چرا یونانیان باستان شنا را به‌عنوان ورزش المپیکی نپذیرفتند؟
عصرایران نوشت: درحالی‌که مهارت شنا کردن در یونان باستان ارزشمند بود و کسی که شنا نمی‌دانست، سرزنش می‌شد، به دلایلی این ورزش در مسابقات المپیک جایی نداشت.
شاید مارک اسپیتز و مایکل فلپس، شناگران آمریکایی از بزرگ‌ترین قهرمانان تاریخ المپیک مدرن باشند، اما اگر در دوران یونان باستان زندگی می‌کردند، احتمالا مهارت‌هایی آن‌ها چندان مورد تحسین قرار نمی‌گرفت. درواقع، در هیچ نقطه‌ای از تاریخ بازی‌های المپیک اولیه، شنا به‌عنوان رویداد درنظر گرفته نشد. این درحالی است که بیشتر یونانی‌ها شنا بلد بودند و به مهارت بالای خود در شناکردن می‌بالیدند.
بازی‌های المپیک باستان بین قرن هشتم و چهارم پیش از میلاد برگزار می‌شد و شامل مسابقاتی مانند کشتی، بوکس و ورزش‌های پنجگانه (دو، پرش، پرتاب نیزه، پرتاب دیسک و کشتی) بود.
در آن زمان، وقتی قرار بود به کسی توهین کنند، می‌گفتند «او نه خواندن می‌داند و نه شناکردن» که نشان می‌دهد توانایی شنا کردن ویژگی مهمی بوده است. در چنین شرایطی، اینکه چرا شنا هرگز در بازی‌های المپیک گنجانده نشد، مورخان را سردرگم کرده است.
برخی از پژوهشگران در تلاش برای حل معما، این فرضیه را مطرح کرده‌اند که علت کنار گذاشتن شنا این بود که این ورزش به‌عنوان نوعی فعالیت نظامی تلقی نمی‌شد و ورزش‌های المپیک شامل رشته‌هایی می‌شد که در میدان جنگ کاربرد داشتند.
با‌این‌حال، هرودوت، مورخ معروف شرح داده است که سربازان یونانی موفق شدند در طول جنگ با ایران با شناکردن از قتل عام فرار کنند، درحالی‌که گزارش‌های دیگر حاکی از آن است که در طول جنگ پلوپونِز از شناگران برای رساندن آذو‌قه به اسپارتی‌های محاصره‌شده استفاده می‌شد. از سوی دیگر، بسیاری از رویدادهای المپیک باستان ارتباط چندانی با جنگ نداشتند و در تمرین‌های نظامی معمول گنجانده نمی‌شدند. پرش ارتفاع و پرتاب دیسک از این موارد بودند.
دکتر ادوارد کلایتون از دانشگاه میشیگان مرکزی با رد نظریه‌ی کاربرد نظامی در مقاله جدید خود پیشنهاد می‌کند که رویدادهای شنا به این دلیل در بازی‌های المپیک باستانی گنجانده نمی‌شدند که احتمال می‌رفت افرادی مانند ماهیگیران و غواصان صدف که از این راه امرار معاش می‌کردند، در رقابت‌ها پیروز شوند.
شنا به این دلیل در بازی‌های المپیک باستانی گنجانده نمی‌شد که ممکن بود افرادی از طبقه کارگر در رقابت‌ها پیروز شوند
به‌گفته‌ی کلایتون، بازی‌های المپیک چیزی فراتر از مهارت ورزشی بودند. بازی‌های المپیک باستان فرصتی برای شرکت‌کنندگان مهیا می‌کردند تا زیبایی و تعالی روح خود را به نمایش بگذارند (خصوصیتی که آرته به معنای تعالی خوانده می‌شد). این بدان معنا بود که آن‌ها باید از خانواده‌هایی می‌آمدند که توانایی داشتن چنین خصوصیتی را داشتند که در آتن به معنای طبقه اشراف بود.
ماهیگیران و افراد دیگری که شنا جزئی از شغلشان بود، به طبقه کارگر تعلق داشتند. بنابراین، طبق تعریف، آن‌ها ویژگی‌های لازم را نداشتند تا به‌عنوان ورزشکار درنظر گرفته شوند، بنابراین، هر رویدادی که ممکن بود افراد طبقه کارگر در آن برتری داشته باشند، به‌عنوان ورزش المپیک در نظر گرفته نمی‌شد.
طبق تفسیر بزرگانی مانند ارسطو، فعالیت‌های مخصوص طبقه کارگر به جای اینکه افراد را به کمال برساند، هم جسم و هم روح را تنزل می‌داد و به‌طور‌کلی این موضوع پذیرفته شده بود که ورزشکار واقعی نمی‌تواند از بدن خود برای سود اقتصادی استفاده کند. کلایتون می‌نویسد: «در آن دوران نمی‌شد تصور کرد که مسابقه‌ی ورزشی با فعالیتی مرتبط شود که برای دستیابی به پول انجام می‌شد. بنابراین، هر رویدادی که در آن احتمال داشت فردی برنده شود که فاقد پیش‌نیازهای روحی متعالی بود، نمی‌توانست در رقابت‌های ورزشی درنظر گرفته شود و شنا نیز در همین دسته قرار می‌گرفت.»
علاوه‌براین، یونانیان باستان معتقد بودند آرته در زیبایی ظاهری فرد منعکس می‌شود و نمایش این ویژگی جسمانی جزء حیاتی همه ورزش‌های المپیک بود. به همین علت، ورزشکاران در بازی‌های المپیک باستان برهنه شرکت می‌کردند تا برتری ظاهری آن‌ها برای تماشاچیان مشاهده‌پذیر باشد. رویدادهای شنا این امکان را نمی‌داد که جذابیت جسمی فرد به نمایش گذاشته شود، زیرا در آب برگزار می‌شد و بدن ورزشکاران تا حد زیادی از چشم تماشاگران پنهان می‌ماند.
مطالعه در مجله‌ی Athens Journal of Sports منتشر شده است.
راضیه میرزاحیدری
