سفری به گذشته: بازدید از آسیاب شاه در دوران تاریخ
آسیاب‌های آبی یکی از ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین تجهیزات در ساختارهای شهری و روستایی قدیمی بودند. در منطقه کن در تهران، تعداد قابل توجهی از آسیاب‌های آبی وجود داشت که باغات و مزارع محلی را به آب رسانی می‌کردند. این آسیاب‌ها با پیشرفت فناوری و تغییر نیازهای اجتماعی کم‌کم از بین رفته و تبدیل به بازمانده‌های تاریخی شده‌اند.
عبدالله درویش، در شعرهای خود از فرهنگ و تاریخ آسیاب‌های کن یاد می‌کند و روایت می‌کند که چگونه این آسیاب‌ها در کن مردم محلی را برای ایجاد آردِ ضروری برای زندگی روزمره خود یاری می‌رساندند. اما امروزه فقط از آسیاب تاریخی کن، که بیش از ۴۰۰ سال قدمت دارد، نشانی بر جا مانده است. سایر آسیاب‌های کن هر یک به نحوی ویرانه و دیگر نیامده‌اند.
با وجود اینکه بوته‌های سنگی و فرآیند‌های آسیاب کردن از بین رفته‌اند، آسیاب‌های آبی کن هنوز یادآوری زمان‌های گذشته و تلاش مردم نه چندان دور است و باید مراقبت از آن‌ها و حفظ آن‌ها به‌عنوان میراث فرهنگی محلی انجام شود.
آسیاب‌های آبی تهران تا پایان دوره قاجار در تهران کاربرد داشتند، اما با گذشت زمان از گزند تخریب‌ها در امان نماندند و یکی پس از دیگری نابود شدند.
به گزارش همشهری آنلاین، محله کن هم چهار آسیاب آبی داشت که باغ‌های پرتعداد و سرسبز این قریه را آبیاری می‌کردند. عبدالله درویش، شاعر و پژوهشگر، درب اره روزگار سپری‌شده آسیاب‌های کن می‌گوید: «یکی از نخستین آسیاب‌های کن که به آسیاب لوی معروف بود در محله سرآسیاب ساخته شد و دومین آسیاب در محله اسمالون قرار داشت که اکنون هیچ نامی از آن باقی نمانده است.»
درویش درباره معروف‌ترین آسیاب آبی کن می‌گوید: «آسیاب شاه که در مجاورت باغ حاج‌باشی بود تا اواخر دوره قاجار مورد استفاده مردم قرار می‌گرفت و برای خودش جلال و شکوهی داشت. دقیقا همان‌جایی که آب وارد آسیاب شاه می‌شد ساختمان مسکونی ساخته‌اند.»
عبدالله درویش از آسیابی تاریخی به عنوان بازمانده نسل آسیاب‌های آبی کن نام می‌برد که هنوز بقایای آن قابل مشاهده است: «یک آسیاب بین کوه کبودک و پل آهنی قریه کن وجود داشته که از آن به عنوان آسیاب تاریخی کن نام می‌برند. این آسیاب سنگ‌های بزرگی داشته و از آنجا که در مسیر رود ساخته شده بود، سنگ‌ها بر اثر فشار آب به حرکت درمی‌آمدند و آرد‌ها را آسیاب می‌کردند. آسیاب تاریخی که گفته می‌شود حدود ۴۰۰ سال قدمت دارد در بخش شمالی کن و بین کن و سولقان قرار دارد و تنها چیزی که از آن باقی مانده همان سنگ‌های عظیمی است که به آسانی جابه‌جا نمی‌شوند.»
آنطور که پژوهشگران روایت می‌کنند، کن به تعداد قنات‌هایش آسیاب داشت و از شمیران، فرحزاد و طرشت برای آسیاب کردن آرد‌ها به این روستا می‌رفتند، اما امروز جز سنگ‌های آسیاب تاریخی هیچ اثری از میراث فرهنگی کن باقی نمانده است.
