راهنمای عبادت شبانه: نماز شب و سرگرمی آسمان‌ها
نماز شب یکی از نمازهای مستحب در اسلام است که بر خواندن آن تاکید زیادی شده و برای آن پاداش‌های بسیاری ذکر گردیده است. به گفته امام صادق، نماز شب صورت را زیبا و خلق را نیکو و انسان را خوشبو می‌کند، رزق را زیاد و قرض را ادا می‌کند، اندوه را برطرف می‌سازد و چشم را جلا می‌دهد و می‌تواند وسیله‌ای برای خوشنودی خدا و دوستی ملائکه باشد. نماز شب مجموعاً یازده رکعت است و برای این نماز احکام خاصی برای نیت، وقت، نشسته خواندن، خلاصه کردن و بلند خواندن وجود دارد. مستحب است که نماز شب را بلند بخوانید و اگر ممکن است افراد دیگر نیز برای نماز بیدار شوند. البته باید ملاحظه داشت که در صورت خوف از ریا و سُمعه، باید آهسته بخوانید. وقت نماز شب از نیمه‌شب تا فجر صادق است و بهتر است در آخرین ثلث شب آن را انجام دهید.
«نماز شب» یکی از نمازهای مستحب است که در اسلام بر خواندن آن تاکید زیادی شده و برای آن پاداش‌های بسیاری ذکر گردیده است. نقل شده است که در مجلس اول ملاقات مرحوم علامه طباطبایی (ره) با استاد اخلاق خود، مرحوم آقا سید علی قاضی (ره)، مرحوم قاضی به ایشان فرموده‌اند: فرزندم! اگر دنیا می‌خواهی نماز شب بخوان، اگر آخرت هم می‌خواهی نماز شب بخوان.
فضیلت نماز شب
به گزارش صدا و سیما، امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: «نماز شب صورت را زیبا و خلق را نیکو و انسان را خوشبو می‌گرداند، رزق را زیاد و قرض را ادا می‌کند، اندوه را برطرف می‌سازد و چشم را جلا می‌دهد.» رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمودند: «نماز شب وسیله‌ای است برای خوشنودی خدا و دوستی ملائکه.» امام صادق (علیه‌السّلام) فرمودند: «در خانه‌هایی که نماز شب خوانده می‌شود و قرآن تلاوت می‌گردد، آن خانه‌ها نزد آسمانیان هم، چون ستاره درخشانند.»
کیفیت
نماز شب مجموعاً یازده رکعت است:
۱. هشت رکعت آن دو رکعت، دو رکعت، مانند نماز صبح خوانده می‌شود و این چهار دو رکعتی؛ به نیت نماز شب می‌باشد.
۲. دو رکعت نماز شَفْعْ: بهتر است در رکعت اول آن بعد از حمد، سوره ناس و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره فلق خوانده شود.
۳. یک رکعت نماز وَتْر: بعد از حمد سه بار سوره توحید و یک بار سوره «فلق» و یک بار سوره «ناس» بخوانیم و می‌توان یک سوره تنها خواند، سپس دست‌ها را برای قنوت به‌سوی آسمان بالا می‌بریم و حاجات خود را از خدا می‌خواهیم؛ و برای چهل مؤمن دعا می‌کنیم؛ و طلب مغفرت می‌کنیم و هفتاد مرتبه می‌گوئیم: «استغفرالله ربّی و اتوبُ الیه.»
از پروردگار خود طلب آمرزش و مغفرت می‌کنیم و به‌سوی او بازگشت می‌نمایم.
آن گاه ۷ بار می‌گوئیم «هذا مقامُ العائذٍِ بکَ منَ النّارِ»؛ این است مقام کسی که از آتش قیامت به تو پناه می‌برد؛ و بعد از آن ۳۰۰ مرتبه می‌گوییم: «العفو» و سپس می‌گوئیم: «ربّ اغفرلی و ارحمنی وتُب عَلیَّ انّکَ انتَ التّوابُ الغفُورُ الرّحیم.»
احکام نماز شب
برای نماز شب احکامی بیان شده است:
نیت
هشت رکعت به نیت نماز شب و سپس دو رکعت نماز شفع و آن گاه یک رکعت نماز وتر، که با فضیلت‌ترین نماز شب، نماز وتر و شفع است و دو رکعت شفع برتر از وتر است.
برای نماز شب می‌توان به نماز شفع و وتر اکتفا کرد و تنگی وقت می‌توان تنها به نماز وتر اکتفا نمود.
وقت نماز شب
وقت نماز شب از نیمه‌شب تا فجر صادق است و هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است و تمامی ثلث آخر شب سحر محسوب می‌شود؛ و افضل از آن خواندن نماز شب نزدیکی‌های فجر است. البته شخص مسافر می‌تواند نماز شب را پیش از نیمه‌شب بخواند. جوانی که می‌ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود، می‌تواند نماز شب را پیش از نیمه‌شب بخواند.
کسانی که برای خواندن نماز شب بعد از نیمه‌شب عذری دارند مانند پیرمردان و یا کسی که از سرد شدن هوا می‌ترسد و… می‌توانند نماز شب را قبل از نیمه‌شب بخوانند.
جواز نشسته خواندن
جایز است انسان نماز شب را نشسته بخواند حتی در حال اختیار. ولی اگر می‌خواهد نشسته بخواند بهتر آن است که هر دو رکعت نشسته را یک رکعت ایستاده حساب کند؛ بنابراین باید هشت بار دو رکعت نشسته و هر دو رکعت به یک سلام که جمعاً شانزده رکعت به نیت نماز شب می‌شود، بخواند و دوباره دو رکعت هر دو رکعت به یک سلام به نیت نماز شفع و دو بار یک رکعت هر یک رکعت به یک سلام به نیت نماز وتر.
خلاصه کردن
خواندن سوره در رکعت‌های نماز شب لازم نیست و می‌تواند فقط به خواندن سوره حمد اکتفا کند. همچنین قنوت در رکعت‌های دوم مستحب است و می‌تواند بدون قنوت بخواند. نماز وتر یک رکعت است و می‌شود آن را بدون قنوت به جا آورد. همچنین لازم نیست همه یازده رکعت را در یک مجلس و پشت سر هم بخواند، بلکه می‌تواند در دو سه نوبت بخواند، بلکه جدا جدا خواندن افضل است، همان‌طور که رسول خدا تهجد می‌کرد.
بلند خواندن
مستحب است که نماز شب را بلند بخواند تا اگر از خانواده‌اش کسی می‌خواهد برای به نماز شب برخیزد، بیدار شود، چنان چه در روایت است و برخی از علما نیز تصریح به استحباب جهر (بلند خواندن و مشخص بودن صدا) نموده‌اند.
بدیهی است که استحباب بلند خواندن نماز شب در جایی است که امن از ریا و سُمعه باشد و اگر خدای ناخواسته خوف ریا و سُمعه در بلند خواندن باشد باید آهسته بخواند.
