معمای مقبرۀ «آتیلا»؛ حکایت امپراتوری بزرگ اروپا
فرادید نوشت: آتیلا در شب ازدواج با آخرین همسر خود در سن 58 سالگی درگذشت اما تا کنون مکان مقبره او کشف نشده است. گفته‌اند که او در تابوتی سه لایه از جنس طلا، نقره و آهن دفن شده بود.
آتیلا هون که در طول قرن پنجم پس از میلاد بزرگترین دشمن دو نیمه غربی و شرقی امپراتوری روم به حساب می‌آمد و حاکم بزرگترین امپراتوری تاریخ اروپا بود، در شب عروسی خود در سن ۵۸ سالگی درگذشت. اینکه آتیلا به مرگ طبیعی مرده یا همسر جدیدش، ایلدیکو او را به قتل رسانده، محل بحث است. اما صرف نظر از پایان مبهمی که زندگی او داشته، آیا کسی می‌داند او کجا دفن شده است؟
پاسخ این پرسش در یک کلام منفی است. آرامگاه آتیلا هون (۴۵۳-۳۹۵ پس از میلاد) هرگز پیدا نشده و روشن نیست دقیقاً کجاست.
آتیلا رهبر هون‌ها بود، مردمی غیر مسیحی که در دشت بزرگ مجارستان زندگی می‌کردند و در نهایت بخش بزرگی از اروپای مرکزی را تصرف کردند. از آتیلا گاهی اوقات در لاتین به نام «Flagellum Dei» به معنای «تازیانه خدا» یاد شده است. آتیلا تهدید میکرد، اما در واقع رم و قسطنطنیه را غارت نکرد، در عوض، امپراتورها را مجبور کرد در ازای قراردادهای صلحی که دوام چندانی هم نداشتند، مقادیر زیادی طلا به او بپردازند. با این که اطلاعات زیادی در مورد روزهای جنگ‌طلبی آتیلا وجود دارد، در مورد محل دفن او اطلاعات کمی موجود است.
تصویری خیالی از آتیلا هون پس از نبرد دشت‌های کاتالونیا
زوفیا ماسک، محقق فوق دکتری باستان‌شناسی در آکادمی علوم مجارستان، گفته: «تنها یک منبع مکتوب بازمانده درباره مراسم خاکسپاری آتیلا وجود دارد».
آن منبع، نویسنده باستانی قرن ششم، ژوردانس است که در کتاب خود «گِتیکا» نوشته آتیلا در یک تابوت سه‌گانه دفن شده است. درونی‌ترین لایه از طلا، دومی از نقره و بیرونی‌ترین لایه از جنس آهن بوده است. طلا و نقره نشان‌دهنده ثروتی بود که آتیلا برای هون‌ها به دست آورده، در حالی که آهن نشان‌دهنده قدرت نظامی هون‌ها بود.
ژوردانس نوشته خدمتکارانی که به ساختن مقبره کمک کردند در تلاش برای مخفی نگه داشتن مکان آن کشته شدند و ادعا کرده که همین اطلاعات را از سوابق نوشته‌شده توسط پریسکوس، دیپلمات رومی که با آتیلا و دیگر افراد دربار او در تماس بوده، به دست آورده است. آتیلا با جواهرات، اسلحه‌ها و زیورآلات دشمن اسیرشده دفن شده و خادمانش کشته شدند تا این ثروت‌های بزرگ از کنجکاوی بشر دور بمانند.
آرامگاه او کجاست؟
شرایط مرگ آتیلا، همینطور مکان استراحتگاه ابدی او رازآلود است
محققان مطمئن نیستند مقبره آتیلا کجاست یا اصلاً دست‌نخوره باقیمانده یا نه. لازلو وسپرمی، استاد تاریخ در دانشگاه کاتولیک پازمانی پیتر در بوداپست مجارستان، گفته که مقبره او شاید جایی در پوستای مجارستان (یا دشت بزرگ مجارستان) واقع شده باشد. آتیلا مقرّ خود را جایی در دشت ساخت و مقبره او احتمالاً دور از آن نیست. ممکن است کنار یک رودخانه یا حتی در بستر یک رودخانه باشد. این مقبره شاید سالم مانده باشد، اگر در طول قرون اولیه آن را غارت نکرده باشند.»
مدتی است مورخان به یافتن این مقبره علاقه‌مند شده‌اند. برخی از محققان معتقد بودند مقبره احتمالاً جایی در این دشت قرار دارد. ماسک گفته: «من معتقدم آرامگاه او می‌تواند در دشت بزرگ مجارستان باشد. هیچ تردید جدی در مورد این فرضیه وجود ندارد. البته احتمال دارد در بخش صربی یا رومانیایی منطقه دشت واقع شده باشد که هون‌ها نیز در آن فعالیت داشتند.»
روشن نیست آیا چیزی از مقبره آتیلا باقی مانده یا اینکه اصلاً هرگز پیدا خواهد شد. مایکل ماس، استاد تاریخ در دانشگاه رایس در هیوستون تگزاس، گفته: «شاید روزی کسی بطور اتفاقی به قبر او برخورد کند، اما من بعید میدانم».
محقق دیگری خوشبین‌تر است. رالف ماتیسن، استاد تاریخ، آثار کلاسیک و مطالعات قرون وسطی در دانشگاه ایلینوی اِربانا-شامپین، گفته: «بدون شک روزی مقبره آتیلا پیدا خواهد شد و شاید مشخص شود در دوران باستان غارت شده است.»
والریا کولسر، دانشیار باستان‌شناسی در دانشگاه سَگِد مجارستان گفته که این احتمال وجود دارد که مقبره قبلاً پیدا شده باشد، اما ثابت نشده باشد که به آتیلا تعلق دارد. برای مثال، گنجینه بزرگی از مصنوعات طلا که در ناگِشیکسوس، مجارستان یافت شد، مربوط به زمان شکوفایی هون‌ها است، اما هیچ بقایای انسانی در آن وجود نداشت و روشن نبود به چه کسی تعلق دارد.
پرسشی که یک محقق مطرح کرده اینست که اصلاً آیا مقبره آتیلا باید پیدا شود؟ ماسک گفته: «شخصاً ترجیح می‌دهم این موضوع یک راز باشد تا یک یافته باستان‌شناسی که منتظر تجزیه و تحلیل است.»
راضیه میرزاحیدری
