راهنمای کامل آموزش بازی شطرنج از پایه تا حرفه ای

شطرنج یک ورزش فکری است که در آن تمرکز یکی از عوامل مهم موفقیت است. این بازی بزرگان و کودکان را به هم متصل می‌کند و می‌تواند به ایجاد انعطاف پذیری، حل مسائل، مدیریت زمان و ارتقاء استراتژی‌های شخصی کمک کند. آموزش شطرنج به کودکان برای افزایش توانایی‌های شناختی و ذهنی آن‌ها مفید است و می‌تواند به روانشان ثبات بخشد.

صفحه شطرنج شامل 64 خانه، 32 خانه سیاه و 32 خانه سفید است که با 32 مهره یا پیاده، فیل، اسب، رخ، وزیر و شاه، مبارزه می‌کنند. قدرت هر مهره از ارزش آن در امتیازات تعریف می‌شود و از روش‌هایی مانند اِن پرایز، آچمز، چنگال و اِن پاسان برای مهره‌ها و حرکات خاص استفاده می‌شود.

آموزش شطرنج به کودکان نه تنها بهبود فکر، حافظه و تمرکزشان کمک می‌کند، بلکه مهارت‌های زندگی مثل پشتکار، همکاری، حل مسئله و تصمیم گیری نیز را تقویت می‌کند. بهترین راه برای شروع آموزش شطرنج به کودکان از روش‌های ساده آغاز کردن و با مرور زمان به مرحله‌های پیچیده‌تر پرداختن است. این ورزش علاوه بر تقویت فکر و ذهن، از جنبه‌های جذاب کودکان را به خود جلب می‌کند و افزایش توانایی شهرت ذهنی و استراتژیک آن‌ها را ممکن می‌سازد.

نمناک نوشت: شطرنج ورزشی است کاملا فکری که برای انجام آن تمرکز یکی از فاکتورهای اصلی می باشد. اما اگر به شطرنج علاقمند هستید می توانید آموزش ببینید و تمرین کنید تا بتوانید حرفه ای شوید.هیچ وقت برای یاد گرفتن بازی شطرنج دیر نیست. این بازی یکی از پر طرفدار ترین بازی ها در جهان می باشد. یاد گرفتن قوانین شطرنج بسیار آسان است که در این بخش از ورزش و تناسب اندام نمناک به مهم ترین ها اشاره کرده ایم.

تکنیک های آموزش شطرنج ؛ چگونه شطرنج بازی کنیم؟

معرفی صفحه شطرنج ، ساعت و مهره های این ورزش فکری

صفحه شطرنج یک صفحه مربع هشت در هشت خانه یکی در میان سیاه و سفید است که جمعا 64 خانه است؛ 32 خانه سیاه و 32 خانه سفید دارد. این بازی دو نفره به وسیله 32 مهره ؛ 16 مهره سفید و 16 مهره سیاه انجام می شود. موفقیت در ورزش شطرنج به توان تحلیل و فهم انتزاعی ذهن بستگی دارد. پیش روی هر بازیکن ستون های عمودی هستند که با حروف الفبا و ازسمت چپ از A تا H، به سمت راست صفحه بازی میرسند و همچنین ردیف های افقی بر روی هم چیده شده اند که با اعداد 1 تا 8 مشخص می شوند بدین ترتیب که ردیف پیش روی هر بازیکن عدد 1 و ردیف پیش روی حریف او عدد 8 می باشد.

16 مهره سفید در 16 خانه در دو ردیف یک و دو و 16 مهره سیاه هم در 16 خانه در دو ردیف 7 و 8 قرار می گیرند. نحوه قرار گیری صفحه شطرنج باید طوری باشد که اولین خانه سمت راست هر دو شطرنج باز سفید باشد. قیمت صفحه شطرنج به نوع کیفیت و صفحه بستگی دارد و از 20 هزار تومان تا یک میلیون تومان متغیر است.

آموزش شطرنج از مبتدی تا حرفه ای

ساعت شطرنج

ساعت شطرنج در برگزاری مسابقات، اهمیت دارد و برای تعیین وقت میان دو بازیکن است تا در زمانی محدود بازی خود را تمام کنند ، فردی که تایمش زودتر تمام شود بازنده این دیدار است. قیمت ساعت شطرنج از 50 هزار تومان تا 400 هزار تومان متغیر می باشد.

انواع مهره های شطرنج

مهره های شطرنج پیاده یا سرباز، فیل، اسب، رخ و وزیر، شاه نام دارند.

شروع آموزش حرفه ای شطرنج برای مبتدیان

صفحه شطرنج را باز کنید.حرکت مهره ها را یاد بگیرید.در مورد قوانین خاص مطالعه کنید.یاد بگیرید که چه کسی باید اول حرکت کند.قوانین برنده شدن را یاد بگیرید.استراتژی های پایه را بیاموزید.بازی های دیگر مربوط به شطرنج را بیاموزید.

حال در این قسمت به توضیح هر کدام از مراحل بالا می پردازیم.

چگونه صفحه شطرنج را بچینیم؟

زمانی که صفحه شطرنج را باز می کنیم، هر بازی کننده تعدادی خانه مربع شکل سیاه و سفید در مقابل خود دارد. مهره های شطرنج همیشه طبق یک قانون چیده می شوند و ردیف دوم را باید با سرباز ها پر کرد.

از گوشه شروع می کنیم و به تریتب در گوشه دو طرف دو رخ را قرار می دهیم و بعد از آن از دو طرف اسب، بعد دو فیل و بعد شاه و وزیر.

شاه سفید باید روی مربع سیاه و شاه سیاه باید روی مربع سفید قرار بگیرد و وزیر نیز باید در مربع باقیمانده باشد.

مهره های شطرنج چگونه حرکت می کنند؟

هر یک از شش مهره مختلف شطرنج متفاوت حرکت می کنند. مهره ها نمی توانند از دیگری بگذرند و این که نمی توانند جای مهره دیگر را اشغال کنند و در صورتی که یکی از مهره ها بیرون از بازی باشد، می توانند جای آن رابگیرند. مهره ها می توانند به گونه ای حرکت کنند که از خود دفاع کنند.

چگونه باید شاه را در بازی حرکت داد؟

شاه مهم ترین مهره در بازی می باشد اما در واقع ضعیف ترین است. مهره شاه می تواند تنها یک خانه اما به هر جهتی حرکت کند. بالا، پایین، راست و چپ یا زیگزاگی. نباید تا حد امکان شاه را داخل بازی کرد و زمانی که شاه هیچ راه دفاعی نداشته باشد را کیش می گویند.

چگونه باید وزیر را در بازی حرکت داد ؟

وزیر قدرتمند ترین مهره می باشد و او می تواند به هر جهت مستقیمی حرکت کند و هر چند خانه را نیز طی کند اما نمی تواند از مهره مقابل خود عبور کند. وزیر را می توان مانند مهره های دیگر در بازی مورد حمله قرار داد و در قسمت زیر می بینید که چگونه وزیر سفید، وزیر سیاه را بیرون می اندازد و سپس شاه سیاه مجبور به حرکت می شود.

چگونه باید رخ را در بازی حرکت داد؟

رخ می تواند تا هر چند خانه که می خواهد حرکت کند اما نکته اینجاست که فقط مجاز به حرکت رو به جلو، عقب و چپ و راست است. رخ ها مهره های قدرتمندی هستند و می توانند نقش مهمی در مراقبت از مهره های دیگر داشته باشند.

چگونه فیل را در بازی حرکت دهیم؟

فیل می تواند هر چند خانه را طی کند اما فقط حق حرکت اریب را دارد با شرط این که فیل باید تنها روی خانه ای باشد که همرنگ خودش است و فقط باید روی آن رنگ بماند.

چگونه باید اسب را در بازی حرکت دهیم؟

اسب ها کمی با مهره های دیگر تفاوت دارند و آن ها باید دو خانه را در یک جهت طی کنند و حرکت آن ها باید به صورت L باشد. اسب ها تنها مهره هایی هستند که می توانند از مهره های دیگر نیز بگذرند.

چگونه باید سربازها را حرکت داد؟

حرکت سربازها کمی غیر معمولی است و آن ها می توانند فقط به جلو حرکت کنند اما اریبی به آن ها حمله شود. سربازها فقط باید یک خانه به سمت جلو بروند اما فقط در اولین حرکت اجازه حرکت دو خانه را دارند و برای حمله به سرباز ها فقط باید اریبی و به جلو حمله کرد و آن ها هیچ گاه نمی توانند عقب گرد داشته باشند.

قوانین خاص در بازی شطرنج

تعدادی قانون خاص در بازی شطرنج وجود دارد که شاید در نگاه اول منطقی به نظر نرسد اما آن ها را برای هیجان بیشتر در بازی خلق کرده اند.

چگونه سربازها را ارتقا دهیم؟

سربازها یک توانایی خاص دیگر دارند و آن این است که اگر سرباز موفق شود مسیر پیش روی خود را بصورت کامل و بسلامت طی کند و به سمت دیگر صفحه بازی برسد ، می تواند به مهره دیگری در بازی تبدیل شود. سرباز در این حالت می تواند نقش هر مهره دیگر را بازی کند. بعضی افراد فکر می کنند که سرباز را می توان فقط جایگزین مهره های خارج شده کرد اما این موضوع درست نیست و معمولا می تواند نقش وزیر را بازی کند و فقط سربازها هستند که می توانند از این قانون استفاده کنند.

چگونه در شطرنج قلعه داشته باشیم؟

یکی دیگر از قوانین خاص در شطرنج، قلعه سازی است. این قانون به شما اجازه می دهد که دو کار را با یک حرکت انجام دهید:از شاه خود مراقبت کنید و رخ را دوباره وارد بازی کنید و این قانون زمانی صدق می کند که شاه را دو خانه به سمت چپ یا راست حرکت دهیم و سپس از گوشه کناری به سمت راست شاه بیاوریم و البته که باید موارد عنوان شده در ادامه این مطلب ورزش و تناسب اندام نمناک در آن رعایت شده باشد:

باید اولین حرکت شاه باشد.باید اولین حرکت رخ باشد.هیچ مهره ای نباید بین شاه و رخ حرکت کرده باشد.شاه نباید کیش شده باشد یا حتی کیش را رد کرده باشد.

چگونه بفهمیم که چه کسی باید اول حرکت کند؟

همیشه اولین حرکت باید از سمت مهره سفید باشد و به این صورت که همیشه سفید حرکت می کند و سیاه به دنبال او است و در واقع مهره سفید یک شانس اضافی دارد و می تواند با هوشیاری سیاه را مورد حمله قرار دهد.

چگونه در بازی شطرنج برنده باشیم؟

راه های زیادی برای برنده شدن در بازی شطرنج وجود دارد، از جمله کیش و مات کردن، بیرون کردن مهره ها، کناره گیری، خطا کردن و … .

چگونه طرف مقابل را کیش و مات کنیم؟

هدف از بازی کردن، کیش و مات کردن رقیب است و این اتفاق زمانی می افتد که شاه کیش شود و نتواند خودش را نجات دهد.

سه راه وجود دارد که بتوانیم شاه را از کیش نجات دهیم:

آن را از حالت کیش دربیاوریم و حرکتش دهیم.راه کیش را با مهره دیگر ببندیم.به مهره ای که شاه را کیش کرده، حمله کنیم.

اگر شاه نتواند از کیش و مات بگریزد، بازی تمام می شود و در واقع هیچ گاه نمی توان شاه را از بازی بیرون انداخت.

برخی قوانین و استراتژی های پایه ای در بازی شطرنج

چهار قانون ساده در بازی که هر فردی باید آن را بداند:

مراقب شاه باشید

شاه را به قسمت های امن تر در بازی ببرید و اصلا مهم نیست که چقدر به کیش و مات کردن حریف نزدیک باشید، باید مراقب باشید که در لحظه آخر شاه خودتان کیش و مات نشود.

مهره ها را بیرون نیاندازید

با بی دقتی مهره ها را از دست ندهید که هر مهره ارزشمند است و در کیش و مات کردن می تواند نقش داشته باشد و اگر بخواهیم با عدد ارزش هر مهره را مشخص کنیم، باید اینگونه بگوییم:

سرباز ارزش 1

اسب ارزش 3

فیل ارزش 3

رخ ارزش 4

وزیر ارزش 9

شاه ارزش بی نهایت

مرکز شطرنج را کنترل کنید:

باید تمام حواستان به مرکز بازی و مهره ها باشد و با مراقبت کردن از مرکز بازی، اجازه حرکت بیشتر و فرصت حمله بالاتری دارید.

از تمام مهره ها استفاده کنید:

بهتر است که بیشتر مهره ها را وارد بازی کنید و شانس حرکتی خود را افزایش و طرف مقابل را کاهش دهید که با این کار فرصت بیشتری برای حمله به وزیر را خواهید داشت.

با بالا بردن تعداد بازی ها مهارت خود را افزایش دهید:

یکی از مهم ترین چیزهایی که باعث می شود در این بازی خبره شوید، دفعات بالای بازی است. اصلا مهم نیست که این بازی را در خانه با دوست یا اعضای خانواده انجام می دهید، یا آنلاین بازی می کنید فقط در هر دو حالت مهارت شما افزایش خواهد یافت.

ارزش مهره ها :

ارزش مهره های شطرنج به شرح زیر است…

 

ارزش وزیر : 9 امتیاز (به اندازهٔ 9 سرباز ارزش دارد )

ارزش رخ : 5 امتیاز (به اندازهٔ 5 سرباز ارزش دارد)

ارزش فیل : 3 امتیاز (به اندازهٔ 3 سرباز ارزش دارد)

ارزش اسب : 3 امتیاز (به اندازهٔ 3 سرباز ارزش دارد)

ارزش سرباز :1 امتیاز

نماد و شکل نوشتاری مهره ها :

مهره ها را در شطرنج با حروف ویژه ای نشان می دهند. حروف مهره ها به شکل زیر است…

سرباز (به انگلیسی :Pawn)‏ با نماد P

اسب (به انگلیسی :Knight)‏ با نماد N

فیل (به انگلیسی :Bishop)‏ با نماد B

رخ (به انگلیسی :Rook)‏ با نماد R

وزیر (به انگلیسی :Queen)‏ با نماد Q

شاه (به انگلیسی :King)‏ با نماد K

مساوی شدن در شطرنج

یک بازی شطرنج گاهی با برنده شدن یکی از طرفین به پایان نمی رسد ، بلکه ممکن است نتیجه مساوی شود. 5 دلیل برای مساوی شدن بازی عبارتند از :

 بازیکن ها برای مساوی شدن توافق کنند. مهره های کافی در صفحه شطرنج برای انجام کیش مات وجود نداشته باشد. 3 بار یک موقعیت خاص برای مهره ها تکرار شود. 50 حرکت متوالی انجام شود اما هیچ بازیکنی سرباز های خود را حرکت ندهد و یا مهره های حریف را از بازی حذف نکند. موقعیت مهره ها به شرایطی وارد شود که نوبت بازی یک بازیکن فرارسد، اما شاه او در حالت کیش نیست و هیچ حرکت دیگری برای سایر مهره های او قابل انجام نباشد.

تاکتیک های پایه

آموزش تاکتیک های پایهٔ شطرنج موجب جلوگیری از هرگونه اشتباه می شود و برای همه ضروری است.

اِن پرایز :

گرفتن یک مهرهٔ بی دفاع حریف یکی از اساسی ترین تاکتیک ها است که به آن اِن پرایز می گوییم.

آچمز :

برای محدود کردن جنبش و جابه جایی مهره های حریف یک تاکتیک بسیار رایج به نام آچمز وجود دارد که در آن ، مهره ای به مهرهٔ حریف حمله ور می شود که اگر مهرهٔ حریف جا به جا شود ، مهرهٔ خودی را یک مهرهٔ ارزشمند حریف در پشت آن می زند. مثلا اگر پشت مهرهٔ حریف ، شاه قرار داشته باشد ، مهرهٔ حریف اجازهٔ جا به جایی را ندارد و به این نوع آچمز ، “آچمز مطلق” می گویند.

چنگال :

گاهی اوقات یک مهره مانند اسب می تواند به دو مهرهٔ حریف حمله ور شود. در چنین حالتی ، چنگال ایجاد می شود. مثلا اگر اسب در موقعیت حمله به شاه و وزیر قرارگیرد ، شاه وادار است به خانه ای امن حرکت کند و اسب می تواند وزیر را بزند.

سیخ :

در تاکتیک سیخ با حمله ورشدن یک مهرهٔ خودی به یک مهرهٔ ارزشمند حریف ، مهرهٔ حریف مجبور به جابه جایی می شود و مهرهٔ خودی می تواند مهرهٔ پشتی مهرهٔ حریف را بزند. مثلا اگر یک رخ به شاه حریف کیش بدهد و پشت آن وزیر حریف باشد ، شاه مجبور به جابه جایی می شود و رخ می تواند وزیر حریف را بزند.

حرکات ویژه :

حرکات ویژه ای در شطرنج وجود دارد که خلاف قواعد شطرنج است اما با دانستن آن می توانید روی مهره های خود بازی جالبی انجام دهید.

قلعه :

حرکت قلعه به بازی سرعت می بخشد و به دفاع کمک می کند. در این حرکت ، شاه و رخ می توانند هم زمان حرکت کنند. شاه دو خانه به سمت رخ حرکت می کند و رخ به سمت دیگر شاه می آید.

انجام حرکت قلعه در مواقع زیر غیرممکن است:

 

اگر شاه قبل از انجام حرکت، جابه جا شده باشد.اگر رخ پیش از انجام حرکت، جابه جا شده باشد.در صفحهٔ شطرنج بین شاه و رخ مهره هایی وجود داشته باشند.شاه یا خانه های محل عبور شاه در وضعیت کیش باشد.

شرایط و الزامات :

شرایطی برای انجام این حرکت لازم است و قلعه رفتن در صورت مغایرت داشتن هر کدام مجاز نیست.

نباید مهره ای بین شاه و رخ، قرار گرفته باشد.پیش از انجام قلعه شاه و رخ، نباید حرکت کرده باشند.هنگام قلعه شاه نباید کیش باشد.مسیر عبور قلعه شاه و رخ نباید در وضعیت کیش قرار بگیرد.

اِن پاسان :

اِن پاسان حرکت ویژه ای در شطرنج است که سرباز تحت قوانین ویژه ای می تواند سرباز حریف را بزند. اگر یک سرباز در اولین حرکت خود دو خانه به سمت جلو حرکت کند و با انجام این حرکت دقیقا در مربع کناری مهره سرباز حریف قرار ، مهره حریف می تواند او را از بازی بیرون بیاندازد. سرباز باید در مربع پشت مهره ای قرار بگیرد که دو خانه به جلو آمده است، سپس آن مهره حذف می شود.

حرکت آن پاسان باید بلافاصله بعد از کنار هم قرار گرفتن سرباز شما و حریف انجام شود و اگر مهره ی دیگری را حرکت دهید، آن پاسان دیگر مجاز نیست.

اختراع این حرکت در شطرنج به پیش از سده پانزدهم میلادی باز می گردد که قوانین آن زمان به گونه ای بود که سرباز در نخستین حرکت خود نمی توانست دو خانه به سمت جلو حرکت کند. با افزودن این قانون که سرباز در حرکت نخست خود می تواند دو خانه به سمت جلو حرکت کند ، اِن پاسان نیز به قوانین شطرنج افزوده شد.

پیشرفت :

سرباز می تواند به مهره ای قوی تر تبدیل شود. اگر سرباز در زمین آن قدر به سمت جلو حرکت کند که به بازپسین ردیف شطرنج که شاه حریف در آن ردیف قرار دارد برسد به هر مهره ای می تواند تبدیل شود ، به این حرکت پیشرفت می گویند.

ریتینگ

قدرت هر شطرنج باز با یک امتیاز به نام ریتینگ مشخص می شود. این عدد بر اساس بازی های رسمی انجام شده هر بازیکن تعیین می شود.

آموزش شطرنج به کودکان

در پاسخ به سوال شما کاربران از ورزش و تناسب اندام نمناک باید بگوییم که شطرنج از نظر روحی و شخصیتی برای هر انسانی مفید است و به نوعی شطرنج را مادر ورزش ها می داند. شطرنج یک بازی فکری است و نیاز به استراتژی و تاکتیک هایی دارد که با آموزش صحیح و مطالعات بیشتر می تواند شما را به یک شطرنج باز خوب تبدیل کند. شطرنج سن نمی شناسد. شما در هر سنی باشید می توانید بازی کنید.

اگر می خواهید فرزندتان مسئولیت پذیر بار بیاید و قدرت پذیرش اشتباهاتش را پیدا کند، بهتر است او را با شطرنج آشنا کنید.

برای آموختن شطرنج به کودک خود عجله نکنید. از حرکات ساده شروع کنید و تا مدتی سراغ حرکات پیچیده نروید. کودکان شش یا هفت ساله و حتی برخی از کودکان چهار یا پنج ساله نیز می توانند شطرنج را بیاموزند.

برای یادگیری شطرنج به کلاس های شطرنج که زیر نظر فدراسیون تشکیل می شود بروید و تعیین سطح کنید.

شطرنج در سه سطح آماتور، متوسطه و پیشرفته است که هر سطحی آموزش و تاکتیک های خاص خود را دارد.

بهترین کتاب برای شروع شطرنج آماتور و متوسطه به اسم مایزلیس است.