تازگی‌های نشنیده شده! ۱۱ خواص مهم و فوق‌العاده چای سیاه

چای سیاه نوشیدنی ای است که از زمان های قدیم بسیار مورد توجه بوده و امروزه هم به عنوان یکی از بهترین نوشیدنی ها برای سلامت بدن و روان شناخته می‌شود. این نوشیدنی دارای مقادیر متعادلی از کافئین است که به بالا بردن انرژی، هشیاری و سوخت و ساز بدن کمک می‌کند.

خواص و فواید فراوانی برای سلامت بدن دارد، از جمله کاهش خطر ابتلا به دیابت، جلوگیری از بروز سرطان، بهبود عملکرد قلب، تسکین استرس، محافظت در برابر باکتری‌های آسیب‌رسان، کمک به سلامت سیستم گوارش، تقویت استخوان‌ها، کمک به سلامت دهان، تسهیل کاهش وزن، افزایش انرژی و تمرکز، و بسیاری موارد دیگر.

با این حال، باید به عوارض جانبی آن نیز توجه داشت و مصرف آن باید در اندازه مناسب باشد. مصرف بیش از حد چای سیاه می‌تواند منجر به عوارضی مانند لرزش بدن، اضطراب، بی‌خوابی، سردرد، فشار خون بالاتر، حالت تهوع، ضربان قلب نامنظم و از دست دادن کلسیم از طریق ادرار شود.

به طور کلی، مصرف روزانه معقول چای سیاه را می‌توان به سلامتی بدن کمک کننده دانست. اما اهمیت دارد که افراد اعتدال را در مصرف این نوشیدنی حفظ کنند و مقدار مصرف خود را کنترل کرده و از مصرف بیش از حد پرهیز کنند.

چای سیاه بعد از آب، محبوب‌ترین نوشیدنی جهان است. این نوشیدنی خوش‌عطر و طعم، بی‌دلیل به این سطح از محبوبیت نرسیده و در گذر زمان اثبات کرده که مزایای متعددی برای سلامت بدن و روان دارد. به عنوان مثال به خاطر اینکه مقادیری متعادل از کافئین را در خود جای داده، یکی از بهترین نوشیدنی‌ها برای بالا بردن سطح انرژی، هشیاری و همین‌طور سوخت و ساز بدن پیش از ورزش به حساب می‌آید. در ادامه این مقاله با ۱۱ مورد از فواید و خواص چای سیاه آشنا می‌شوید تا اگر هنوز آن را به رژیم روزانه خود اضافه نکرده‌اید، دلایلی متقاعدکننده برای انجام این کار در آینده نزدیک داشته باشید.

ارزش غذایی چای سیاه

هر لیوان چای سیاه (حدودا معادل ۲۳۷ گرم) چنین مشخصاتی دارد:

کالری۲.۴کربوهیدرات۰.۴ گرمفیبر۰.۱ گرمچربی۰پروتئین۰.۱ گرمکافئین۴۷.۵ میلی‌گرمپتاسیم۴۹.۸ میلی‌گرم

با نگاهی به جدول بالا متوجه می‌شویم چای سیاه یقینا یکی از سالم‌ترین نوشیدنی‌های ممکن است که کالری و کربوهیدرات بسیار کمی وارد بدن می‌کند و در عین حال، مقادیری متعادل از کافئین دارد که برای انرژی گرفتن و بالا بردن سطح هشیاری، کفایت می‌کند.

خواص چای سیاه که از آن‌ها بی‌خبر هستید

در ادامه با ۱۱ مورد از خواص چای سیاه آشنا می‌شوید که همگی پشتوانه علمی دارند و کاملا به اثبات رسیده‌اند.

۱. کاهش خطر ابتلا به دیابت

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مصرف طولانی‌مدت چای سیاه می‌تواند به کاهش سطح گلوکز یا همان قند خون کمک کند و بنابراین احتمالا ابتلا به دیابت نوع ۲ نیز کمتر می‌شود. افرادی که در بازه‌های زمانی طولانی چای سیاه می‌نوشند، تا ۷۰ درصد کمتر از دیگران با افزایش ناگهانی قند خون روبه‌رو خواهند شد و از طرف دیگر، زنانی که ۴ لیوان چای سیاه در روز مصرف می‌کنند، ۳۰ درصد کمتر از سایر زمان به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند.

۲. جلوگیری از بروز سرطان

چای سیاه سرشار از «تئوفلاوین» است، نوعی آنتی‌اکسیدان که به نابودی سلول‌های غیرعادی در بدن کمک می‌کند. رادیکال‌های آزاد موجود در بدن ما می‌توانند آسیب‌هایی بزرگ به سلول‌های عادی وارد و آن‌ها را به سلول سرطانی تبدیل کنند، اما تئافلاوین با این رادیکال‌های آزاد مقابله می‌کند. علاوه بر این، آنتی‌اکسیدان مورد نظر می‌تواند به شکل قابل‌توجهی از بروز انواع سرطان‌های خطرناک مانند سرطان پوست، معده، تخمدان و پستان هم جلوگیری کند. ناگفته نماند که پژوهشی کنترل‌شده در اروگوئه نشان داد که با مصرف چای سیاه، خطر ابتلا به سرطان ریه در افراد سیگاری هم کاهش قابل توجه پیدا می‌کند.

۳. بهبود عملکرد قلب

از دیگر خواص چای سیاه می‌شود به وجود فلاونوئیدها در آن اشاره کرد که می‌توانند از تجمع پلاک در شریان‌ها جلوگیری کنند. علاوه بر این، کافئین موجود در چای سیاه، رگ‌های خونی بدن را منبسط می‌کنند و به این ترتیب، گردش خون در تمام نقاط بدن افزایش خواهد یافت. هرچه گردش خون سریع‌تر باشد، اکسیژن بیشتری به اندام‌ها و بافت‌ها می‌رسد.

یک پژوهش نشان داده که با مصرف چای سیاه به مدت ۱۲ هفته، سطح ‌تری‌گلیسرید خون تا ۳۶ درصد، سطح قند خون تا ۱۸ درصد و سطح کلسترول LDL خون (که کلسترول بد به حساب می‌آید) تا ۱۷ درصد کاهش پیدا می‌کند. از سوی دیگر محققان می‌گویند که با نوشیدن ۳ لیوان چای سیاه در روز، ۱۱ درصد ریسک ابتلای کمتری به بیماری‌های قلبی خواهید داشت.

۴. تسکین استرس

نوشیدن چای سیاه باعث می‌شود تولید کورتیزول (یکی از هورمون‌های استرس) کمتر شده و به مقدار متعادل برسد. از طرف دیگر، وجود آمینواسیدی به نام «ال-تیانین» در چای سیاه به تسکین هرچه بیشتر استرس کمک می‌کند. محققان کالج دانشگاهی لندن پی برده‌اند افرادی که چای می‌نوشند، زودتر از افرادی که به سراغ نوشیدنی‌های جایگزین می‌روند، از استرس رهایی پیدا می‌کنند. از دیگر مزایای مشابه چای سیاه نیز می‌شود به آرامش ذهن و کمک به تمرکز اشاره کرد.

۵. محافظت در برابر باکتری‌های آسیب‌رسان

فلاونوئیدها و پلی‌فنول‌های موجود در چای سیاه، خواص آنتی‌باکتریال دارند. پژوهش‌های مختلف نشان داده‌اند که با مصرف چای سیاه، کمتر در معرض خطر عفونت هلیکوباکتر پیلوری قرار می‌گیرید که معده را تا مرز نابودی می‌برد. افزون بر این می‌توانید منتظر کاهش تعرق غیر ضروری بدن نیز باشید که یکی از نشانه‌های عفونت باکتریایی به حساب می‌آید. پزشکان هم پیشنهاد می‌کنند برای تسکین بریدگی، سوختگی، خارش یا قرمزی پوست، چای سیاه کیسه‌ای خنک را روی آن‌ها بگذارید.

۶. کمک به سلامت سیستم گوارش

چای سیاه حاوی جوهر مازو (تانن) و مواد شیمیایی دیگری است که تاثیری مثبت روی سلامت سیستم گوارش می‌گذارند و منجر به آسودگی آن می‌شوند. خواص ضد التهاب چای سیاه به‌گونه‌ای است که بسیاری از مشکلات گوارشی برطرف شوند و از سوی دیگر با مقابله با زخم‌های معده می‌پردازد و آثار درمانی بر بیماری‌های شکم و روده می‌گذارد.

۷. تقویت استخوان‌ها

فواید فلاونوئید‌ها به موارد بالا محدود نشده و علاوه بر تمام آن‌ها، می‌توانند به سلامت استخوان‌ها کمک و از شکستگی جلوگیری کنند. مواد معدنی گوناگون مانند پتاسیم، منیزیم و فسفر به تقویت استخوان‌ها و کاهش خطرات ناشی از آرتروز کمک می‌کنند و رد پای تمام آن‌ها را در چای سیاه پیدا خواهید کرد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند زنانی که سه لیوان چای سیاه یا بیشتر در روز می‌نوشند، کمتر از دیگران به روماتیسم مفصلی مبتلا خواهند شد. ناگفته نماند که فیتوکمیکال‌های موجود در چای نیز از التهاب در عضلات – خصوصا مفاصل – می‌کاهند و تراکم مواد معدنی موجود در استخوان‌ها را بالا می‌برند.

۸. کمک به سلامت دهان

پلی‌فنول‌هایی مانند فلاونوئید‌ها، تانن‌ها و کاتچین‌ها که به وفور در چای سیاه پیدا می‌شوند، خواصی ضد میکروبی دارند که منجر به سلامت دهان می‌شوند و از بروز مشکلاتی نظیر خونریزی لثه‌ها، بوی ناخوشایند دهان و شکل‌گیری پلاک روی دندان‌ها جلوگیری می‌کنند.

علاوه بر این، چای سیاه به تولید آنزیم‌های بزاق کمک می‌کند و اگر به صورت مداوم به مصرف آن بپردازید، شاهد التهاب کمتر لثه‌ها، حفره‌های کمتر در دندان‌ها و توقف رشد باکتری‌ها خواهید بود. پژوهشگران حتی دریافته‌اند که اگر دهان خود را ۵ بار با فواصل ۳ دقیقه‌ای، و هر مرتبه به مدت ۳۰ ثانیه با چای بشویید، کمک قابل‌توجهی به کاهش تولید باکتری پلاک دندان خواهید کرد. دندان‌پزشکان پیشنهاد می‌دهند روزانه ۱ یا ۲ لیوان چای سیاه غیر شیرین بنوشید تا از بوی بد دهان و فساد دندان‌ها جلوگیری کنید.

۹. تسهیل کاهش وزن

اگر دلیلی دیگر برای نوشیدن چای سیاه می‌خواهید، باید بدانید که می‌تواند به کاهش وزن هم کمک کند. نه‌تنها محققان متوجه شده‌اند که ارتباطی تنگاتنگ میان ترکیبات چای و میکروبیوم روده برقرار است، بلکه این نوشیدنی نقش پروبیوتیک را هم ایفا و فرایند هضم را تسهیل می‌کند. ضمنا هر لیوان چای سیاه فقط ۲ کالری دارد و خبری از کلسترول و چربی اشباع در آن نیست.

از دیگر خواص چای سیاه برای علاقه‌مندان به تناسب اندام می‌توان به این اشاره کرد که بیشترین غلظت کافئین را در میان تمام چای‌ها دارد. هر لیوان چای سیاه حاوی حدودا ۴۷ میلی‌گرم کافئین است که انرژی و نرخ سوخت‌وساز را بالا می‌برد. در نتیجه اگر پیش از ورزش مقداری چای سیاه بنوشید، بدن‌تان عملکرد بهتری به نمایش می‌گذارد و در طولانی‌مدت، چند کیلو وزن بیشتر کم می‌کنید. فلاونوئید‌‌هایی که پیش‌تر بارها راجع به آن‌ها صحبت کردیم، در اینجا هم کاربردی ظاهر شده و به پراکندگی چربی در تمام بدن کمک می‌کنند.

۱۰. انرژی‌بخش

برای آن دسته‌ از افراد پرمشغله‌ای که برنامه‌های کاری یا ورزشی فشرده دارند نیز چای سیاه می‌تواند مثل یک سلاح مخفی عمل کند. مقدار کافئین این نوشیدنی از باقی چای‌ها بیشتر، اما از قهوه کمتر است. این یعنی انرژی بیشتری به دست می‌آورید و در عین حال، خستگی بعد از آن را تجربه نخواهید کرد. اگر قهوه باعث می‌شود به اضطراب و لرزش بدن دچار شوید، قطعا با نوشیدن چای احساس بهتری خواهید داشت.

این را هم در نظر باشید که چای سیاه علاوه بر کافئین، حاوی مقادیری اندک از ماده محرک تئوفیلین نیز هست که ضربان قلب را بالا می‌برد. این دو در کنار یکدیگر باعث می‌شوند احساس هشیاری بیشتری به دست آورید و بتوانید به کارهای خود رسیدگی کنید. بنابراین هر زمان که لازم بود به ورزشگاه بروید، غذا بپزید یا از خانه بیرون بزنید، یک لیوان چای سیاه انرژی‌بخش بنوشید تا راحت‌تر به اهداف خود برسید.

۱۱. افزایش سطح تمرکز

همه ما زمانی که از تمرکز لازم برخوردار می‌شویم، کارها را به شکلی موثرتر و هوشمندانه‌تر به انجام می‌رسانیم. به عبارت دیگر، هرچه سطح تمرکزمان بالاتر باشد، نیاز کمتری به کار سخت خواهیم داشت. در همین راستا باید بدانید که چای سیاه می‌تواند به تمرکز هم کمک کند. این نوشیدنی حاوی آمینواسید ال-تیانین است که وقتی با کافئین ترکیب می‌شود، سطح تمرکز را بالا می‌برد.

عوارض جانبی بالقوه چای سیاه چیست؟

حالا که خوبی‌ها و خواص چای سیاه را گفتیم، بد نیست که نگاهی به عوارض جانبی بالقوه آن نیز بیندازیم. مثل هر نوشیدنی حاوی کافئین دیگری، باید در مصرف چای سیاه مسئولیت‌پذیر باشید و مصرف روزانه را بالاتر از ۴ یا ۵ لیوان نبرید. در غیر این صورت، مقادیر قابل‌توجهی کافئین وارد بدن خود خواهید کرد که عوارضی از این دست را برای افراد حساس به همراه خواهند آورد:

لرزش بدن

اضطراب

بی‌خوابی

سردرد

تکرر ادرار

فشار خون بالاتر

حالت تهوع

ضربان قلب نامنظم

اسهال

از دست دادن کلسیم از طریق ادرار

البته باید در نظر داشت که این عوارض جانبی به ندرت برای مصرف‌کنندگان عادی چای اتفاق می‌افتند و معمولا ناشی از زیاده‌روی در مصرف کافئین موجود در چای هستند. اگر می‌خواهید هر لیوان چای خود را تا جای ممکن سالم و خالص نگه دارید، از افزودن شکر به آن پرهیز کرده و به دنبال راه‌های طبیعی‌تر برای شیرین کردن نوشیدنی خود باشید.

آیا مصرف روزانه چای سیاه خطرناک است؟ خیر، مصرف روزانه چای سیاه نه‌تنها هیچ خطری به همراه نمی‌آورد، بلکه می‌تواند به کاهش قند خون، جلوگیری از افزایش فشار خون و بهبود سیستم گوارش منتهی شود. اما مثل هر نوشیدنی دیگری، بهتر است که اعتدال را رعایت کنید و بیش از ۴ لیوان چای در روز ننوشید. آیا می‌توان شب‌ها چای نوشید؟ چنین کاری معمولا پیشنهاد نمی‌شود. چای سیاه حاوی مقادیر قابل توجهی از ماده «تئین» است. تئین نوعی از کافئین به حساب می‌آید که خواص محرک و هیجان‌آور دارد. بنابراین اگرچه کافئین کمتری نسبت به نوشیدن قهوه دریافت خواهید کرد، اما در هر صورت ممکن است با اختلالاتی در خواب شبانه روبه‌رو شوید.