نوستالژی بازی‌های قدیمی: صنایع سری و طرفداران فلاپی‌دیسک‌ها
تک فان-آخرین فلاپی‌دیسک در جهان یک دهه پیش ساخته شد و ظرفیت ذخیره‌اش حتی از ظرفیت ذخیره تصویر در گوشی‌های هوشمند امروزی نیز کم‌تر بود پس چرا هنوز افرادی از فلاپی‌ها استفاده می‌کنند؟
به گزارش تک فان، اگر آن دورانی که استفاده از فلاپی‌دیسک‌ها هنوز عجیب‌وغریب نبود را یادتان هست، حداقل 30سال سن دارید. فلاپی‌دیسک یا دیسکت در حدود سال 1970 پدید آمد و 3دهه یا بیش‌تر به خوبی پاسخ‌گوی نیاز کاربران بود. فلاپی‌ها در آن دوران اصلی‌ترین روشی بودند که بسیاری از مردم اطلاعات را در آن‌ها دخیره و پشتیبانی می‌کردند. همه نرم‌افزارها و برنامه‌هایی که خریداری می‌کردند از طریق مجموعه‌ای از همین فلاپی‌دیسک‌ها در اختیارشان قرار می‌گرفت. فلاپی‌ها تکنولوژی مربوط به دورانی متفاوت از تاریخ کامپیوتر هستند اما بنا به دلایل متعدد همچنان برای برخی جذابیت دارند که یعنی هنوز تا مرگ قطعی‌شان زمان باقی مانده است.
فلاپی‌دیسک‌های اصلی 20سانتی‌متر در 13سانتی‌متر و حقیقتا فلاپی یا نرم بودند که یعنی می‌توانستید بدون آنکه آسیب ببینند آن‌ها را خم کنید. اما بعدها فلاپی‌های 8.75سانتی‌متری به بازار آمدند که موفق‌تراز قبلی‌ها ظاهر شدند. این فلاپی‌ها بودند که هنوز آیکون «ذخیره» در کامپیوترها با شکل آن‌ها نمایش داده می‌شود. فلاپی‌های 8.75سانتی‌متری، کوچک و خشک هستند و درواقع اصلا فلاپی و منعطف نیستند اما دقیقا به همین دلایل هم قوی‌تر هستند و هم ذخیره و نگهداری‌شان راحت‌تر است.
اما با طلوع قرن 21 استفاده از فلاپی‌ها برای بسیاری رو به افول بود و به طور فزاینده‌ای جای خود را به CDهایی با قابلیت رایت‌شدن و فلش‌مموری‌ها دادند. حالا هم که ذخیره‌سازی ابری فراگیر شده است. پرکاربردترین نوع فلاپی با ظرفیت حداکثری کم‌تر از 3میگابیت به سختی می‌تواند با این فضاها رقابت کند. مگر آنکه عاشق فلاپی باشید و جالب است بدانید که بعضی‌ها حقیقتا شیفته فلاپی هستند.
بعضی‌ها هم واقعا به فلاپی وابسته هستند. برخی از سیستم‌های قدیمی صنعتی و دولتی در سراسر جهان هنوز از فلاپی‌دیسک‌ها استفاده می‌کنند. حتی بعضی سیستم‌های حمل‌ونقل شهری نیز از آن‌ها استفاده می‌کنند. با اینکه برخی از کاربران دیگر دارند منقرض می‌شوند، تعداد اندکی همچنان شیفته فلاپی مانده‌اند، این درحالیست که آخرین برند فلاپی در سال 2011 توسط شرکت سونی تولید شد.
دیگر کسی این فلاپی‌ها را نمی‌سازد که یعنی تعداد فلاپی‌ها در جهان محدود است؛ منبعی نادر که به تدریج تمام خواهد شد. روزی دیگر اثری از فلاپی در جهان نخواهد ماند. اما آن روز هنوز فرا نرسیده است.
اپسن کرافت، موسیقدان و یوتیوبر اهل نروژ، یکی از شیفتگان صدای قیژقیژ فلاپی قبل از خوانده شدن اطلاعات آن است. او می‌گوید: «همیشه حواسم بوده که فلاپی‌هایم را در محیط خشک و غیرمرطوب ذخیره کنم. شاید از هر 100فلاپی 1فلاپی بد کار کند.»
افرادی که همچنان از فلاپی برای ذخیره‌سازی اطلاعات استفاده می‌کنند ریسک بالایی می‌کنند. کرافت کسانی را می‌شناسد که به دلیل نگهداری فلاپی در محیط‌هایی مثل زیرزمین یا زیر شیروانی فلاپی‌هایشان تخریب شده است. این مکان‌ها برای فلاپی‌های پا به سن گذاشته محیط‌های مناسبی نیستند.
تام پرسکی، تاجر آمریکایی، چندین سال است که فلاپی‌های بازنشده و «نو» می‌فروشد و می‌گوید این تجارت همچنان پرسود است. او در سایت Floppydisk.com، هر فلاپی را به بهای 1دلار می فروشد اما برخی انواع که ظرفیت ذخیره‌شان بالاتر است تا 10دلار نیز فروخته می‌شوند.
پرسکی از همه جهان مشتری دارد و می‌تواند مشتریانش را 50-50 به دو دسته کسانی که جمع‌آوری فلاپی برایشان حکم سرگرمی دارد و کسانی که مجبورند برای نیازهای صنعتی این فلاپی‌ها را خریداری کنند، تقسیم کند. دسته دوم کسانی هستند که برای راه‌اندازی کامپیوترهایشان در محل کار نیاز به فلاپی‌ها دارند. درواقع آن‌ها مجبورند تن به فرمتی بدهند که بقیه جهان مدت‌هاست کنارش گذاشته است.
پرسکی می‌گوید: «همچنان هزاران فلاپی به صنایع هوایی می‌فروشم. او توضیح بیش‌تری نمی‌دهد. شرکت‌ها دلشان نمی‌خواهد درباره این عادت‌شان با کسی صحبت کنم.»
اما مثلا گفته شده که برخی شرکت‌های بویینگ 747 هنوز برای بارگذاری آپدیت های نرم‌افزار‌های حیاتی‌شان در کامپیوترهای مسیریابی و اویونیک از فلاپی استفاده می‌کنند. با اینکه این هوابردهای قدیمی در اروپا و آمریکا خیلی رایج نیستند، اما ممکن است در کشورهای در حال توسعه آن‌ها را مشاهده کنید. پرسکی توضیح می‌دهد که قطعاتی از تجهیزات کارخانه، سیستم‌های دولتی یا حتی شخصیت‌های انیماترونیکی وجود دارند که هنوز برای راه‌اندازی به فلاپی‌دیسک نیاز دارند.
در سان‌فرانسیسکو، کارکنان شرکت Muni Metro که در سال 1980 تأسیس شده است، هر روز صبح یک فلاپی‌دیسک را در داخل کامپیوتری که به صورت خودکار قطار را کنترل می کند، می‌گذارند تا کار شروع شود. سخنگوی آژانس حمل‌ونقل شهرداری سان‌فرانسیسکو می‌گوید: «باید به کامپیوتر بگوییم که چه کاری قرار است انجام دهد. در غیاب هارد دیسک، هیچ جایی برای نصب دائمی نرم‌افزار وجود ندارد.»
او می افزاید: «این کامپیوتر باید هر روز و مکررا ری‌استارت شود، به دلیل ترس از حذف شدن حافظه، نمی‌توانیم آن را رها کنیم.»
در بقیه بخش‌ها، استفاده از فلاپی منقضی شده است. یک سیاستمدار ژاپنی در سال 2022، علیه استفاده از رسانه‌های قدیمی‌تر «جنگ اعلام کرد.» متعاقبا، اوایل سال جاری میلادی، وزیر صنعت، تجارت و اقتصاد ژاپن، اعلام کرد که دولت دیگر نیازی ندارد که کسب‌وکارها فرم‌های اداری و رسمی و درخواست‌ها را روی فلاپی دیسک ارائه دهند. دولت ژاپن نهایتا در سال 2024 با لغو این قوانین اعلام پیروزی کرد.
اما در جای دیگر، ارتش آمریکا همچنان تا سال 2019 داشت از فلاپی های 20سانتی‌متری برای سیستم کنترل سلاح‌های هسته‌ای استفاده می‌کرد. در تابستان سال 2019، ارتش آمریکا به استفاده از «راه حل ذخیره‌سازی دیجیتالی ایمن» روی آورد.
اما دلایل دیگری هم هست که برخی شرکت‌ها و سازمان‌ها دست از فلاپی‌ها بر نمی‌دارند. درحالیکه اتکا به سیستم‌های قدیمی کامپیوتری در قرن 21، به دلیل نفوذپذیری این سیستم‌ها و فقدان قابلیت به‌روز رسانی، مشکلات امنیتی و هک آسان‌تر، مشکلات امنیتی دارد، ماهیت فیزیکی فلاپی‌ها خودش محافظت را نیز به همراه دارد.
به نقل از کن مونرو، کارشناس امنیت سایبری در شرکت Pen Test Partners «اگر فلاپی تنها راه ارتباط باشد، تنها راهی است که بدافزار می‌تواند از طریق آن وارد کامپیوتر شود. بنابراین مهاجمان راه‌های چندانی برای نفوذ به کامپیوتر ندارند.»
بهرحال شرکت Muni Metro در سان‌فرانسیسکو می‌خواهد سیستم‌هایش را آپدیت کند. رایانه‌های جدید از اتصالات وای-فای و سلولی برای انتقال بی‌سیم به‌روزرسانی‌ها در سراسر شبکه دیجیتال راه‌آهن استفاده خواهند کرد.
اما کرافت در نروژ، به این زودی‌ها دلش نمی‌خواهد دست از فلاپی‌ها بکشد و برای همین از مجموعه فلاپی‌هایش با دقت زیادی مراقبت می‌کند. برخی از نمونه صداهایی که کرافت روی مجموعه عظیم فلاپی‌هایش نگهداری می‌کند، غیرقابل جایگزین هستند. او در طی سال‌ها از منابع عجیب و غریب این صداها را گردآوری کرده است. او می‌داند اگر این داده‌ها پاک شوند، هرگز نمی‌تواند دوباره به آن‌ها دسترسی پیدا کند. برای همین از این هزاران فلاپی نسخه‌های پشتیبان هم دارد. کپی‌هایی از گنجینه فایل‌های صوتی او در فضای ابری نگهداری می‌شوند و برای آنکه امن‌تر باشد، «یک هارد درایو نیز در کشوی میز دفتر همسرش در شهری دیگر وجود دارد.»
اما این نسخه‌های پشتیبان مانند سیاست‌های بیمه هستند. درواقع خود فلاپی‌ها هستند که برای کرافت اهمیت دارند. کرافت می‌گوید به این دلیل شیفته فلاپی‌هاست که به خلاقیت او کمک می‌کنند. او دوست دارد موسیقی‌ای را بسازد که به نظر می‌رسد دقیقا از دهه 1980 آمده است. او می‌گوید که زمانی که از تجهیزات قدیمی استفاده می‌کند، بهترین موسیقی خود را تولید می‌کند. به نظر او، تجهیزات مدرن با گیگابایت‌های حافظه نمی‌توانند در کیفیت به فلاپی‌ها نزدیک شوند.
آدریان دملیتنر از دانشگاه هنر برن در سوییس، به همراه همکارانش در حال گردآوری آرشیوی از فلاپی‌هایی محتوی بازی‌ها ویدیویی و داده‌ها مرتبط با این بازی‌ها برای یک پروژه تحقیقاتی درباره خرده‌فرهنگ‌های دیجیتالی اولیه است.
دیسک‌هایی که او می‌خرد یک گنجینه محسوب می‌شوند. او بازی‌های قدیمی و داده‌هایی را پیدا کرده که حاکی از پیشرفت مردم در بازی‌های مختلف طی چند دهه است. اما علاوه بر آن‌ها، داده های نامرتبط با بازی، مثل موسیقی الکترونیک و فایل‌های اکسل و حتی فهرستی از فیلم‌هایی را پیدا کرده که شخصی برای مجموعه خانگی گردآوری کرده بود.
کرافت می‌گوید: «فلاپی‌دیسک‌ها صرفا ابزار هستند اما ابزارها اهمیت دارند. آن لحظاتی که منتظر می‌مانی، صدای چرخیدن و قیژقیژ و تق‌تق، صدای بالا آمدن، همگی برای به گذشته می‌برد.»
عاطفه رضوان نیا
