رازهای نورافکن‌های دوران پیش از تاریخ 540 میلیون سال‌ها قبل از اشاعه‌ی زمین
زیست‌تابی یک پدیده زیستی است که توسط بسیاری از موجودات دریایی نقش آفرینی می‌شود. از میکرواوگانیسم‌هایی که خطوط ساحلی را در تاریکی شب به رنگ آبی درخشان می‌کنند تا ماهی‌های اعماق دریا که با درخشش‌هایشان طعمه را جلب می‌کنند، مخلوقات زیست‌تابی یک جذابیت خاصی را به دنیای دریاها می‌بخشند.
یک مطالعه جدید نشان داده که اوکتوکورال‌ها، حیوانات نرم و شاخه‌داری، حدود 540 میلیون سال پیش اقیانوس‌های زمین را نورانی کردند. این مطالعه با استفاده از تحقیقات قدیمی و جدید روی اوکتوکورال‌ها، زمان بندی نورتابی آن‌ها را به شکل دقیق‌تری تعیین کرده است.
تحقیقات نشان داده که اوکتوکورال‌ها انواع مختلفی از مرجان‌ها و شکل‌های دریایی دیگر را شامل می‌شوند. آن‌ها به وسیله فرآیند زیست‌شیمیایی خاصی به نام لیوسفراس، نور تولید می‌کنند. این مطالعه نشان داد که توانایی زیست‌تابی حدود 540 میلیون سال پیش در زمین شکل گرفته و از آن زمان تاکنون موجود بوده است.
با توجه به این مطالعه، محققان نظر دارند که زیست‌تابی نقش مهمی در تکامل اوکتوکورال‌ها و سایر حیوانات دریایی داشته است. این کشفات می‌تواند به ما کمک کند تا بهتر درک کنیم که چگونه موجودات دریایی از سطح زمین از هزاران سال پیش تا به امروز تغییر یافته‌اند و چگونه نورتابی به عنوان یک ابزار برای بقا و جذب طعمه، در روند تکامل آن‌ها نقش داشته است.
تک فان-بسیاری از موجودات آب‌های جهان را نورانی می‌کنند. از میکرواوگانیسم‌هایی گرفته که خطوط ساحلی را در تاریکی شب به رنگ آبی برقدار در می‌آورند تا قلابچه‌ماهی‌های اعماق دریا که از فریب‌دهنده‌های درخشان‌شان برای اغوا کردن طعمه استفاده می‌کنند، طیف وسیعی از مخلوقات دریایی از طریق پدیده‌ای طبیعی با عنوان بیولومینانس یا زیست‌تابی از خودشان نور ساطع می‌کنند.
به گزارش تک فان، اکنون نتایج یک مطالعه تازه از اولین نمونه‌های زیست‌تاب‌ها در روی سیاره زمین پرده برداشته و تاریخ حضور آن‌ها به روی زمین را تا زمان آغاز نخستین روزهای حیات حیوانات به عقب کشیده است. بر اساس این مطالعه در حدود 540میلیون سال قبل، حیوانات نرم و شاخه‌داری با عنوان اوکتوکورال‌ها شروع به نورانی کردن اقیانوس‌ها کردند.
نتایج این مطالعه که در نشریه Proceedings of the Royal Society منتشر شده است، از رابطه اوکتوکورال‌های اقیانوس‌های مدرن ما استفاده کرده تا به سمت عقب حرکت کند و مشخص کند این زیست‌تاب‌های ورقه-مانند چه زمانی پا به قلمرو حیوانات گذاشتند.
در دریاهای امروزی، اوکتوکورال‌ها انواعی از فرم‌ها مانند قلم‌های دریایی، پنکه‌های دریایی و مرجان‌های نرم را دارند. دانیل دلئو، زیست‌شناسی که این مقاله را برای موزه تاریخ طبیعی آمریکا نوشته است، می‌گوید:
«اوکتوکورال‌ها مرجان‌های نرم‌تنی به شکل درخت هستند. نام‌شان را از قرینگی بدن‌شان که هشت قسمت دارد، گرفته‌اند. اوکتوکورال‌ها اغلب باغ‌های مرجانی و جنگل‌های حیوانی در اقیانوس، به خصوص در اعماق آب، درست می‌کنند که می‌تواند خانه و پرورشگاهی برای طیفی از حیوانات باشد.»
در این مطالعه محققان به این دلیل روی اوکتوکورال‌ها تمرکز کردند که اغلب آن‌ها زیست‌تاب هستند. درست مثل همه ارگانیسم‌های زیست‌تاب، در اوکتوکورال‌ها هم آنیزمی با عنوان لیوسفراس با ترکیب لوسیفرین واکنش نشان می‌دهد و نور تولید می‌کند.
جانورشناسان تاکنون توانسته‌اند تخمین بزنند که توانایی نورتابی حدودا 100بار در میان این حیوانات فرگشت یافته است. اما اینکه این موجودات زنده دقیقه از چه زمانی به قابلیت نورتابی مجهز شدند، مشخص نبود. تا قبل از مطالعه اخیر، قدیمی‌ترین نمونه شناخته‌شده زیست‌تابی به سخت‌پوستان 267میلیون ساله نسبت داده شده بود. دلئو و همکاران نویسنده‌اش انتظار داشتند که این توانایی بسیار قدیمی‌تر باشد. اوکتوکورال‌ها با گونه‌های نورانی متعددشان، به نظر می‌رسید که گروه خوبی برای گردآوری شواهد باشند.
دلئو می‌گوید:
«اوکتوکورال‌ها به دلیل بدن‌های نرم‌شان مثل مرجان‌های استخوانی و سنگی فسیل نمی‌شوند.»
بعضی وقت‌ها تنها ماده‌ای که در اختیار کارشناسان است، بخش‌های کوچک و سخت سازه‌های مرجانی به نام اسکلریت است. واکنش زیست‌شیمیایی حیاتی را هم نمی‌توان مستقیما در فسیل‌ها مشاهده کرد، بنابراین کارشناسان می‌بایست به خطوط دیگری از شواهد برای رسیدن به خواستگاه زیست‌تاب‌ها تکیه می‌کردند. دلئو و همکارانش برای پاسخ به این پرسش به درخت خانوادگی اوکتوکورال‌ها پرداختند. آن‌ها برای آنکه فرگشت زیست‌تابی در اوکتوکورال‌ها را دنبال کنند، به شباهت‌های ژنتیکی در میان اوکتوکورال‌ها و خویشاوندان‌شان پرداختند. حدودا 3500 یا تعداد بیش‌تری از اوکتوکورال‌ها به گروهی بزرگ‌تر به نام آنتوزوآ تعلق دارند که مرجان‌ها و شقایق‌های دریایی را در بر می‌گیرد.
جانورشناسان به دنبال گونه‌هایی بودند که توانایی زیست‌تابی داشتند تا بتوانند تعیین کنند که این توانایی چند بار در میان این حیوانات فرگشت یافته است. علاوه بر آن محققان عمقی که اوکتوکورال‌ها در آن زندگی می‌کنند را بررسی کردند تا ببیند آیا نورتابی در عمق و سطح دچار فرگشت شده یا خیر.
با همه این ارزیابی‌ها آن‌ها تخمین زدند که اجداد اوکتوکورال‌ها چه شکلی بودند و از کی در دریاها پدیدار شدند.
محققان پیشنهاد می‌دهند که توانایی زیست‌تابی در اوکتوکورال‌هایی با مکانیزم‌های زیستی مشترک آن‌چنان شایع است که آخرین جد مشترک این گروه احتمالا زیست‌تاب بوده است. این جد در آغاز دوره کامبرین در حدود 542 میلیون سال قبل، زمانی که جهان در بسیاری از ابعاد در حال شکوفایی بوده و اشکال تازه حیوانات به سرعت در حال تنوع‌یافتن بودند، زندگی می‌کرده است. آن‌ها همچنین تخمین زده‌اند که نخستین زیست‌تاب‌ها احتمالا در آب‌های کم‌عمق به وجود آمده‌اند و بعدها به آب‌های عمیق راه یافته‌اند.
عاطفه رضوان نیا
