روزی از طلایی: هدیه خاص شاه به معشوقه‌ی عزیزش
محله کاشانک یکی از مناطق قدیمی و خاطره‌انگیز شمال تهران است که از دوران قاجار به سبب جذابیت آب و هوایش، باغات و قنات‌های زیاد، محبوبیت خاندان قاجار را جلب کرده بود. نام این محله از عشق شدید ناصرالدین شاه به انیس الدوله، زنی بسیار محبوب او، برمی‌آید. این محله، با گذشت زمان و پدید آمدن دوران پهلوی دوم، شاهد تغییرات بسیاری شده و باغات و زمین‌های کشاورزی به خانه‌ها و آپارتمان‌ها تبدیل شده‌است. اما همچنان محله کاشانک پر از جذابیت و جدیدترین شاهکارهای معماری است.
نه تنها تاریخچه زیبایی در کاشانک وجود دارد، بلکه داستان عشق و تقابل سوگلی، زن محبوب ناصرالدین شاه، با خود شاه نیز جذاب است. انیس الدوله توانست در مقابل شاه بایستد و به شدت مورد حمایت و ملاطفت او بود. او به کارهای خیریه علاقه داشت و اراضی کاشانک را به کل خیریه‌ای وقف کرد. او به طرز عجیبی در قلب شاه قرار گرفت و پس از ترور ناصرالدین شاه از دست دادن او بسیار رنجید. گرچه انیس الدوله از معیارهای زیبایی امروز فاصله داشت، اما عشق و وابستگی شاه به او حقایقی بی‌گفته در تاریخ جلوه داد.
همشهری آنلاین نوشت: شکل گیری این محله داستان جالبی دارد که از زبان نصرالله حدادی تهران پژوه می‌شنویم. «انیس الدوله از زنان محبوب ناصرالدین شاه بود. این روایت در مورد محله کاشانک وجود دارد که گفته می‌شود انیس الدوله خواهان حکمرانی کاشان بوده ولی چون حکومت زنان در آن مقطع زمانی رسم نبوده شاه این اراضی را به سوگلی‌اش می‌بخشد و نام آن را کاشانک یعنی کاشان کوچک می‌گذارند. »
فاطمه خانم انیس الدوله، روستا زاده‌ای که فرزندی از شاه قاجار نداشت ولی بسیار مورد توجه او بود، سوگلی دربار شد.
محله کاشانک در شمال شهر تهران و در منطقه یک شهرداری واقع شده است. محله‌ای که با داشتن آب و هوای خوش و باغات و قنات‌های زیاد مورد توجه خاندان قاجار بود. کاشانک از شمال به اراضی رحمان آباد، از جنوب به اقدسیه و صاحبقرانیه، از شرق به دارآباد و از غرب به کاخ نیاوران و حصار بوعلی و محله کامرانیه محدود می شود. از طوایف اولیه که در محله کاشانک بودند میتوان از دو طایفه با نام های طایفه طائفی و طایفه امینیان نام برد.
محله کاشانک با قدمت ۲۰۰ سالهای که دارد در گذشته دارای بافت فرسوده بود ولی با گذشت زمان و در دوران پهلوی دوم بیشتر مردمان این محله شروع به بازسازی بافت‌های فرسوده کاشانک کردند، کم‌کم باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی این منطقه به خانه‌ها و آپارتمان‌های چند طبقه تبدیل شدند و کم‌کم از تعداد باغات کاسته شد.
در سالهای اخیر همچنان محله محبوب برای پایتخت نشینان است و رشد بی رویه ساخت و سازها در این منطقه دیگر از شکل و شمایل بافت سنتی درآمده است و بیشتر برجها و سازه های جدید بلند دیده می شود.
هدیه ناصرالدین شاه به سوگلی
شکل گیری این محله داستان جالبی دارد که از زبان نصرالله حدادی تهران پژوه می‌شنویم. «انیس الدوله از زنان محبوب ناصرالدین شاه بود. این روایت در مورد محله کاشانک وجود دارد که گفته می‌شود انیس الدوله خواهان حکمرانی کاشان بوده ولی چون حکومت زنان در آن مقطع زمانی رسم نبوده شاه این اراضی را به سوگلی‌اش می‌بخشد و نام آن را کاشانک یعنی کاشان کوچک می‌گذارند. »
عشق و تقابل سوگلی با شاه
گفته می‌شود انیس الدوله تنها کسی بود که می توانست در مقابل شاه بایستد و با او مخالفت کند؛ طوری که بعد از اعلام فتوای حرمت تنباکو از آوردن قلیان برای شاه خودداری و برخلاف نظر شاه دستور داد همه قلیان ها را از حرم شاهی جمع آوری کرد. او که دست پروده «جیران» زن مورد علاقه ناصرالدین شاه بود پس از مرگش در زمره زنان حرمسرا قرار گرفت. با اینکه فرزندی از شاه نداشت ولی به شدت مورد حمایت و ملاطفت شاه بود.
او بعد از ازدواجش پله های ترقی را به سرعت در حرمسرای شاهی طی کرد و به نوعی ملکه غیررسمی ایران بود. انیس الدوله به کارهای خیریه علاقه داشت او کل اراضی کاشانک را وقف کرد.
یک نیمتاج طلا به آستان حضرت رضا(ع) و یک پرده مرواریددوزی شده به حرم امام حسین(ع) بخشیده بود. با اینکه انیس الدوله با معیارهای زیبایی شناسانه امروز، خیلی فاصله دارد وحتی نمره قبول را هم نمی آورد، اما شاه قاجارآنچنان دلباخته او بود که انیس الدوله می توانست هر مقامی را عزل یا نصب کند.
در عین حال می‌گویند بسیار دلبسته و وابسته شاه بود و او را عاشقانه دوست داشت به طوری که بعد از ترور ناصرالدین شاه وقتی مقرری او را آوردند با دیدن عکس ناصرالدین شاه، از فرط گریه و شیون بر روی اسکناس ها از حال رفت و پس ازآن بیمارشد و درگذشت.
در محله کاشانک دو موسسه مهم فرهنگی وجود دارد به نام‌های «مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی» و «موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران».
راضیه میرزاحیدری
