برای سگهای اولیه، هنوز هم قابل تشخیص هستند. اما ما هیچ شواهدی را در این سگها پیدا نکردیم.” با این اوصاف، تحقیقی که قبلا انجام شده بود، همچنان یک الگو برای پژوهشهای بیشتر درباره اثرات تشعشعات بر پستانداران بزرگتر فراهم میکند، زیرا دیانای سگهایی که در اطراف چرنبویل زندگی میکنند، میتواند با سگهایی که در مناطق غیرآلوده هستند، مقایسه شود. با نبود نتایج قعطی، پژوهش جدید دانشمندان بار دیگر نشان داد منطقهای که باید یک زمین بایر باشد، تبدیل به یک فرصت علمی بینظیر برای آشنایی با تشعشعات و تاثیر آن بر تکامل جانوران شده است.
دیدگاهتان را بنویسید