آیا قارچ پشمالو واقعا یک «اَبَرغذا» با خاصیت شفابخش است؟
فرادید نوشت: گفته می‌شود این قارچ عجیب، همه چیز را از عملکرد قلب گرفته تا سلامت روان بهبود می‌بخشد. در اینجا بر اساس مطالعات علمی انجام شده تا امروز، میزان صحت این ادعاها را بررسی خواهیم کرد.
این روزها در سراسر دنیا آگهی‌های مربوط به مکمل‌های ساخته شده از «قارچ یال شیری» با ادعای خواص تقویت‌کننده سلامت و پیشگیری از بیماری منتشر می‌شوند. اما آیا علم هم از این محصولات و ادعای آنها پشتیبانی میکند یا آنها چیزی جز یک «مد» جدید نیستند؟
قارچ یال شیری با نام علمی Hericium erinaceus، قارچ‌های بزرگ، پشمالو و خوراکی هستند که طعم ملایم شیرین و بافت لطیفی دارند و در پخت غذا از آنها استفاده می‌شود. آنها در طب سنتی هم سابقه گسترده‌ای دارند که اخیرا توجه علم غربی و بازاریابان مدرن را به خود جلب کرده است.
تحقیقات زیادی در مورد قارچ یال شیری انجام شده و نام آنها در حداقل ۴۱۰ مقاله تحقیقاتی در ۱۰ سال گذشته ذکر شده است.
با این حال باید بگوییم تنها حدود یک‌چهارم این مطالعات روی انسانها انجام شده است. باقی مطالعات از سیستم‌های مدل مانند جوندگان یا کشت‌های سلولی (که در آن عصاره‌ها مستقیماً روی سلول‌ها اعمال شدند) استفاده کردند.
در مجموع، تنها هفت آزمایش بالینی انسانی (مطالعه استاندارد طلایی برای مداخلات) در مورد اثرات این قارچ انجام شده است. بنابراین، علم کدام یک از ادعاهایی که در اینترنت منتشر شده را تأیید میکند؟
سلامت قلب
حدود یک نفر از هر سه بزرگسال در بریتانیا فشار خون بالا دارد و نیمی از آنها کلسترول افزایش‌یافته دارند. هر دو خطر بیماری‌های قلبی عروقی، از جمله سکته مغزی و حملات قلبی (شایع‌ترین علل مرگ و میر) را افزایش می‌دهند.
اثبات شده که عصاره قارچ یال شیری سبب بهبود سطوح چربی خون در جوندگان چاق و کاهش اکسیداسیون در کشت سلولی می‌شود. اکسیداسیون چربی‌ها در جریان خون به سخت شدن شریان‌ها کمک میکند. قارچ یال شیری ترکیبی به نام Hericenone B دارد که بخاطر پتانسیلش به عنوان عامل ضدلخته بررسی شده است.
دیابت
دیابت تنظیم سطوح قند خون را مختل میکند. شمار جوانان مبتلا به دیابت در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده و قند خون بالا در دراز مدت می‌تواند به بینایی، کلیه‌ها و اعصاب آسیب برساند.
مطالعات نشان دادند قارچ یال شیری قند خون جوندگان را کنترل میکند. مطالعات سلولی نیز نشان داده که برخی از قسمت‌های این قارچ، آنزیمی را مهار میکند که قندها را تجزیه میکند، بنابراین برخی محققان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که این خاصیت می‌تواند قند خون را کاهش دهد. اما، این ادعا در هیچ انسانی اثبات نشده، چه رسد به افراد مبتلا به دیابت.
محافظت از سرطان
بسیاری از شیمی‌درمانی‌ها از منابع طبیعی مانند باکتری‌ها و گیاهان توسعه یافتند، بنابراین منطقی است آنها را در قارچ‌ها هم جستجو کنید.
چندین کاندید بالقوه که روی سلول‌های سرطانی اثر میکنند از قارچ یال شیری شناسایی شده‌اند. برخی مطالعات روی موش‌ها نشان داده که این قارچ می‌تواند از رشد تومورهای نشانده‌شده در ریه‌ها و روده بزرگ جلوگیری کند. عصاره‌های مستقیماً اعمال‌شده روی سلول‌های سرطانی، رشد سلول‌ها را کاهش داده یا سلول‌های سرطان‌های مختلف از جمله سرطان کبد، روده بزرگ، معده و خون را کشته‌اند.
اما مهار سلول‌های سرطانی در یک لوله آزمایش لزوما به تولید مکمل‌هایی که همان کار را انجام می‌دهند منتج نمی‌شود. کشت‌ها در قیاس با بدن ما سیستم‌های ساده و دوزهای مورد استفاده معمولاً بالا هستند.
کشتن یا مهار سلول‌های سرطانی در آزمایشگاه در واقع دشوار نیست، برای مثال، فقط افزودن آب می‌تواند رشد آنها را کند کند. آنچه دشوار است، یافتن ترکیباتی است که بتوانند بدون آسیب رساندن به باقی سلول‌ها وارد سلول‌های مناسب شوند و این هنوز برای عصاره قارچ یال شیری اثبات نشده است.
سلامت روان و شناخت
سلامت مغز فقط عدم وجود بیماری‌هایی مانند زوال عقل یا افسردگی نیست، بلکه شامل شناخت بهینه مانند عملکرد اجرایی (مهارت‌های ذهنی مانند حافظه، تفکر انعطاف‌پذیر و خودکنترلی) هم می‌شود. اینجا جایی است که برخی داده‌های مطالعه انسانی در مورد عصاره یال شیر در دسترس هستند.
عصاره‌هایی که مستقیماً روی سلول‌های عصبی اعمال می‌شوند به آنها کمک میکنند تا با اکسیداسیون و التهاب کمتری رشد کنند. اکسیداسیون و التهاب ممکن است سبب آسیب شوند و در شرایطی مانند آلزایمر و زوال عقل دخیل هستند.
در موش‌ها نشان داده شده که عصاره‌ها پلاک‌های مغز را کاهش می‌دهند که یکی از ویژگی‌های کلیدی آلزایمر است و دیده شده موش‌هایی که این عصاره‌ها را دریافت کرده‌اند در تست‌های حافظه عملکرد بهتری داشته‌اند.
آزمایش‌های بالینی روی افراد مبتلا به آلزایمر خفیف و اختلال شناختی خفیف نشان داده که قارچ یال شیری روزانه نمرات تست‌های شناختی را بهبود می‌بخشد. اما، این مطالعات کوچک بودند (۳۰-۴۰ نفر)، بنابراین ما باید افراد بیشتری را بررسی کنیم تا بدانیم آیا این تفاوت درست است یا شانسی است.
به طور مشابه، آزمایش‌های کوچک انسانی نیز نشان داده که قارچ یال شیری ممکن است استرس و خلق و خوی بزرگسالان جوان و زنان یائسه را بهبود ببخشد. مطالعات روی موش‌هایی که تغییرات رفتاری نشان می‌دهند، تغییراتی را در بخش‌هایی از مغز مرتبط با احساسات نشان داده است.
خلاصه بگوییم درحال حاضر شواهد به قدر کافی قوی نیستند تا بتوانیم داروها یا سایر درمان‌ها را با مکمل‌ها جایگزین کنیم.
ایمنی و التهاب
بهبود ایمنی و التهاب ادعاهای دشواری هستند. هر دو برای مبارزه با عفونت‌ها و التیام زخم‌ها ضروری هستند، اما واکنش‌های بیش از حد یا نادرست می‌تواند سبب آسیب و شرایط مزمن مانند دیابت، سرطان، بیماری‌های قلبی عروقی و بیماری‌های خودایمنی شود.
آزمایش کشت سلولی نشان می‌دهد ترکیبات قارچ یال شیری می‌تواند اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی داشته باشد، اما این در مورد همه میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل صادق است. وقتی این قارچ در برابر سایر قارچ‌ها آزمایش شد، قارچ یال شیری بیشترین آنتی‌اکسیدان را نداشت.
در مدل‌های سلولی و حیوانی، عصاره‌های قارچ یال شیری، سیگنال‌دهی در مسیرهای ایمنی را افزایش می‌دهند، اما روشن نیست آیا این خصیصه فایده‌ای دارد یا نه. وقتی به موش‌ها دوز کشنده باکتری داده شد، این قارچ آنها را برای مدت طولانی‌تری زنده نگه داشت و واکنش‌های ایمنی قوی‌تری داشت. اما بیشتر لزوما بهتر نیست، چرا که آسیب ممکن است به دلیل واکنش‌های ایمنی ایجاد شده باشد.
پشتیبانی از سلامت دستگاه گوارش
سلامت ضعیف دستگاه گوارش می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. روده نیز به طور کلی بخاطر اثراتش بر میکروب‌های روده با سلامتی مرتبط است.
قارچ یال شیری رشد هلیکوباکتر پیلوری را محدود میکند، باکتری عامل زخم معده در مدل‌های سلولی و حیوانی. در مدل‌های حیوانی زخم‌های ناشی از الکل، بیماری التهابی روده و ورم مخاط روده بزرگ، یال شیری به جلوگیری از شروع و کاهش شدت آن، احتمالاً از طریق تغییرات در میکروب‌های روده، کمک کرده است. اما، این اثرات در انسان اثبات نشده‌اند.
یک مطالعه کوچک روی افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو نشان داد که مکمل یال شیری سبب کاهش علائم می‌شود. با این حال، مطالعه مشابه روی افراد مبتلا به بیماری کرون هیچ فایده‌ای نداشت.
پس، آیا مکمل‌های قارچ یال شیری می‌توانند به انسان کمک کنند؟
بیشتر محصولات موجود روی عصاره‌ها، کپسول‌ها و پودرها تمرکز کردند تا قارچ‌های کامل. دلیلش این است که مطالعه آنها آسان‌تر است، به ویژه زمانی که هدف، توسعه داروهای جدید باشد، نه توصیه‌های غذایی.
محصولات یال شیری نیز متفاوت هستند. برای مثال، محتویات عصاره مبتنی بر آب با تنتورهای روغنی یا الکلی متفاوت است. عصاره‌ها غلیظ‌تر هستند، اما پودرها (و قرص‌های ساخته شده از پودر) دارای ترکیبات متنوع‌تری هستند.
این تنوع و ماهیت داده‌ها به این معناست که تعیین دوزهای توصیه‌شده دشوار است. درجه‌بندی کردن از مطالعات کشت سلولی به مقادیر قابل‌بلع سخت است زیرا مطالعات کشت سلولی فرم‌های متمرکز را مستقیماً اعمال میکنند و هضم یا متابولیسم را در نظر نمی‌گیرند.
مطالعات حیوانی معمولاً از ۲-۱۰ میلیگرم عصاره به ازای هر کیلوگرم وزن بدن استفاده میکنند، برای یک انسان ۷۰ کیلوگرمی این مقدار ۱۴۰-۷۰۰ میلیگرم است. اما موش‌ها انسان نیستند، بنابراین این معادله ساده نیست. در مطالعات انسانی انجام‌شده، دوزها از ۳۵۰ میلیگرم تا ۵ گرم متغیر هستند.
آیا قارچ یال شیری عوارض جانبی هم دارد؟
قارچ یال شیری به طور کلی به خوبی تحمل می‌شود، اما ممکن است موجب ناراحتی دستگاه گوارش، حالت تهوع یا بثورات پوستی و موجب آلرژی و مشکلات تنفسی شود. در صورت مصرف سایر داروها باید احتیاط شود، چون ممکن است اثر متقابل داشته باشند یا اثرات آنها را افزایش دهند، حتی اگر مکمل‌ها طبیعی به نظر برسند، بنابراین همیشه بهتر است با پزشک مشورت شود!
