روزی که باید تعطیل شود: «شنبه» یا «پنجشنبه»؟
لایحه اصلاح ماده ۸۷ قانون مدیریت خدمات کشوری، که از سوی دولت مطرح شده بود و حالا در مجلس بررسی می‌شود، شامل تعطیلی ۲ روز در هر هفته و کاهش ساعات کاری ادارات از ۴۴ به ۴۰ ساعت است. این لایحه به موضوعی جنجالی تبدیل شده و نوعی قلمرو بازتوجه به مسائل اقتصادی شده است.
موافقان این لایحه بیشتر دلایل خود را بر افزایش تعطیلات به منظور ایجاد تعادل بین زندگی و کار افراد، افزایش بهره وری و اثربخشی در فرایندهای اداری، کاهش آلودگی هوا و تأثیر مثبت بر حوزه گردشگری می‌دانند. از طرف دیگر، مخالفان به مسائلی همچون کاهش راندمان کاری، طولانی‌شدن فرایندهای اداری، افزایش بی‌توجهی به امور خصوصی و کاهش امکانات کارگری اشاره کرده‌اند.
دلایل موافقان و مخالفان نشان می‌دهند که این لایحه، علاوه بر موضوعات اقتصادی، دارای ابعاد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نیز می‌باشد. بنابراین، برای تصمیم‌گیری در مورد این لایحه، باید به تمامی این ابعاد توجه کرد و اثرات و تبعات آن را به دقت بررسی کرد.
همشهری آنلاین نوشت: نمایندگان مجلس در نشست‌علنی روز یکشنبه با کلیات لایحه دولت مبنی بر ۲ روز تعطیلی در هر هفته و کاهش ساعات کاری اداره‌ها از ۴۴ به ۴۰ساعت به‌صورت دوشوری موافقت کردند تا این لایحه پرسروصدا یک گام دیگر به تصویب نزدیک شود.تصویب کلیات لایحه «اصلاح ماده ۸۷ قانون مدیریت خدمات کشوری» در مجلس در شرایطی است که این لایحه، به‌عنوان پیشنهاد سازمان اداری و استخدامی کشور، در نشست ۱۸ آبان‌ماه ۱۴۰۱ هیأت‌دولت به تصویب رسید و در نخستین روزهای آذرماه ۱۴۰۱ به مجلس ارسال شد. بررسی این لایحه در کمیسیون اجتماعی مجلس از فروردین‌ماه ۱۴۰۲ کلید خورد و توجه ویژه رسانه‌ها و افکارعمومی را به‌دنبال داشت و به لایحه‌ای جنجالی در دستورکار بهارستان تبدیل شد که طی ماه‌های گذشته با موافقت‌ها و مخالفت‌های قابل‌توجهی هم مواجه شده‌است؛ این‌درحالی است که عمده دلایل موافقان و مخالفان این لایحه حول محور مسائل اقتصادی بوده‌است. ازسوی دیگر تعطیل‌شدن «پنجشنبه» یا «جمعه» نیز از دیگر محورهای اختلاف‌نظرها درباره این لایحه بوده که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:۱افزایش تعطیلاتعمده دلایل موافقان طرح شده ازسوی: دولت و مجلسنهادینه‌سازی فرهنگ سازمانی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی و کرامت انسانیارج‌نهادن به سرمایه‌های انسانی و اجتماعیتوجه به استحکام خانواده و ایجاد تعادل میان کار و زندگی افراد در نظام سازمانیتوجه به اثربخشی و کارایی در فرایندهای اداریارتقای بهره‌وری نیروی کارتأثیرگذاری بر حوزه گردشگریکاهش آلودگی هواعمده دلایل مخالفانطرح شده ازسوی: بخش‌های خصوصی اعم از خدماتی، تولیدی و…کاهش راندمان کاری به وضعیتی بدتر از شرایط کنونیطولانی‌شدن فرایندهای اداری به‌دلیل افزایش تعطیلات و بین‌التعطیلی‌ها و درنهایت افزایش بلاتکلیفی و نارضایتی مردم از دستگاه‌های دولتیزیان عمده شغل‌های آزاد و غیردولتی – اداریتحت‌تأثیر قرار گرفتن کارگران موقت و کاهش امکان کاریابی آنها به‌منظور تامین حداقل درآمدبالا رفتن هزینه‌های کارفرمایی و تولید۲مسئله روز تعطیلاتدلایل موافقان تعطیلی روز شنبههماهنگ‌شدن با الگوی جهانیافزایش زمان برای فرایندهای تجاری و مبادلات با بازارهای جهانی و منطقه‌ایافزایش زمان برای مراودات بانکی و گمرکیتوسعه اقتصاد گردشگریبین‌المللی‌شدن بازارها ازجمله بازار سرمایه و بورسکاهش هزینه‌های مبادله و زیان اقتصادی تعطیلاتمبادله‌پذیر کردن بیشتر خدماتکاهش انزوای بین‌المللیافزایش بهره‌وری و فراهم‌سازی زمینه‌های پیشرفتافزایش روزهای کاری مشترک با دنیاانتقال پیام «اراده ایران برای توسعه همکاری‌های بین‌المللی» به جهانبررسی دلایل عمده این دلایل ازسوی فعالان حوزه تجاری و بازرگانی تولید و در فضای عمومی منتشر شده‌است.در دلایل مطرح شده صرفا «بعد اقتصادی» و «افزایش زمان هماهنگ با تعطیلات جهانی» مدنظر قرار گرفته‌است.اینکه بسیاری از ساعت‌های اداری ایران با جهان متفاوت است و چنانچه این موضوع مشکل لاینحل باشد، باید هم‌اکنون هم گرفتار چنین ضایعه‌ای باشیم.موافقان، راه‌حل‌های مطرح در حوزه مراودات برخط و همچنین استفاده از ارزهای دیجیتال را مدنظر قرار نداده‌اند.به راه‌های جایگزین که سال‌ها مورد استفاده است، پرداخته نشده و استدلالی درباره اینکه با افزایش یک روز تعطیلی، شاهد حجم گسترده‌ای از تغییرات کیفی در حوزه اقتصادی خواهیم بود، ارائه نشده‌است.دلایل موافقان تعطیلی روز پنجشنبهعدم‌ارتباط طیف گسترده‌ای از دستگاه‌های اداری با تعاملات بین‌المللیمشکل اضافه‌شدن تقویم میلادی در مناسبت‌های مختلف مذهبی، ملی و جهانیمناسکی و فرهنگی‌بودن روز پنجشنبهمنع شرعی مشابهت با یهود در فرض تعطیلی روز شنبهداشتن آثار منفی مالی برای دولتداشتن آثار منفی مالی برای واحدهای تولیدیافزایش روزهای بین‌التعطیلی و ایجاد سردرگمی در مناسبت‌های مختلفنیمه‌تعطیل بودن پنجشنبه درحال‌حاضر و تداوم اثر آن حتی درصورت تعطیلی روز شنبهبررسی دلایلدلایل موافقان تعطیلی روز پنجشنبه بیش‌از هر چیز پاسخ به دلایل موافقان تعطیلی روز شنبه است و کمتر به ادله تعطیلی پنجشنبه پرداخته‌اند.در دلایل مطرح شده نسبت به برخی ابعاد اجتماعی – سیاسی تعطیلی نیز توجه شده‌است.به‌صورت «اندماجی» و «ارتکازی» نسبت به مفهوم زمان و آثار و تبعات آن، اشاره‌هایی مطرح شده‌است.بررسی ابعاد کیفی افزایش تعطیلی‌ها۱بعد اقتصادی و تجاری راه غلط ساده‌نمایی مسئله یا بزرگ‌نمایی راه‌حل تعطیلی شنبه: باید توجه داشت میزان مراودات اقتصادی ما با ۱۰۰ کشوری که دراین تعطیلات قرار می‌گیرند، نسبت به مراودات ما با سایر کشورها (بیش‌از ۸۰ کشور که چنین مشکلی با آنها نداریم)، تنها بخش کوچکی از بی‌توجهی به مسئله است. ازسوی دیگر بخش مهمی از چالش‌های مطرح شده، ارتباط وثیقی با تعطیلات ندارد و علل دیگری نیز مطرح است. درواقع علل اصلی مشکلات ذکر شده، به همپوشانی تعطیلات فروکاسته شده‌است.مسکوت گذاشتن امکان راه‌حل‌های دیگر: درحال‌حاضر تدبیر امور در حوزه‌های مختلف به‌سمت فضای‌مجازی و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های مدرن حرکت کرده و بسیاری از مشکلات ناشی از حضور مستقیم نیروی‌انسانی را رفع کرده‌است.بی‌توجهی به اختلاف‌های زمانی میان کشورها: باید توجه داشت که نظم شب و روز ۲ نیمکره و فاصله زمانی میان کشورها را نمی‌توان با تعطیل کردن اصلاح کرد.۲بعد اجتماعیموازنه سطح ابتلا(سود و زیان تجاری – اجتماعی) : در نظام حکمرانی، نگرش به پدیده‌های چندبعدی، باید متناسب با پیچیدگی‌های آنها باشد. گاهی با وجود برخی مشکلات در یکی از ابعاد، با پیامدهای مثبت فراوان در سایر ابعاد مواجه هستیم. باید دید مضرات اجتماعی – سیاسی تعطیل نشدن پنجشنبه، به‌عنوان روز نیمه‌تعطیل و برخوردار از ویژگی‌های سنتی – تاریخی برای ایرانیان، بر مضرات اقتصادی تعطیلی این روز غلبه ندارد؟موازنه عمق ابتلا: توجه به تضعیف توان فرهنگی – اجتماعی جامعه، به‌ویژه درمسیر نیل به الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت، بسیار حیاتی است. به‌نظر می‌رسد تجربه کاهش توان فرهنگی – اجتماعی جامعه ایرانی در تثبیت ساعات رسمی اداری و حذف عملی و البته تدریجی ساعات اوقات شرعی با قانون کاهش ساعات کاری و افزایش تعطیلات و به‌شکل خاص تعطیلی روز شنبه در حال تکرار شدن است.۳بعد نظری و فلسفیغفلت از مباحث نظری: در شاخه‌های مختلف علوم انسانی و اسلامی، «زمان» یکی از مهم‌ترین و عمیق‌ترین ابعاد حیات اجتماعی جوامع را تشکیل می‌دهد. نوع و تفاوتی که در فهم زمان در یک جامعه و برای یک جامعه وجود دارد، به‌عنوان یک عامل محیط بر شناخت‌ها و اراده‌ها، دامنه گسترده و عمیقی از امور و تنظیمات را معنادار، منظم و قابل‌اجرا می‌کند؛ بنابراین اگر قرار است درباره یک «اقدام زمانی» تصمیمی گرفته شود، باید توجه جدی به اهمیت و عمق رابطه یک جامعه در نسبتی که با فهم و معنای زمان پیدا می‌شود، داشت.دوره‌های زمانی و نظم‌بخشی: زمان، امکان و ضرورت‌های رفتاری، اخلاقی و عقلانی در سیر و مسیر حرکت و رشد افراد و جوامع را ممکن و معنادار می‌کند.دوره‌های زمانی ناشی از تغییرات در طبیعتبا تغییر منطق فهم دوره‌های زمانی در تقویم‌ها، به مرور منطق و چارچوب معنادهی فرهنگی یک جامعه در ارتباط با زمان تغییر می‌کند.نظم مدرن تلاش کرده نظم‌ها و معانی زمانی متفاوت را با نظام معنایی عموما کمی و مادی خود نزدیک و سپس در خود حل کند.در زمانه ما، منطق و ملاک‌های زمانی که سازمان‌ها و نهادهای رسمی با آن کار می‌کنند، به مرور به منطق عمل فرهنگی و اجتماعی قاطبه جامعه تبدیل می‌شود و حذف طیف گسترده‌ای از معناهای فرهنگی – اجتماعی را درپی دارد.اگر قرار باشد بخشی از تقویم میلادی وارد حوزه زیست اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه شود، تعارض‌های ناشی از چند تقویمی افزایش می‌یابد.با تغییر در لایه‌های فرهنگ و زیست اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، شاهد رخ نمودن برخی چالش‌ها و درگیری‌های معنایی، فرهنگی و اجتماعی خواهیم بود.دوره‌های زمانی ناشی از تغییرات معنویمنطق فهم و زیست دینی در زمان و دینی فهم کردن زمان و زندگی، به‌شدت وابسته به منطق و چارچوب زمانی‌ای است که در جامعه در قالب رویدادهای معنوی و دینی و دوره‌های زمانی تحول درونی مستقر شده‌است.اضافه شدن تعطیلات روز شنبه می‌تواند سرآغازی بر ورود منطقی خارج از تجربه جامعه ایرانی باشد و عملا امکان تضعیف استقلال فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و… را در لایه‌های پنهان جامعه فراهم کند.منطق فهم و زیست زمانی در جامعه ایرانی، به‌نوعی پشتیبان تداوم انقلاب اسلامی نیز بوده‌است.با یک تغییر در فهم و زیست زمان‌کاری، بقیه اوقات روزانه نظم پیشین خود را از دست داده، میان انواع فهم زمانی در زندگی ناهماهنگی به‌وجود می‌آید. اگر هم‌اکنون تصمیم مناسبی گرفته نشود، در آینده باید شاهد حذف طیف وسیعی از سنت‌های فرهنگی و ملی و جایگزینی آن با سنت‌های غربی باشیم.راضیه میرزاحیدری
