رقابت برای پیشروی: چالش‌هایی که خودروسازان در مسیرشان می‌یابند
در سال ۱۴۰۲، خودروسازان ایرانی نتوانستند برنامه تولید دو میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاهی را که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای آن‌ها در نظر گرفته بود، محقق کنند. با این حال، تولید خودروها در مقایسه با سال ۱۴۰۱، رشد ۸٪ را تجربه کردند و به حدود ۱ میلیون و ۳۳۹ هزار دستگاه رسید. اما اگر تکمیل‌کاری خودروهای ناقص نیز در نظر گرفته شود، تولید خودروها کاهشی اندک نشان می‌دهد.
بیشتر تولیدات در بخش‌های سواری، وانت و کامیونت و کامیون و کشنده صورت گرفته و رشد تولید در این بخش‌ها مشهود بوده است. اما در حوزه‌هایی مانند اتوبوس، مینی‌بوس و ون، افت تولید مشاهده شده است. همچنین، تیراژ تولیدات ماهانه در مقایسه با ماه‌های قبل، افزایش داشته است، اما نسبت به ماه قبل افت داشته است.
ایران‌خودرو و سایپا، دو شرکت بزرگ خودروسازی در کشور، در سال ۱۴۰۲ حدود ۸۸۱ هزار دستگاه خودرو تولید کردند. این بیان می‌کند که تولید‌شان نسبت به سال ۱۴۰۱ ۴.۷٪ کاهش یافته است. ایران‌خودرو بیشترین تولید را در مدل‌های پژو داشته و سایپا بیشترین تولید را در خانواده کوئیک داشته است.
رانا کاهش تولید داشته در حالی که سمند و دنا رشد داشته‌اند. برعکس این وضعیت در سایپا بوده که تولید شاهین در سال ۱۴۰۲ حدود ۵۰ هزار دستگاه بوده و افزایش ۵۳٪ی را نشان داده است. این افت و رشد تولید ناشی از مسائل مختلفی از جمله سیاست‌های دولتی، نقدینگی، و شرایط اقتصادی است. این موضوع باعث نشد تا هدف تولید برنامه‌ریزی‌شده توسط وزارت صمت تحقق یابد و نشان می‌دهد که خودروسازان برنامه‌ها و اهداف وزارت صمت را دنبال نکرده‌اند.
خودروسازان کشور در سال ۱۴۰۲ نتوانستند برنامه تولیدی را که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای آن‌ها در نظر گرفته بود، محقق کنند؛ با این حال در مقایسه با سال ۱۴۰۱، رشد تولید را تجربه کردند.
به گزارش دنیای اقتصاد، با در نظر گرفتن تیراژ خودروسازان بخش خصوصی، مجموع تولید انواع خودرو در کشور طی سال گذشته، به حدود یک‌میلیون و ۳۳۹ هزار دستگاه رسید. با توجه به تولید حدودا یک‌میلیون و ۲۳۶ هزار و ۵۰۰ دستگاهی خودرو در سال ۱۴۰۱، تیراژ کل خودروسازان کشور در سال ۱۴۰۲ حدود هشت‌درصد بالا رفته است. این رشد البته بدون لحاظ تکمیل‌کاری خودروهای ناقص به دست آمده و اگر آمار تکمیل کاری‌ها در سال ۱۴۰۲ را به آمار ۱۴۰۱ اضافه کنیم، تولید خودروسازان (در ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱) اندکی افت را به خود می‌بیند.
با توجه به آمار تولید حدودا یک‌میلیون و ۳۳۹ هزار دستگاهی خودروسازان در سال گذشته و با لحاظ برنامه تولید نزدیک به دو میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاهی، آن‌ها کمتر از ۶۵ درصد از برنامه موردنظر را محقق کردند. دلایل مختلفی سبب شد خودروسازان موفق به تحقق برنامه تولید سال ۱۴۰۲ نشوند، از جمله تداوم سیاست‌های دستوری و کمبود نقدینگی و البته بلند پروازانه بودن خود این برنامه. با توجه به شرایط حاکم بر خودروسازی کشور و اوضاع کلی اقتصاد داخل، از ابتدا هم قابل پیش‌بینی بود که خودروسازان نتوانند برنامه تولید دو میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاهی را محقق کنند.
با این‌حال مسوولان وزارت صمت (در دوران حضور رضا فاطمی‌امین در این وزارتخانه) بدون در نظر گرفتن واقعیات موجود، برنامه تولید دومیلیون و ۱۰۰هزار دستگاهی را لحاظ کردند. نکته دیگر اینجاست که وزارت صمت با وجود در نظر گرفتن چنین برنامه سنگینی، از سیاست‌های دستوری به‌خصوص در حوزه قیمت‌گذاری کوتاه نیامد؛ بنابراین خودروسازان نتوانستند نقدینگی لازم و کافی را برای رشد تولید مطابق با برنامه‌ریزی وزارت صمت، جذب کنند.
در سال گذشته البته یک بار مجوز افزایش قیمت محصولات ایران‌خودرو و سایپا از سوی شورای رقابت صادر شد و این دو خودروساز توانستند قیمت خودروهای خود را به طور متوسط ۴۹درصد بالا ببرند. پس از آن، اما نه شورای رقابت و نه وزارت صمت – که از دی‌ماه سال گذشته مسوولیت تعیین قیمت خودروها را به دست گرفت – مجوز جدیدی برای افزایش قیمت صادر نکردند. این موضوع ریشه در مسائل مختلفی به خصوص شعار سال ۱۴۰۲ -مهار تورم – داشت. خودروسازان می‌گویند اصلاح نشدن قیمت سبب شد علاوه بر افزایش زیان انباشته‌شان، آن‌ها نتوانند نقدینگی لازم و کافی را برای تامین قطعات از داخل و خارج کسب کنند و طبیعی بود که تولید مطابق میل سیاستگذار بالا نرود و برنامه اعلامی محقق نشود.
نگاهی کلی به کارنامه تولید خودرو در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد خودروسازان در بخش‌های سواری، وانت و «کامیونت، کامیون و کشنده» با رشد تولید در سال ۱۴۰۲ مواجه بوده‌اند، اما در دیگر بخش‌ها شامل اتوبوس، مینی‌بوس و ون افت تولید داشته‌اند.
افت تولید ماه به ماه
بررسی آمار تولید منتشر شده از سوی وزارت صمت نشان می‌دهد تولید ماهانه آن‌ها (اسفند ۱۴۰۲ نسبت به ماه مشابه ۱۴۰۱) رشد کرده است، اما تولید اسفند نسبت به بهمن کاهشی بوده است. طبق آمار، در اسفند ۱۴۰۲، ۱۰۹ هزار و ۶۱ دستگاه انواع خودرو در کشور به تولید رسیده است. با در نظر گرفتن آمار تولید ۱۰۷ هزار و ۴۰۹ دستگاهی در اسفند ۱۴۰۱، تولید انواع خودرو ۲ درصد بالا رفته است.
همچنین ایران‌خودرو و سایپا در مجموع خودروی سواری کمتری در اسفند و نسبت به بهمن سال گذشته به تولید رسانده‌اند. تولید بهمن‌ماه دو خودروساز بزرگ کشور در حوزه سواری، ۷۹ هزار و ۱۹۳ دستگاه بوده است. این در حالی است که آن‌ها در اسفند ماه ۷۱ هزار و ۱۰۰ دستگاه تولید داشته‌اند؛ بنابراین تولید ماه به ماه خودروسازان بزرگ کشور (در اسفند نسبت به بهمن) حدود ۱۰ درصد افت را نشان می‌دهد.
کارنامه خودروسازان در ۱۴۰۲
با بررسی کارنامه تولید خودروسازان بزرگ کشور در سال ۱۴۰۲ مشخص می‌شود که ایران‌خودرو و سایپا سال گذشته را در حوزه تولید محصولات سواری چگونه سپری کردند. طبق آنچه در گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت آمده، این سه خودروساز طی سال گذشته، در مجموع حدود ۸۸۱ هزار دستگاه انواع خودروی سواری را تولید کرده‌اند. این در حالی است که در سال ۱۴۰۱ مجموع تولید محصولات سواری آن‌ها حدود ۹۲۵ هزار دستگاه بود؛ بنابراین غول‌های جاده‌مخصوص در سال ۱۴۰۲ و نسبت به سال قبل از آن، ۴.۷ درصد افت تولید را تجربه کرده اند.
در این بین، بیشترین تیراژ نصیب ایران‌خودرویی‌ها شده که توانسته‌اند ۵۱۶ هزار و ۷۱۰ دستگاه محصول تولید کنند. این میزان تولید سبب شده تا آبی‌های جاده‌مخصوص افت پنج‌درصدی تولید را در بخش سواری طی سال ۱۴۰۲ تجربه کنند. سایپایی‌ها نیز به کمک زیرمجموعه خود، پارس‌خودرو، تولید ۳۶۴ هزار و ۱۳۹ دستگاهی را در سال گذشته ثبت کرده‌اند که نسبت به ۱۴۰۱ افت ۴ درصدی را نشان می‌دهد.
بنابر آمار منتشر شده از سوی وزارت صمت، ایران‌خودرو در سال گذشته بیشترین تولید خود را به مدل‌های پژو اختصاص داده است. این شرکت در بازه زمانی تحت بررسی، ۲۶۹ هزار و ۲۲۸ دستگاه انواع پژو را تولید کرده است. با توجه به تولید ۳۳۳ هزار و ۴۷۳ دستگاه پژو در سال گذشته، ایران‌خودرویی‌ها در تولید این خانواده افت حدود ۲۰ درصدی داشته‌اند.
در بین دیگر محصولات ایران‌خودرو، سمند تیراژ ۶۳ هزار و ۳۷۸ دستگاهی را از خود به جا گذاشته است. با در نظر گرفتن تیراژ ۵۲ هزار و ۴۳۱ دستگاهی سمند در ۱۴۰۱، تولید این محصول در سال گذشته ۲۱ درصد بالا رفته است. بنابر آمار وزارت صمت، دنا نیز در سال گذشته تیراژ ۸۷ هزار و ۸۹ دستگاهی داشته که در مقایسه با ۱۴۰۱ تولید آن ۴ درصد رشد را تجربه کرده است.
رشد تولید سمند و دنا در حالی است که دیگر محصول ایران‌خودرو به نام رانا با افت تولید در سال گذشته مواجه بوده است. ایران‌خودرویی‌ها تا پایان اسفند پارسال ۲۴ هزار و ۲۵۷ دستگاه رانا را به تولید رسانده‌اند که نسبت به ۱۴۰۱ افت ۱۵ درصدی را نشان می‌دهد. رانا در سال گذشته ۲۸ هزار و ۴۲۱ دستگاه تولید داشته است. از رانا که بگذریم، ایران‌خودرو محصولی چینی به نام هایما نیز دارد که تولید آن در سال گذشته و نسبت به ۱۴۰۱ حدود ۳۹ درصد رشد داشته است. طبق آمار، ایران‌خودرویی‌ها در سال گذشته ۲۲ هزار و ۸۶۹ دستگاه هایما را در سایت خراسان خود تولید کرده‌اند. این شاسی‌بلند چینی در چهار مدل مونتاژ می‌شود.
سری هم به تارا بزنیم؛ خودرویی که در دو مدل دستی و اتومات به تولید می‌رسد. طبق آمار وزارت صمت، ایران‌خودرو در سال گذشته حدود ۵۰ هزار دستگاه تارا تولید کرده است. این خودروساز در سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۲۷ هزار و ۵۰۰ دستگاه تارا تولید کرده بود؛ بنابراین تولید تارا در سال ۱۴۰۲، ۸۲ درصد رشد را نشان می‌دهد.
از ایران‌خودرو بگذریم و به سراغ گروه سایپا برویم؛ دومین خودروساز بزرگ کشور که بیشترین حجم از سبد محصولاتش در سال گذشته به خانواده کوئیک اختصاص داشته است. طبق آمار وزارت صمت، سایپایی‌ها در بازه زمانی تحت بررسی، حدود ۱۹۴ هزار دستگاه از اعضای این خانواده را به تولید رسانده‌اند. در مقایسه با سال ۱۴۰۲ تولید خانواده کوئیک ۹ درصد افت را نشان می‌دهد.
سایپایی‌ها در بازه زمانی تحت بررسی، ۱۱۶ هزار و ۴۰۷ دستگاه ساینا را نیز تولید کرده‌اند. در مقایسه با سال ۱۴۰۱، تولید این گروه خودرویی ۱۵ درصد رشد کرده است. تولید شاهین نیز در سایپا طی سال ۱۴۰۲ به حدود ۵۰ هزار و ۷۱۳ دستگاه رسیده است که رشد بالغ بر ۵۳ درصدی را نشان می‌دهد.
