سرکشی تیروئید و اثرات فوق‌العاده غم‌انگیز آن

غمباد یک اصطلاح عامیانه است که به معنای حس لقمه‌ای در گلو و احساس گرفتگی است. این واژه در اصطلاحات علمی پزشکی مورد استفاده نمی‌باشد و تنها یک اصطلاح عامیانه است. غمباد اغلب به گواتر اشاره دارد که افزایش اندازه و بافت غده تیروئید را نشان می‌دهد. اما غمباد و گواتر دو مفهوم متفاوت هستند و هیچ ارتباط علتی بین آنها وجود ندارد.

غم و اندوه همچنین می‌تواند منجر به پرکاری تیروئید شود، اما این تاثیر فقط در موارد استرس‌های شدید و خارج از تحمل و رویدادهای ناگوار مثل از دست دادن عزیزان، ورشکستگی و … است. استرس‌های روزمره قادر به ایجاد تغییرات جدی در تیروئید نیستند.

درمان گواتر ابتدا نیاز به شناسایی علت ایجاد آن دارد تا درمان مناسب برای آن تجویز شود. در صورت عدم پاسخ به درمان‌های دارویی، جراحی ممکن است لازم باشد.بنابراین علت ایجاد غده تیروئید می‌تواند کم کاری تیروئید، پر کاری تیروئید، سرطان تیروئید یا کمبود ید در رژیم غذایی باشد.

آیا تا به حال نام بیماری غمباد را شنیده‌اید؟ این اصطلاح عامیانه به چه معناست و آیا واقعاً یک بیماری شناخته شده در علم پزشکی است؟ در این مقاله به بررسی این موضوع و همچنین تاثیر غم و اندوه بر غده تیروئید می‌پردازیم.

همشهری آنلاین نوشت: دکتر علیرضا استقامتی، فوق تخصص غدد و متابولیسم می‌گوید: اندوه‌های بزرگ مثل سوگ عزیزان می‌تواند باعث شود فردی که اصلا تاکنون تیروئید نداشته، ناگهان تیروئیدش فعال شود و فرد دچار پرکاری تیروئید شود.

حتما شما هم شنیده‌اید که می‌گویند فلانی از شدت غم و اندوه زیاد، غمباد گرفته و بیمار شده است. معمولا افرادی که دچار غمباد می‌شوند، حس می‌کنند لقمه‌ای در گلوی آنها گیر کرده و پایین نمی‌رود، بعضی‌ها آن را به بغضی تشبیه می‌کنند که راه گلویشان را بسته و بلعیدن و حتی قورت دادن آب دهان را برایشان سخت کرده است.

خیلی‌ها غمباد را همان گواتر می‌دانند. گواتر، افزایش اندازه و بافت غده تیروئید است که جای آن درست در ناحیه جلوی گلو قرار دارد. همان جایی که خیلی‌ها تصور می‌کنند جا و مکانِ غمباد است.

بیماری‌ای به نام غمباد داریم؟

دکتر علیرضا استقامتی، پزشک متخصص داخلی و فوق تخصص غدد و متابولیسم و استاد دانشگاه در گفتگو با همشهری‌آنلاین در پاسخ به این سوال که آیا غمباد، اصطلاحی علمی است و آیا اصلا در واقعیت چنین عارضه‌ای داریم یا نه، می‌گوید: استرس‌های شدید و اندوه‌های بزرگ و خارج از تحمل فرد می‌تواند منجر به پرکاری تیروئید شود که البته قابل درمان است، اما این موضوع ربطی به غمباد ندارد.

دکتر استقامتی توضیح بیشتری می‌دهد و می‌گوید: آن چیزی که بین مردم به عنوان غمباد معروف و رایج است، این است که فرد گاهی به علت استرس و اندوه شدید در ناحیه جلوی گردن خود – همان جا که غده‌های تیروئید وجود دارد – احساس گرفتگی می‌کند که در اصطلاح علمی به آن احساس لقمه یا Globus Sensation گفته می‌شود. غمباد همان احساس لقمه است. بعضی‌ها می‌گویند حس می‌کنیم یک بادی توی گلوی ما هست. بعضی‌ها هم به آن می‌گویند غمباد. ولی اصطلاح علمی‌اش گلوبوس سنسیشن است. قبلا به آن می‌گفتند گلوبوس هیستریکوس (Globus hystericus) یعنی لقمه عصبی ولی چون هیستریک کلمه جالبی نبود و جنبه توهین‌آمیز داشت، به Sensation Globus تغییر پیدا کرد.

غم‌های بزرگ با تیروئید چه می‌کند؟

دکتر استقامتی درباره ارتباط اندوه و تیروئید بیشتر توضیح می‌دهد و می‌گوید: استرس‌های خیلی شدید ممکن است منجر به پرکاری تیروئید در فرد شود. البته استرس‌های روزمره ربطی به این موضوع ندارند. چون همه ما روزانه در همه مراحل زندگی استرس‌هایی را تحمل می‌کنیم؛ زمان امتحان، وقتی دنبال شغل هستیم، وقتی درس می‌خوانیم، وقتی کار می‌کنیم، وقتی با همسرمان دچار اختلاف نظر می‌شویم و همچنین در دیگر مسائل مختلف که در جامعه وجود دارد. ما روزانه انواع استرس‌ها را تجربه می‌کنیم اما این به این معنا نیست که هر استرس معمولی می‌تواند باعث شود که غده تیروئید شروع به بزرگ و بزرگ‌تر شدن کند.

به گفته این فوق تخصص غدد، غم‌ها و استرس‌های خیلی بزرگ مثل از دست دادن عزیز، سوگواری برای عزیز، ورشکستگی، از دست دادن شغل و از این قبیل شوک ها و اندوه‌های بزرگ ممکن است روی سیستم ایمنی ما تاثیر بگذارد و آن را به هم بریزد و درنتیجه بعضی از افراد دچار پرکاری تیروئید ‌شوند. درواقع غم‌های خارج از تحمل می‌تواند باعث شود که فرد دچار پرکاری تیروئید شود که البته قابل درمان است.

قدیمی‌ها به تیروئیدِ بزرگ‌شده می‌گفتند غمباد

غده تیروئید، یکی از مهم‌ترین غدد درون‌ریز بدن با وزنی حدود بین ۱۰ تا ۱۵ گرم است که در ناحیه جلوی گردن قرار دارد و قدیمی‌ها بزرگ شدن آن را عامل غمباد می‌دانستند. دکتر استقامتی می‌گوید: این دو ربطی به هم ندارند و تصوری کاملا اشتباه است. همان طور که گفتم، استرس‌های شدید فقط می‌تواند منجر به پرکاری تیروئید شود. حتی استرس‌های کوچک و روزمره آن قدر تاثیر جدی ندارند که بخواهند تیروئید را به شدت بزرگ کنند.

این استاد دانشگاه می‌گوید: علت گلوبوس سنسیشن یا حس لقمه می‌تواند اسپاسم و گرفتگیِ عضلات در ناحیه جلوی گردن باشد. حتی گاهی دلیلش می‌تواند ریفلاکس معده و مشکلات گوارشی باشد و همیشه هم ربطی به تیروئید ندارد.

به گفته این فوق تخصص غدد، شوک‌ها و اندوه‌های بزرگ مثل سوگ عزیز می‌تواند باعث شود فردی که اصلا تاکنون تیروئید نداشته، ناگهان تیروئیدش به هم بریزد و فعال شود و فرد دچار پرکاری تیروئید شود.

غمباد همان گواتر است؟

آیا ارتباطی بین غمباد و گواتر وجود دارد؟ دکتر استقامتی در این زمینه هم توضیح می‌دهد: گواتر (Goitre) درواقع به افزایش اندازه و بافت غده تیروئید گفته می‌شود و این تصور عمومی هم که بین غم و اندوه و بزرگ شدن غده تیروئید یا گواتر ارتباط وجود دارد، صحت ندارد. به زبان ساده، غمباد همان حس لقمه عصبی است و گواتر به غده تیروئیدِ بزرگ‌شده گفته می‌شود.

به گفته پزشکان، علت افزایش اندازه تیروئید می‌تواند کم‌کاری تیروئید، پرکاری تیروئید، سرطان تیروئید و حتی کمبود ید در رژیم غذایی باشد. برای درمان گواتر ابتدا باید علت ایجاد آن شناسایی شود تا درمان مناسب تجویز شود. در صورتی که گواتر به درمان‌های دارویی جواب ندهد، برای برداشت آن جراحی تجویز می‌شود.

طناز السادات حسینی فر