آیا انزوای اجتماعی نئاندرتال‌ها، انقراض آن‌ها را تسریع کرد؟
تجزیهوتحلیل تازه‌ای از دی‌ان‌ای «تورین»، یکی از آخرین نئاندرتال‌هایی که روی سیاره زمین قدم زد، نشان می‌دهد که او بخشی از دودمان قبلا ناشناخته‌ای محسوب می‌شود که به‌مدت ۵۰ هزار سال از سایر نئاندرتال‌ها جدا افتاده بود.
تورین یا آخرین نئاندرتال که نامش را از کوتوله‌ای در داستان هابیت، اثر جی. آر. آر. تالکین گرفته است، در سال ۲۰۱۵، در ورودی پناهگاه صخره‌ای «غار ماندرین» در دره رود رون در جنوب فرانسه کشف شد. با اینکه تاکنون فقط دندان‌ها و بخش‌هایی از جمجمه‌ی تورین پیدا شده، توالی ژنوم او برای درک بهتر زمان و چگونگی ناپدیدشدن نئاندرتال‌ها، مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفته است.
دودمان ناشناخته تورین هزاران سال در انزوا زندگی می‌کردند
گروهی از محققان به سرپرستی لودویک اسلیماک از مرکز مردم‌زیست‌شناسی و ژنومیک تولوز، فرانسه، در مطالعه‌ای که ۱۱ سپتامبر در مجله Cell Genomics منتشر شد، کشف کردند که تورین به دودمانی ناشناخته از نئاندرتال‌ها تعلق داشته که حتی با اینکه سایر گروه‌ها در نزدیکیشان زندگی می‌کردند، به مدت هزاران سال در انزوا قرار داشتند.
اسلیماک، کاشف بقایای تورین، دو دهه پیش با ارائه‌ی نظریه‌ای بیان کرد که نئاندرتال‌های دره رون با نئاندرتال‌های مناطق اطرافشان تفاوت داشتند. او این نظریه را بر اساس تفاوت‌هایی که در ابزارهای سنگی غار ماندرین مشاهده کرده بود، مطرح کرد. اسلیماک معتقد بود تورین و بستگانش سبک جدید ابزارسازی را که همزمان در سایر مناطق دیده می‌شد، در پیش نگرفته بودند.
اسلیماک به لایوساینس می‌گوید: «به نظر می‌رسد نظریه‌ای که ۲۰ سال پیش مطرح کرده بودم، پیش‌بینی درستی بوده است. جمعیت تورین ۵۰ هزار سال بدون تبادل حتی یک ژن با جمعیت‌های کلاسیک نئاندرتال‌ها، زندگی کرده بودند.»
استخوان فک تورین
استخوان‌های تورین در حین حفاری غار ماندرین
استخراج استخوان‌های تورین
اسلیماک و همکارانش با استفاده از ریشه‌ی یکی از دندان‌های آسیاب تورین، دریافتند که او مذکر بوده و سپس، توانستند توالی کامل ژنوم او را به دست آوردند. محققان دریافتند که ژنوم تورین در مقایسه با ژنوم نئاندرتال‌های اروپایی متأخر که قبلاً منتشر شده بودند، دارای جورتخمی ژنتیکی بالایی بود؛ بدین معنا که نسخه‌های یکسان ژنی داشت که اغلب نشان‌دهنده‌ی ازدواج‌های فامیلی در نسل‌های اخیر است. همچنین، هیچ نشانه‌ای از آمیزش با انسان‌های مدرن در تورین دیده نمی‌شد.
محققان در مقاله نوشته‌اند: «نتایج ما نشان می‌دهد که جمعیت دودمان تورین، اندازه‌ای کوچک داشته و از نظر ژنتیکی، برای طولانی مدت از سایر جمعیت‌های نئاندرتال متأخر جدا بوده است.»
اما انزوای گروهی از نئاندرتال‌ها، سؤالاتی را در مورد زمان و دلایل ناپدیدشدن این گونه مطرح می‌کند.
تورین حدود ۴۲ هزار سال پیش در زمین زندگی می‌کرده است
تیم محققان با استفاده از روش‌های مختلف، از جمله تاریخ‌گذاری رادیوکربن و ارزیابی لایه‌های زمین‌شناسی غار، دریافتند که تورین بین ۵۲ هزار تا ۴۲ هزار سال پیش درگذشته است. با این حال، شواهد تازه‌ای که در سال ۲۰۲۳ کشف شد، نشان می‌دهد که تورین احتمالاً حدود ۴۲ هزار سال پیش در زمین زندگی کرده و به همین دلیل، یکی از آخرین نئاندرتال‌های زمین بوده است.
اسلیماک می‌گوید: «همه چیز درباره‌ی بزرگ‌ترین انقراض در تاریخ بشریت و درک ما از این فرآیند خارق‌العاده که به بقای انسان خردمند (هومو ساپینس) به عنوان تنها گونه‌ی باقی‌مانده از انسان‌ها منجر شده است، نیاز به بازنویسی دارد. چگونه می‌توانیم تصور کنیم جمعیت‌هایی که ۵۰ هزار سال در انزوا زندگی کرده‌اند، فقط به اندازه‌ی دو هفته پیاده‌روی از هم فاصله داشته باشند؟ همه‌ی این فرآیندها باید دوباره بررسی شوند.»
ایپریل نوول، باستان‌شناس پارینه‌سنگی از دانشگاه ویکتوریا در کانادا، می‌گوید مطالعه «از شواهد فرضیه‌ای پشتیبانی می‌کند که می‌گوید نئاندرتال‌ها در گروه‌های کوچک و اجتماعی منزوی زندگی می‌کردند و در حفظ جوامع خود با مشکل مواجه بودند.»
عمر گوکچومن، ژنوم‌شناس تکاملی از دانشگاه بوفالو، می‌گوید: «هر نوع دی‌ان‌ای از آن بازه‌ی زمانی کمیاب است و به دانش ما اضافه می‌کند. اطلاعاتی که از ژن‌های تورین و محل دفن او به دست آمده، به درک بیشتر روزهای پایانی زندگی نئاندرتال‌ها کمک می‌کند.»
نویسندگان مقاله نتیجه می‌گیرند: «معمولاً فرض بر این است که انسان‌های مدرن، مسئول انقراض نئاندرتال‌ها بودند. بااین‌حال، انزوای ژنتیکی و فرهنگی مشاهده‌شده در پناهگاه صخره‌ای غار ماندرین، سؤالات جدیدی را در مورد ساختارهای اجتماعی و رفتاری نئاندرتال‌ها مطرح می‌کند که ممکن است نقش مهمی را در انقراض نهایی آن‌ها داشته باشد.»
