رازهای تب کریمه کنگو؛ علل، علائم، پیشگیری و انواع درمان
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یا CCHF یک بیماری شدید و قابل انتقال از یک نوع کنه به انسان است. این بیماری اولین بار در کریمه اوکراین شناسایی شد و از آن زمان به نام کریمه کنگو شناخته میشود. متخصصان حوزه بهداشت افرادی را که در تعامل با حیوانات آلوده، از جمله دامها، فعالیت دارند، مسیر اصلی انتقال بیماری را متوجه می‌شوند. علائم اولیه شامل احساس خواب‌آلودگی، سردرد، تب شدید و درد مفاصل است. بیماری ممکن است با علائم جانبی شدت بیشتری اختیار کند، از جمله بزرگ شدن کبد و خونریزی‌های بیشتر. دیگر عوارض می‌تواند عدم کنترل خونریزی، ضربان قلب سریع، هپاتیت و لنفادنوپاتی باشد. بیماری تب کریمه کنگو برای افرادی که در تعامل با حیوانات آلوده هستند، بسیار خطرناک است و ممکن است منجر به مرگ شود. اهمیت تشخیص سریع و شروع درمان مناسب در این بیماری بسیار زیاد است. گرچه واکسنی برای این بیماری توصیه نشده است، اما اقدامات پیشگیری مانند استفاده از دفع حشرات، تبقی آتوکسیک و استفاده از مایعات محافظتی می‌تواند از انتقال بیماری جلوگیری کند. در صورت ابتلا، درمان‌های حمایتی اعم از تقویت سیستم ایمنی و ترتیب مایعات درمانی موثر است. به طورکلی، هماهنگی با پزشک متخصص و پیروی از دستورالعمل‌های تشخیصی و درمانی در مواقع بحرانی و حساس می‌تواند زنده ماندن افراد را اطمینان بخشد.
تک فان- تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یا CCHF یک بیماری شدید قابل انتقال از طریق کنه است. ویروس CCHF از طریق نیش کنه یا تماس با خون یا بافت حیوان آلوده بلافاصله پس از کشتار به انسان منتقل میشود. بیماران مبتلا عمدتاً کسانی هستند که در تجارت دام کار می‌کنند، مانند کشاورزان، کارگران کشتارگاه‌ها و دامپزشکان. تب کریمه یکی از شایع‌ترین عفونت‌های آربوویروسی در جهان است که میزان مرگ و میر آن ۴۰ تا ۶۰ درصد است. در این مطلب قرار است به بررسی این بیماری، علل، علائم، راه‌های انتقال، نحوه پیشگیری و درمان آن بپردازیم.
تب کریمه کنگو چیست (CCHF)
به گزارش تک فان، تب کریمه کنگو یک بیماری حاد تب‌دار و خونریزی‌دهنده است که معمولاً به‌علت ایجاد اختلال در انعقاد خون سبب کبودی در قسمت‌های مختلف بدن و خونریزی شدید بینی میشود. این بیماری اولین بار در سال ۱۹۴۴در کریمه‌ی اوکراین دیده شد و از آنجا که در سال ۱۹۵۶ هم با همان علائم در جمهوری دموکراتیک کنگو مشاهده شد، به همین دلیل نام تب خونریزی دهنده کریمه کنگو برای این بیماری مسری و خطرناک در نظر گرفته شد.
علت بیماری تب کریمه کنگو
عامل اصلی بیماری تب کریمه کنگو، کنه هیالوما است که حامل ویروس‌های تب‌زایی بوده و همه‌ی آن‌ها از نوع RNA هستند (RNAvirus). این بیماری با نیش زدن پشه یا له کردن آن روی پوست نیز به بدن انسان یا دام وارد میشود.
علائم اولیه
فرد پس از ابتلا به بیماری حدوداً ۲ تا ۴ روز بعد از آن، ممکن است احساس خواب آلودگی داشته باشد. افسردگی هم در برخی از بیماران مبتلا مشاهده میشود. سایر علائم به شرح زیر است.
سردرد، سرگیجه، تب شدید
بدن درد، درد مفاصل، درد کمر یا گردن
درد‌های عضلانی و دل درد
چشم‌های قرمز و دردناک
اسهال و استفراغ
حساسیت چشم‌ها به نور
صورت قرمز و برافروخته
درد در ناحیه گلو یا قرمزی در این ناحیه
وجود لکه‌های قرمز رنگ در گلو یا سقف دهان
نکته: علاوه بر موارد بالا، برخی افراد ممکن است با علائمی مثل زردی هم مواجه باشند. در موارد شدیدتر افراد دچار بدخلقی، سردرگمی و تغییرات در ادراک حسی خود نیز می‌شوند.
علائم ثانویه
با گذشت ۴ روز پس از بیماری که حتی ممکن است تا ۲ هفته هم طول بکشد، ممکن است شاهد بدتر شدن علائم باشید. از جمله این علائم می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.
احساس درد در معده به دلیل بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی)
ایجاد کبودی بیشتر و جدی‌تر
شدت میزان خونریزی بینی
خونریزی‌های غیر قابل کنترل در محل‌های تزریق
ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)
هپاتیت
بزرگ شدن غدد لنفاوی (لنفادنوپاتی)
نکته: در موارد بسیار شدیدتر فرد ممکن است دچار نارسایی کلیه و نارسایی کبدی هم شود. این شرایط ممکن است ۵ روز پس از ابتلا به بیماری رخ دهد. بهبودی در این بیماری روند کندی دارد. ضمن اینکه هنوز در مورد عوارض طولانی مدت تب کریمه کنگو تحقیقات زیادی انجام نشده است.
راه‌های انتقال تب کریمه کنگو
بیماری تب کریمه کنگو از دو راه انتقال پیدا می‌کند:
فرد می‌تواند به‌طور مستقیم با نیش کنه آلوده به ویروس به این بیماری مبتلا شود. با له کردن پشه روی پوست و تماس پوست با خون و مایعات لاشه‌ی پشه‌ی آلوده هم امکان آلوده شدن به این ویروس حتمی است.
کنترل تب کریمه کنگو در حیوانات دشوار است، زیرا چرخه‌ی ورود ویروس از کنه تا حیوانات بدون هیچ علامتی به‌وجود می‌آید، عفونت در حیوانات اهلی مشهود نیست و در حال حاضر هیچ واکسنی برای استفاده در حیوانات توصیه نشده است. از این‌رو تماس با بافت‌های آلوده مانند خون یا مایعات خروجی از افراد، حیوانات اهلی یا وحشی آلوده به این ویروس هم سبب انتقال سریع بیماری به فرد سالم خواهد شد. البته جالب است بدانید که موارد میزبانی ویروس این بیماری در پرندگان (به جز شتر‌مرغ‌ها) گزارش نشده است.
با توجه به اطلاعات فوق علاوه بر بیمارانی که توسط نیش کنه آلوده می‌شوند، افرادی که در تماس مستقیم با حیوانات اهلی یا وحشی هستند مانند دامداران، کارگران کشتارگاه‌ها، پرستاران، پزشکان و کارمندانی که در بیمارستان‌های کم توجه به مسائل بهداشتی مشغول به کار هستند، در خطر آلودگی به این بیماری قرار می‌گیرند.
چرا بیماری تب کریمه کنگو خطرناک است؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید بدانیم علائم تب کنگو بعد از چند روز مشخص میشود. علائم تب کریمه کنگو پس از نیش کنه، ۱ الی ۳ روز و در بعضی موارد تا ۹ روز طول می‌کشد تا ظهور یابد. این زمان برای شخصی که در تماس با بافت آلوده شده است، ۵ الی ۶ روز و در بعضی افراد تا ۱۳ روز طول می‌کشد.
احتمال مرگ‌و‌میر حاصل از بیماری ۳۰ درصد است که در صورت تشخیص سریع و به‌موقع و درمان، از کشندگی بیماری کاسته خواهد شد. علت مرگ هم اختلال شدید در انعقاد خون و خونریزی شدید در کل قسمت‌های بدن است. در چنین شرایطی در اثر تزریق خون هم خونریزی غیر قابل کنترل در بسیاری از موارد موجب مرگ بیمار مبتلا به تب کریمه کنگو خواهد شد.
با اینکه در حال حاضر یک واکسن غیرفعال مشتق شده از مغز موش علیه بیماری تب کریمه کنگو در مقیاس کوچک در شرق اروپا تولید شده و به‌طور آزمایشی روی افراد مورد استفاده قرار گرفته است، هنوز هیچ واکسن ایمن و موثری برای آدمی علیه این بیماری توصیه نشده است.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به تب کریمه
قبل از بررسی روش‌های پیشگیری بیماری مسری تب کریمه باید بگوییم که هنوز هیچ واکسنی برای آن ساخته نشده است. پس نمی‌توان با تزریق یک واکسن خاص از ابتلا به آن پیشگیری کرد یا منجر به کاهش علائم این بیماری شد. اما با این حال با انجام یک سری از اقدامات پیشگیرانه می‌توان از انتقال بیماری تب کریمه به افراد جلوگیری کرد. برای مثال اگر شما هم به نحوی با دامها سروکار دارید، باید اقدامات بهداشتی زیر را در دستور کار خود قرار دهید.
از دافع حشرات روی ناحیه پوست و لباس‌های نازک خود استفاده کنید.
نسبت به از بین بردن کنه‌ها در شرایط کاملاً بهداشتی عمل نمایید.
برای جلوگیری از انتقال بیماری از طریق مایعات، خون و بافت حیوان آلوده از لباس‌های محافظتی و دستکش استفاده کنید.
از نزدیکی و تماس با افراد آلوده به بیماری جداً خودداری کنید.
به توصیه مقامات بهداشتی ایران، گوشت و مرغ را فقط از مراکز مورد تایید سازمان دامپزشکی کشور تهیه نمائید.
علاوه بر کارگران کشاورزی، دامداری و کشتارگاه‌ها، کارکنان مراکز بهداشتی هم باید اقدامات مناسب را در جهت جلوگیری از ابتلا به این بیماری انجام دهند.
روش‌های درمان دارویی بیماری تب کریمه کنگو
اگرچه این بیماری ویروسی مانند بیشتر بیماری‌های ویروسی درمان قطعی دارویی ندارد، اما می‌توان از درمان‌های حمایتی استفاده کرد. ولی باید به خاطر بسپاریم که این درمان‌ها زمانی اثر بخش هستند که تشخیص به موقع صورت پذیرد و درمان هر چه سریعتر آغاز شود.
برای درمان تب کریمه کنگو با دارو به روش‌های زیر عمل میشود:
تقویت سیستم ایمنی بدن توسط تجویز ویتامین‌ها صورت می‌گیرد.
حفظ تعادل مایعات در بدن فرد بیمار و کمک به خروج ویروس انجام میشود.
تزریق سرم به‌منظور جلوگیری از تغییرات الکترولیتی بدن صورت می‌پذیرد.
با بررسی علائم حیاتی و هماتوکریت در صورت کاهش هموگلوبین یا پلاکت خون فرد بیمار، به تزریق خون و تجویز پلاکت اقدام میشود.
رساندن اکسیژن به بافت‌ها کمک بسیار خوبی برای بهبود بیماری خواهد بود.
با رعایت بهداشت و تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها برای کنترل عفونت‌های میکروبی که معمولاً در شرایط بیماری سبب افزایش مشکلات در روند بهبود بیماری می‌شوند، می‌توان به جلوگیری از تب کریمه کنگو کمک شایانی نمود.
استفاده از داروی ضد ویروسی ریباویرین (ribavirin): ریباویرین به دو شکل خوراکی و تزریقی داخل وریدی ساخته شده است. مدت درمان با ریباویرین ۱۰ روز است. دستور مصرف خوراکی آن به این صورت است که ۳۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بیمار یک‌جا مصرف میشود. سپس هر ۶ ساعت ۱۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بیمار تجویز میشود. در صورت تزریق همین مقادیر به تدریج با فواصل زمانی به بیمار تزریق میشود. درصورت تشخیص درست و شروع درمان به‌موقع با این حمایت‌ها می‌توان بعد از گذشت ۱۰ روز از شروع بیماری به بهبود امیدوار بود.
روش‌های درمان خانگی بیماری تب کریمه کنگو
اگرچه که تا به اینجا تاکید کردیم که به محض مشاهده‌ی علائم باید برای هر چه سریعتر به دکتر متخصص مراجعه کنید، اما شاید هنوز به دنبال پاسخ این سوال که «روش‌های درمان خانگی تب کریمه کنگو چیست؟» باشید!
با توجه به اینکه هنوز واکسن ایمنی برای کنترل بیماری تب کریمه کنگو وجود ندارد، توصیه میشود به محض مواجهه با علائم به مراکز درمانی مراجعه شود تا در صورت شروع خونریزی این مراکز توانایی کنترل آن را داشته باشند. می‌توان گفت در مراحل قبل از خونریزی و مرحله خونریزی هیچ گونه درمان خانگی توصیه نمی‌شود. اما در دوره نقاهت، که از روز دهم به بعد تعریف میشود، می‌توان برای جبران آب و مایعات از دست رفته و آرامش بیشتر از دم‌نوش‌های آرام‌بخش استفاده کرد که البته قبل از مصرف هر نوع دم‌نوشی حتماً باید با پزشک خود مشورت کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
از آن جا که این بیماری تب حاد توام با خونریزی را به همراه دارد، به محض اطلاع از تماس با بافت آلوده، گزش کنه یا پشه ناقل و با شروع اولین علائم، هر چه سریعتر به دکتر عفونی یا دکتر عفونی بالغین مراجعه نمایید تا در سریع‌ترین زمان، درمان‌های دارویی و حمایتی آغاز شود. دقت کنید در صورتی که پزشک دیر در جریان این بیماری قرار گیرد، ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد و این بیماری می‌تواند منجر به مرگ شود.
