راز و رمز شهر تروآ: به دنبال گنج افسانه‌ای!
تک فان الیاد اثری ادبی است که همواره به عنوان یکی از بزرگترین اثار ادبیات غربی شناخته شده است. قصه شبایی هومر که در آن تروای، شهر محاصره شده توسط یونانی‌ها، به تصویر کشیده شده است، قرون درازی به عنوان یک افسانه شناخته می‌شد. در قرن نوزدهم، هاینریش شلیمان، باستان‌شناس آلمانی، تصمیم گرفت وجود واقعیت این شهر افسانه‌ای را اثبات کند و این کاوشات منجر به کشف شهر باستانی تروآ شد.
یکی از مهمترین کشف‌های شلیمان، گنجینه پریام بود که به پادشاه تروآ، پریام تعلق داشته است. این گنجینه حاوی اشیاء طلا و نقره، سلاح‌ها، دیگ‌های مسی و برنزی و اشیاء دیگر بود. بعد از کشف، شلیمان به دنبال موزه‌ای برای نمایش این گنجینه بود و در نهایت آن را در موزه‌های لندن و برلین نمایش داد.
اما پس از جنگ جهانی دوم، این گنجینه ناپدید شد و بعد از سال 1991، روسیه اعلام کرد که این گنجینه در اختیار آن‌هاست. این موضوع باعث اختلافات بین آلمان و روسیه شده و هنوز دغدغه‌ای بین دو کشور است.
تک فان-ایلیاد هومر اغلب به عنوان یکی از عالی‌ترین آثار ادبیات غربی مورد توجه است. تروای هومر، شهری که توسط یونانی‌ها محاصره شد، قرن‌ها از نظر بسیاری اندیشمندان یک افسانه بود. اما در طی قرن نوزدهم، مردی تصمیم گرفت اثبات کند که این شهر افسانه‌ای حقیقتا وجود داشته است.
به گزارش تک فان، این مرد، باستان‌شناسی آلمانی، به نام هاینریش شلیمان، بود. او در جستجوی خود موفق شد و حصارلیک (محوطه‌ای که شلیمان آن را کاوش کرد) امروز همان شهر باستانی تروآ تشخیص داده شده است.
در میان اشیاء تاریخی‌ای که در حصارلیک پیدا شده یک مجموعه گنج با عنوان «گنجینه پریام» وجود دارد که بر طبق گفته‌های شلیمان به پادشاه شهر تروآ، یعنی پریام، تعلق داشته است.
نمایی از تاجی از گنجینه پریام با آویزهایی به شکل بت
کشف گنجینه پریام
در سال 1871، شلیمان کاوش در محوطه حصارلیک را آغاز کرد. بعد از شناسایی یک سطح با عنوان «تروآی دوم» با عنوان تروآی ایلیاد، هدف بعدی او اکتشاف «گنجینه پریام» بود.
از آنجایی که پریام حاکم تروآ بود، شلیمان استدلال کرد که این گنجینه باید جایی در شهر پنهان شده باشد که در هنگام سقوط شهر توسط یونانی‌ها از دزدیده شدن آن پیشگیری شود. روز 31 ماه مه سال 1873 شلیمان توانست گنجینه ارزشمندی که به دنبالش بود را پیدا کند.
در حقیقت، شلیمان، خیلی تصادفی به «گنجینه پریام» برخورد کرده است. گفته می‌شود که او وقتی داشته ضلع جنوب غربی محوطه را صاف می‌کرده، به رخ طلا برخورد کرده است.
تصویری از سوفیا شلیمان گفته می شود گنجینه را به عنوان لباس از عثمانی خارج کرد.
گنجینه طلایی
بعد از خارج کردن گنجینه از زمین (گنجینه‌ها کنار هم بقچه‌بندی شده بودند و شلیمان استدلال کرد که آن‌ها زمانی در داخل یک صندوق چوبی بوده‌اند که با گذشت زمان از بین رفته است)، شیلمان آن را در خانه چوبی‌اش پنهان کرد. به غیر از اشیاء طلا و نقره، «گنجینه پریام» شامل تعدادی سلاح، دیگ مسی، تشت برنزی کم‌عمق و کتری برنزی بود. اگرچه شلیمان گزارش می‌دهد که «گنج پریام» یک اکتشاف واحد بوده است، دیگران به این ادعا شک کرده‌اند، که نشان می‌دهد این گنجینه یک گنجینه ترکیبی بوده که مهمترین اشیاء آن در 31 ماه مه 1873 کشف شده است درحالیکه بقیه جلوتر کشف شده بوده و بعدها به این گنجینه افزوده شده است.
اقلام گنجینه پریام
نقشه جسورانه برای نگه داشتن گنج از دست عثمانی
صرف نظر از ماهیت “گنج پریام”، مقامات عثمانی می خواستند به گنج دست پیدا کنند. شلیمان اما برنامه‌های دیگری داشت و نقشه‌ای برای خروج آثار باستانی از قلمرو عثمانی کشید. چگونگی مدیریت این شاهکار توسط شلیمان هنوز یک راز است و در طول سال‌ها گمانه‌زنی های متعددی وجود داشته است. برای مثال، یکی از افسانه‌ها، اقدام موفق شلیمان را به همسرش سوفی نسبت می‌دهد که اشیاء را از طریق پنهان کردن در لباس‌های عثمانی خارج کرد.
در نهایت دولت عثمانی از شلیمان شکایت کرد. او در دادگاه محکوم و شد و به عثمانی‌ها 400پوند بابت جریمه پرداخت کرد. با این حال شلیمان داوطلبانه 2000 پوند پرداخت کرد و اشاره شده که این افزایش احتمالاً مزیت اضافه‌تری برای او داشته اما مشخص نیست که این مزیت چه بوده است.
نمایی از گودال شلیمان که گنجینه را در آن پیدا کرد.
یافتن خانه‌ای برای گنج پریام
پس از کشف گنج پریام، شلیمان به دنبال موزه‌ای برای نمایش آن بود. در این بین، آثار با ارزش در خانه شلیمان نگهداری می‌شد که باعث نگرانی او شده بود. در سال 1877 بود که “گنج پریام” اولین نمایش عمومی خود را در موزه کنزینگتون جنوبی لندن (که اکنون به عنوان موزه ویکتوریا و آلبرت شناخته می شود) تجربه کرد. پس از چندین سال نمایش در لندن، “گنج پریام” سپس در سال 1881 به برلین منتقل شد. بین سال های 1882 و 1885، این آثار به طور موقت در موزه Kunstgewerbe به نمایش گذاشته شدند و به بعد به موزه تازه‌تأسیس قوم‌شناسی منتقل شدند.
در دهه‌های بعد، «گنج پریام» در موزه قوم‌شناسی برلین نگهداری شد. اما پس از شکست آلمان نازی و پایان جنگ جهانی دوم در سال 1945، این آثار ناپدید شدند. گمان می رود که نیروهای شوروی اشغالگر برلین مسئول انتقال گنج و همچنین آثار و آثار هنری بی‌شمار دیگر به مسکو بوده‌اند.
شوروی تا سال 1991 انکار می‌کرد که “گنج پریام” در این کشور نگهداری می‌شود اما بالاخره رسماً پذیرفت که این گنج واقعاً در روسیه است. امروز، “گنج پریام” هنوز در روسیه نگهداری می‌شود. در حالی که روس‌ها این گنج را غنیمت جنگی برای جبران خسارات خود در طول جنگ جهانی دوم می‌دانند، آلمانی‌ها آن را کالای غارت‌شده می‌دانند و خواستار بازگرداندن آن هستند.
عاطفه رضوان نیا
