چرا انقراض «کرکس‌ها» باعث مرگ 500 هزار «انسان» در هند شد؟
فرادید نوشت: طبق یک مطالعه جدید، کرکس‌ها به عنوان خدمه پاکسازی طبیعت به جلوگیری از گسترش بیماری‌ها کمک می‌کنند.
کرکس‌ها بی‌جهت بدنام شده‌اند، چون این لاشخورهای کله طاس نقش بسیار مهمی در اکوسیستم‌شان ایفا می‌کنند و به عنوان خدمه پاکسازی طبیعت پس از مرگ سایر حیوانات عمل می‌کنند.
اکنون، در تحقیقات جدید با دقت تخمین زده شده که چقدر این پرندگان برای انسان‌هایی که کنار آن‌ها زندگی می‌کنند، اهمیت دارند. بر اساس این مطالعه جدید که به زودی در مجله «American Economic Review» منتشر خواهد شد، پس از انقراض تقریبی کرکس‌ها در هند، در آغاز قرن جاری ۵۰۰۰۰۰ انسان طی پنج سال جانشان را از دست دادند.
کرکس‌ها فقط هندی‌ها را از شرّ گوشت‌های ناخوشایند و در حال پوسیدن کنار جاده خلاص نمی‌کنند. این تحقیق نشان داده که آن‌ها با خوردن لاشه حیوانات، به کاهش آلودگی و جلوگیری از بیماری‌ها هم کمک می‌کنند. ایال فرانک، از نویسندگان این مطالعه و اقتصاددان دانشگاه شیکاگو گفته: «نتایج این تحقیق یادآور اینست که تنوع زیستی و عملکرد اکوسیستم برای انسان‌ها اهمیت دارد.»
این پرندگان زمانی در هند به وفور یافت می‌شدند، ده‌ها میلیون از آن‌ها آزادانه در سراسر کشور پرواز می‌کردند، اما از اواسط دهه ۱۹۹۰، آن‌ها شروع به ناپدید شدن کردند. اوایل دهه ۲۰۰۰، جمعیت آن‌ها ۹۵ درصد کاهش یافته بود.
در آغاز، دلیل کاهش جمعیت آن‌ها مبهم بود. اما در نهایت، دانشمندان دریافتند این پرندگان در نتیجه‌ی مُسکنی که به گاوها و سایر دام‌ها داده شده بود مسموم شدند. وقتی کرکس‌ها خارج از دباغ‌خانه‌ها به سراغ لاشه‌های دام می‌رفتند تا آن‌ها را بخورند، ناخواسته دارویی به نام دیکلوفناک وارد بدنشان شده که سبب از کار افتادن کلیه‌های آن‌ها شده است. استفاده از دیکلوفناک از سال ۱۹۹۴ گسترده‌تر شد، یعنی زمانی که نسخه‌های ارزان‌تر پس از انقضای حق ثبت اختراع دارو در دسترس قرار گرفت.
محققان داستان‌هایی درباره اثر منفی ناپدید شدن کرکس‌ها روی انسان‌ها شنیده بودند، اما می‌خواستند ببینند آیا اثرات موجی کاهش جمعیت این پرندگان در داده‌ها نشان داده می‌شود یا خیر.
آن‌ها برای انجام این کار، میزان مرگ و میر انسان‌ها در هند را پیش و پس از ناپدید شدن پرندگان مقایسه کردند. در مکان‌هایی که کرکس‌های زیادی وجود نداشت، میزان مرگ و میر انسان‌ها نسبتاً ثابت باقی ماند، اما در مکان‌هایی که جمعیت کرکس‌ها از لحاظ تاریخی در آنجا زیاد بود، میزان مرگ و میر انسان‌ها بیش از ۴ درصد افزایش یافت. این تغییر در مناطقی با تعداد قابل‌توجه دام، زیاد بود.
محققان تخمین زدند که ناپدید شدن کرکس‌ها هر سال منجر به مرگ ۱۰۴۰۰۰ انسان شده که در مجموع بیش از ۵۰۰۰۰۰ مرگ بین سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۵ است، این ارقام معادل ۶۹ میلیارد دلار هزینه اقتصادی در سال مربوط به مرگ‌های زودرس است.
در مناطقی که زمانی کرکس‌های زیادی داشتند، کیفیت آب بدتر شده است. آلودگی اضافه احتمالاً از باکتری‌ها و عوامل بیماری‌زایی ناشی می‌شود که در لاشه‌های فاسد حیواناتی تکثیر می‌شوند که قبلاً کرکس‌ها آن‌ها را در کمتر از یک ساعت تمیز می‌کردند. برخی از آلاینده‌ها نیز از مواد شیمیایی هستند که برای دفع لاشه‌ها (در نبود کرکس‌ها) از آن‌ها استفاده می‌شود.
آنانت سودارشان، اقتصاددان و کارشناس سیاست زیست محیطی در دانشگاه وارویک انگلستان و یکی از نویسندگان این مطالعه، گفته: «در کشوری مانند هند که خوردن گوشت گاو ممنوع است، بیشتر گاوها در نهایت به لاشه تبدیل می‌شوند. کرکس‌ها برای هندی‌ها خدمات دفع بی‌نظیری را رایگان انجام می‌دادند. برای یک گروه از کرکس‌ها حدود ۴۵ دقیقه طول می‌کشد تا لاشه گاو را به استخوان تبدیل کنند.
بدون وجود کرکس‌ها برای رقابت بر سر لاشه‌ها، سگ‌های وحشی به غذای بیشتری دسترسی پیدا کردند. در نتیجه، شمار این سگ‌ها و هاری که معمولاً دارند، اوج گرفته است. به گفته محققان، فروش واکسن‌های هاری نیز افزایش یافته است.
مرگ کرکس‌ها بزرگترین شوک بهداشتی برای هند بود، جایی که هر سال ۵۰ میلیون لاشه دفع نمی‌شوند.
به گفته نیویورک تایمز، استفاده از دیکلوفناک در دامپزشکی از سال ۲۰۰۶ در هند ممنوع شده، اما حافظان محیط زیست می‌گویند کشاورزان همچنان از آن به طور غیرقانونی استفاده می‌کنند. افزون بر این، داروهای دیگر سمی برای کرکس‌ها هنوز برای استفاده در دام تاییدشده هستند.
امروزه جمعیت کرکس‌ها به کمتر از ۱ درصد شمار قبلی‌شان در هند رسیده و چهار گونه یعنی کرکس سر قرمز، کرکس دمگاه سفید، کرکس هندی و کرکس منقار باریک به شدت در معرض خطر انقراض هستند.
کورین کِندال، متصدی حفاظت و تحقیق در باغ وحش کارولینای شمالی معتقد است: «این اتفاق باید زنگ خطری برای مناطق دیگری باشد که کرکس‌ها در آن‌ها رو به زوال هستند. ما اکنون باید کاری انجام دهیم، زیرا از دست دادن این لاشخورها می‌تواند پیامدهای قابل‌توجهی برای مردم داشته باشد. کرکس‌ها شاید جذاب و بامزه نباشند، اما ما به وجودشان نیاز داریم.»
راضیه میرزاحیدری
