راه‌های موثر برای کاهش تعریق غیرطبیعی و مزاحم بدن
تعریف تعریق مهمترین روش تنظیم دمای بدن، تبخیر اثری از حفظ گرما و دفع سموم بدن و تعریق موجود در مناطق مختلف از بدن است. تعریق زیاد بدن همچنین عللی همچون استرس، مبارزه با بیماری، افت قند خون، نیاز به سدیم بیش‌تر، بارداری، یائسگی و عوارض جانبی از داروها را می‌تواند داشته باشد. تعریق شدید می‌تواند ناشی از هایپرهیدروزیس باشد که شامل دو نوع تعریق موضعی و عمومی است. امکاناتی مانند داروهای موضعی با کلرید ائلومینیوم، یونتوفورزیس، بوتکس، میرا درای، لیزر SweatX و جراحی به عنوان روش‌های درمانی برای هایپر هیدروزیس و تعریق شدید وجود دارد. همچنین روش‌های خانگی مانند انتخاب لباس‌های مناسب، آب‌نوشیدن منظم، کاهش استرس، محدود کردن مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار و استفاده از روش‌های آرامش‌بخش نیز می‌تواند به کاهش تعریق بدن کمک کند.
تک فان- همه ما می‌دانیم که عرق کردن یکی از مکانیسم‌های طبیعی بدن برای خارج کردن سموم و خنک کردن بدن ماست و شاید هم در هنگام فعالیت‌های شدید همچون ورزش کردن از تعریق شدید بدن خوشحال هم بشویم. شاید بسیاری از افراد نسبت به این موضوع آگاهی چندانی ندارند که عرق کردن زیاد بدن باید علتی همچون فعالیت شدید داشته باشد و در غیر این صورت این تعریق شدید نه‌تن‌ها امری مطلوب نیست، یک بیماری به حساب می‌آید و می‌تواند مشکلات جدی را برای فرد به دنبال داشته باشد.
به گزارش تک فان، تعریق شدید چه نوع بیماری است و علت پدید آمدن آن چیست؟ این بیماری را چگونه می‌توان تشخیص داد و درمان کرد؟ برای یافتن پاسخ این سوالات با ما همراه شوید تا اطلاعات جامعی را درباره تعریق شدید بدن در اختیار شما قرار بدهیم.
عرق کردن یا تعریق چیست؟
عرق کردن فرآیند ساخت مایعی است که از غدد عرق در پوست پستانداران ترشح می‌شود. دو نوع غده عرق در بدن انسان وجود دارد: غدد اصلی ترشح عرق یا ژف تراو (eccrine) و غدد زیر پوستی ترشح عرق (apocrine). غدد اصلی در سراسر بدن توزیع شده است. تعریق یک فرایند طبیعی و نرمال است که با سیستم عصبی سمپاتیک در بدن انسان کنترل می‌شود. غدد عرق استوانه‌های پیچ و تاب خورده طویلی هستند که در پوست یافت می‌شوند. سلول‌های عصبی کنترل کننده غدد عرق با محرک‌های گوناگونی همچون پیام از سوی مراکز مغزی حرارات مبنی‌بر دمای بیش از حد بدن، هورمون‌ها، احساسات و فعالیت بدنی یا ورزش تنظیم می‌شوند. همه به این فرآیند بدنی نیاز دارند تا با رفع کردن مسمومیت مواد جامد محلول و برگرداندن سدیم به خون به طور طبیعی بدن را خنک کند یا از گرمای اضافی حاصل از فعالیت زیاد ماهیچه‌ها خلاص شوند. در بدن انسان بیش از چهار میلیون غده عرق وجود دارد. غدد عرق در تمام بدن بجز لب‌ها پراکنده شده‌اند.
عرق کردن چه فوایدی برای بدن دارد؟
فایده‌ای که شاید بسیاری از ما هم با آن آشنا باشیم، خنک‌سازی بدن است. بدن تحت حرارت بالا عرق می‌کند و این مسئله باعث می‌شود که تعریق بدن زیاد شود. خوب است بدانید که این عمل و تبخیر این عرق از روی بدن باعث جذب گرما و خنک شدن می‌شود. دفع سموم بدن نیز از فواید عرق کردن است. هنگام تعریق سموم موجود در بدن همراه با عرق و از طریق منافذ پوست خارج می‌شوند. محققان معتقدند هنگام تعریق نمک، کلسترول و الکل اضافی از بدن خارج می‌شوند؛ یعنی وقتی عرق می‌کنیم، از ورم بدن جلوگیری می‌شود، رگ‌های خونی گرفته باز می‌شوند و حالت خماری از میان می‌رود. از فواید دیگر و مهم عرق کردن برای بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. پیشگیری از سنگ کلیه: تحقیقات نشان می‌دهند کسانی که به طور منظم ورزش می‌کنند و آب زیادی می‌نوشند، جلوی تشکیل سنگ کلیه را می‌گیرند. عرق کردن طی ورزش باعث می‌شود بدن نیاز بیش‌تری به آب پیدا کند و نوشیدن آب زیاد کلیه‌ها را تمیز می‌کند.
۲. پیشگیری از بیماری‌های عفونی و سرماخوردگی: عرق ریختن در مبارزه با میکروب‌های سل و دیگر عوامل بیماری‌زا و خطرناک مؤثر است. عرق شامل پپتید‌های ضد میکروب مؤثر در برابر ویروس، باکتری و قارچ است. پروتئین درمسیدین که آنتی بیوتیک طبیعی و مؤثر در مقابله با میکروب سل و دیگر بیماری‌زا‌هاست، در نمک که ازجمله در عرق اسیدی وجود دارد، تأثیر طولانی مدت‌تری در مقایسه با آنتی بیوتیک‌های سنتی دارد.
۳. کاهش احتمال ابتلا به آکنه: عرق مواد مضر حاوی باکتری را که باعث جوش می‌شوند، از بدن خارج می‌کند. غدد عرق به میزان قابل توجهی بدن را از شر این مواد مضر و سایر آلوده کننده‌های خطرناک خلاص می‌کنند.
۴. تسهیل روند بهبود زخم‌ها: غدد عرق محل ذخیره سلول‌های بنیادی بالغ هستند که در فرآیند بهبودی و بسته شدن زخم‌ها نقش دارند. این غدد یک نوع از غدد عرق موجود در بدن هستند که به تعداد زیاد روی سطح پوست سراسر بدن وجود دارند.
علت بوی بد عرق بدن چیست؟
زمانی عرق تولید بو می‌کند که با باکتری‌های سطح پوست ترکیب می‌شود و درواقع این باکتری‌ها هستند که سبب بوی حاصل از عرق می‌شوند. دارو‌هایی که برای دیگر بیماری‌ها استفاده می‌شوند یا رژیم‌های غذایی هم می‌توانند روی رایحه عرق تاثیر گذار باشند. بعضی شرایط پزشکی مثل از کار افتادن کلیه و کتواسیدوز دیابتی نیز می‌توانند بوی عرق را تغییر بدهند.
تعریق بیش از حد چیست؟
تعریق شدید یا هایپر هیدروزیس Hyperhidrosis عارضه‌ای است که در آن فرد به صورت غیر طبیعی و بیش از حد عرق می‌کند. این مشکل می‌تواند در هر قسمتی از بدن اتفاق بیفتد؛ ولی بروز آن معمولا در کف دست‌ها، پاها، زیر بغل و کشاله ران شایع‌تر است. هایپرهیدروزیس معمولا از دوران کودکی یا نوجوانی آغاز می‌شود و ممکن است تا بزرگ‌سالی و بیش‌تر ادامه داشته باشد. این بیماری شایع‌ترین دلیل تعریق شدید در افراد است؛ اما بسیاری از افراد از وجود آن بی‌خبر هستند. آمار‌ها نشان می‌دهند که در حدود ۵ درصد مردم جهان به بیماری هایپرهیدروزیس مبتلا هستند.
البته همه این افراد نمی‌دانند که دلیل عرق زیاد بدن آن‌ها ابتلا به این بیماری است. درحقیقت بیش‌تر افرادی که از معضلات ناشی از زیاد عرق کردن رنج می‌برند، دلیل بروز این مشکل را نمی‌دانند یا آن را به عوامل محیطی مانند گرمای هوا و استرس ربط می‌دهند. به همین دلیل است که با وجود شناخته شده بودن این بیماری و آغاز بروز نشانه‌های اولیه آن در نوجوانی فقط ۴۰ درصد از کسانی که به هایپرهیدروزیس دچار هستند، به بیماری خود واقف‌اند و برای درمان جدی آن به پزشک مراجعه می‌کنند. با این حال عوارض تعریق شدید علاوه‌بر بوی ناخوشایند بدن می‌تواند وجهه اجتماعی فرد و روابط او با دیگران را نیز تحت تاثیر قرار بدهد.
انواع تعریق شدید یا هایپر هیدروزیس
آکادمی پوست آمریکا هایپرهیدروزیس یا بیماری تعریق زیاد و بی‌دلیل را به دو دسته تقسیم می‌کند. این دودسته شامل:
۱. تعریق موضعی (عرق کردن زیاد اولیه یا کانونی)
عرق کردن زیاد اولیه کانونی باعث بیماری نمی‌شود. به طور کلی در این حالت مشکل فرد فقط تعریق زیاد در یک نقطه بوده است. یعنی تعریق بیش از حد و بی‌دلیل نه در همه بدن که در برخی از عضو‌ها مانند عرق کف دست، زیر بغل، پاها، سر و صورت به‌ویژه پیشانی، کشاله ران و نیم تنه بالا مشاهده می‌شود. میزان شیوع و فراگیری بیماری هایپرهیدروزیس اولیه نسبت به نوع دوم آن بیش‌تر است. هنوز محققان مطمئن نیستند که چرا افراد به این نوع از تعریق دچار می‌شوند، با این حال به نظر می‌رسد شاید مسئله ناشی از نقصی در سیستم عصبی خودکار (اتونوم) باشد؛ همچنین نتایج برخی مطالعات نشان می‌دهند که این نوع تعریق به صورت ارثی نیز منتقل می‌شود.
۲. تعریق عمومی (عرق کردن زیاد ثانویه)
این نوع تعریق شیوع کم‌تری دارد و باعث بروز تعریق نه فقط در دست و پا، بلکه در سرتاسر بدن می‌شود. از آنجا که این تعریق ناشی از وجود سایر علل و یا بیماری‌هاست، به آن تعریق ثاونیه می‌گویند. استفاده از برخی داروهای خاص یا شرایط پزشکی ویژه از دلایل تعریق زیاد بدن فرد مبتلا هستند. به‌طور مثال افرادی که یائسه شده‌اند، دچار دیابت هستند، از چاقی مفرط رنج می‌برند یا پرکاری تیروئید دارند، به‌شدت مستعد ابتلا به هایپرهیدروزیس ثانویه هستند.
علت عرق کردن زیاد بدن چیست؟
عرق کردن یک مکانیسم بدن است تا خود را سرد کند. هنگامی که درجه حرارت بدن شما افزایش می‌یابد، سیستم عصبی غده‌های عرق را به طور خودکار تحریک می‌کند. عرق کردن (به‌خصوص در کف دست‌هایتان) وقتی عصبی می‌شوید، کاملا طبیعی است. همانطور که اشاره شد، دو نوع تعریق شدید اولیه و ثانویه وجود دارد که هریک از آن‌ها بنا به دلایل خاصی باعث عرق کردن زیاد بدن می‌شوند. در تعریق شدید اولیه علت این امر هنوز به‌درستی مشخص نشده است؛ اما در تعریق شدید ثانویه به طور معمول یک عارضه یا مشکل خاص در بدن فرد است که سبب می‌شود بدن بیش از حد عرق کند. مهمترین عوامل تعریق شدید ثانویه عبارت‌اند از:
۱. افت قند خون: اگر در محیطی با دمای عادی و متوسط حضور دارید و به‌شدت عرق می‌کنید، ممکن است افت قند خون علت اصلی این شرایط باشد. تعریق می‌تواند نشانه‌ای از افت قند خون خفیف باشد، زمانی که قند خون به زیر ۷۰ میلی‌گرم در هر دسی لیتر رسیده است. هنگامی که قند خون افت می‌کند، تعریق بیش‌تر مواقع در پشت گردن و خط مو صورت می‌گیرد. به این شرایط هنگام شب باید توجه داشته باشید؛ زیرا فرد ممکن است در خواب به‌شدت عرق کند و متوجه آن نباشد که این شرایط به نام هیپوگلیسمی شبانه نیز شناخته می‌شود.
۲. نیاز به سدیم بیش‌تر: این‌که عرق مقادیری نمک را در خود دارد، سبب می‌شود که ما با از دست دادن آن به سدیم بیش‌تری احتیاج داشته باشیم. در مواقعی که عرق کردن سبب ایجاد سوزش چشم‌ها، خراشیدگی‌ها یا زخم‌های موجود روی سطح پوست شود، احساس بدی را روی پوست بدن‌تان به وجود آورد و یا لکه‌های سفیدی را روی لباس‌تان باقی بگذارد، این درست زمانی است که شما به مصرف بیش‌تر سدیم احتیاج دارید.
۳. بارداری یا یائسگی: هورمون‌های ترشح شده طی بارداری و افزایش سوخت و ساز بدن می‌تواند باعث تحریک غدد عرق و افزایش تعریق می‌شود. طی یائسگی نیز ترشح کم هورمون استروژن بر هیپوتالاموس و دمای بدن اثر می‌گذارد و باعث گرگرفتگی زنان یائسه می‌شود. برای دفع گرمای اضافی رگ‌های خونی در پوست گشاد می‌شوند و غدد عرق را به فعالیت وادار می‌کنند. با این کار احساس برافروختگی کم می‌شود.
۴. استرس: استرس، عصبانیت و خجالت می‌تواند دلیلی برای عرق کردن باشد. فشار روحی باعث فعالیت غدد عرق در کف دست‌ها و پاها می‌شود. به این دلیل است که هنگام عصبی بودن دست‌ها می‌لرزند.
۵. مبارزه با یک بیماری: زمانی که بیمار می‌شوید یا در شرف ابتلا به یک بیماری هستید، بدن برای مبارزه با عفونت‌هایی که به آن راه یافته است، شروع به مبارزه می‌کند که یکی از نتایج این مبارزه تعریق است. البته در این زمان عرق ممکن است بوی بدتری نسبت به حالت معمول آن داشته باشد. درنتیجه زمانی که بیش از اندازه و با بوی متفاوتی عرق می‌کنید، این امکان وجود دارد که در حال ابتلا به یک بیماری واگیر دار باشید.
۶. عوارض جانبی برخی داروها: تعریق یکی از عوارض جانبی دارو‌هاست از جمله داروهای ضدافسردگی، داروهای غیراستروئیدی ضد التهاب، داروهای فشار خون، داروهای سرطان و برخی داروهای دیابت.
عوارض جانبی تعریق زیاد چیست؟
۱. عفونت: افرادی که غالبا عرق می‌کنند، بیش‌تر مستعد ابتلا به عفونت‌های پوست هستند.
۲. اثرات اجتماعی و عاطفی: دست‌های پوشیده از عرق و لباس‌های خیس می‌توانند اثرات ناخوشایندی بر روابط اجتماعی بگذارند. درواقع بوی بد ناشی از عرق بدن و لباس‌های خیس ممکن است دیگران را از ما دور کند و حتی خود ما را دچار شرم‌ساری و انزوا کند. این امر قطعاً می‌تواند اثرات زیان‌باری بر روابط کاری و عاطفی ما داشته باشند.
تعریق شدید یا هایپر هیدروزیس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بیماری هایپرهیدروزیس با معاینات پزشکی به‌راحتی تشخیص داده می‌شود. اگر پزشک تردید داشته باشد که مشکل تعریق زیاد مراجعه کننده هایپرهیدروزیس است و تعریق بیش از حد بدن به دلایلی مانند ابتلای فرد به بیماری خاصی رخ می‌دهد، آزمایش‌هایی نیز تجویز می‌کند. به منظور تأیید بیماری هایپرهیدروزیس در فرد معمولاً دو تست وجود دارد که مورد استفاده قرار می‌گیرد:
۱. تست نشاسته و ید: ابتدا مقداری از یک محلول یددار در ناحیه‌ای که زیاد عرق می‌کند، ریخته می‌شود؛ سپس روی آن نشاسته پاشیده می‌شود. رنگ آبی تیره یا بنفش مناطق تعریق بیش از حد را نشان می‌دهد.
۲. آزمون کاغذ: در این تست یک نوع کاغذ خاص در ناحیه‌ای که زیاد عرق می‌کند، قرار می‌دهند. بعد از این‌که عرق با کاغذ جذب شد، آن را وزن می‌کنند. وزن کاغذ میزان عرق جذب‌شده را نشان می‌دهد. مقدار مشخصی از این وزن نشان دهنده سلامت فرد و بیش‌تر از آن احتمالاً دلیلی بر ابتلای فرد به هایپرهیدروزیس است.
تعریق شدید یا هایپر هیدروزیس چگونه درمان می‌شود؟
برای درمان بیماری تعریق شدید یا هایپرهیدروزیس از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
۱. ضد عرق‌های موضعی حاوی کلرید آلومینیوم: این محصولات معمولاً اولین قدم در درمان تعریق هستند که به صورت موضعی در ناحیه مورد نظر استفاده و روز بعد شسته می‌شود. به بیماران توصیه می‌شود که لباس‌های نخی گشاد و راحت بپوشند و در صورت نیاز از پد‌های جاذب عرق استفاده کنند.
۲. روش یونتوفورزیس: اگر ضد عرق آلومینیوم کلرید موثر نباشد، می‌توان از یونتوفورزیس برای درمان استفاده کرد. در این روش ناحیه تحت درمان مثلا دست و یا پاها در ظرف آبی با عمق‌کم قرار می‌گیرد که به دستگاه یونتوفورزیس متصل است؛ سپس جریان الکتریکی با ولتاژ کم از ناحیه تحت درمان عبور می‌کند. برای زیر بغل الکترود‌ها و پد‌هایی روی ناحیه قرار داده می‌شود و سپس به دستگاه متصل می‌شوند. درمان هرچند روز یک‌بار در دو هفته اول انجام می‌شود و میزان تعریق شدید در بیش‌تری بیماران بعد از حدود ۴ تا ۷ جلسه درمان کاهش می‌یابد یا حتی متوقف می‌شود. برای حفظ اثر درمان جلسات بعدی هفتگی یا دو هفته یک‌بار انجام می‌شود.
۳. تزریق سم بوتولینوم: اگر درمان‌های دیگر برای بهبود تعریق بدن موثر نباشند، سم بوتولینوم که در ایران به نام بوتاکس شناخته می‌شود، انتخابی محبوب است. سم بوتولینوم نمی‌تواند این عارضه را برای همیشه درمان کند؛ ولی درمان موقتی برای هایپرهیدروزیس است که می‌تواند شما را برای مدتی از تعریق بیش از حد خلاص کند. این سم به پوست تزریق می‌شود و اعصاب غدد ترشح کننده عرق را مسدود می‌کند و مانع از تولید عرق می‌شود. اگرچه این روش بسیار موثر است، در صورتی که برای درمان دست‌ها و پاها استفاده شود، ممکن است دردناک باشد، مگر این‌که از بی‌حسی موضعی استفاده شود. درمان با بوتاکس نیز باید هر ۳ تا ۶ ماه یک بار تکرار شود تا اثر آن ماندگار بماند.
۴. میرا درای miraDry: این دستگاه انرژی الکترومغناطیسی کنترل شده‌ای را به زیر بغل منتقل و غدد عرق را گرم می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. این کار باعث کاهش فوری و چشم‌گیر عرق زیر بغل می‌شود. غدد عرق رشد نمی‌کنند؛ بنابراین درمان ماندگار است. در یک مطالعه بالینی بیماران پس از دو دوره درمان به طور متوسط ۸۲ درصد کاهش در عرق زیربغل را تجربه کردند.
۵. لیزر SweatX: این دستگاه از برند آلما لیزر روشی نوین، بی‌خطر و موثر در درمان هایپرهیدروزیس است. این روش روشی سریع و بی‌درد در درمان تعریق شدید و بوی ناخوشایند بدن است. این دستگاه با انتقال دقیق و کنترل شده انرژی به محل تحت درمان کار می‌کند که غدد عرق را به طور گزینشی هدف قرار می‌دهد.
۶. جراحی: در صورتی که تمام درمان‌های غیر جراحی موثر نباشند، جراحی نیز گزینه‌ای برای درمان هایپرهیدروزیس است. دو نوع درمان جراحی برای این عارضه وجود دارد که یکی شامل برداشتن غدد عرق از زیر بغل است و دیگری قطع اعصابی که در کنار غدد لنفاوی هستند. روش جراحی تهاجمی‌تر و دارای نتایج ماندگاری است که به بیهوشی عمومی نیاز دارد.
روش‌های خانگی برای درمان تعریق شدید
۱. پوشیدن لباس‌های مناسب: انتخاب لباس‌هایی با پارچه نخی و دارای منافذ تنفسی بهترین راه برای کم شدن تعریق در فصل تابستان است.
۲. به طور مرتب آب بنوشید: این کار علاوه‌بر خنک نگه داشتن بدن شما از گرمازدگی نیز جلوگیری می‌کند.
۳. از تکنیک‌های آرامش‌بخش استفاده کنید: تنش‌های بیش از حد روزانه و استرس باعث تعریق بیش‌تر می‌شود. برای کاهش تعریق کمی آرام‌تر باشید و استرس خود را کنترل کنید.
۴. مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار را محدود کنید: نوشیدن برخی مایعات ازجمله چای، قهوه و نوشابه‌های کولا می‌تواند باعث افزایش تعریق در فصل‌های گرم شود؛ پس مصرف آن‌ها را به حداقل برسانید.
۵. کم‌تر ادویه استفاده کنید: غذا‌های کم‌ادویه بخورید و تا حد امکان از خوردن غذا‌های تند و فلفلی پرهیز کنید.
۶. دوش گرفتن: روزانه دوش بگیرید.
۷. کفش و جوراب مناسب بپوشید: کفش‌ها و جوراب‌های ساخته شده از الیاف طبیعی استفاده کنید.
