کودکان قربانیان اصلی “هاری” در ایران
افزایش جمعیت سگ‌های ولگرد به عنوان یک معصل جدی اجتماعی و بهداشتی در کشورمان طی این سالها به ویژه در حاشیه شهرها تبدیل به یک بحران بزرگ و باعث بروز بیماری‌ها و صدمات بسیار زیادی به شهروندان شده است.
تنها در سه ماه نخست امسال پنج نفر از شهروندان کشورمان براثر ابتلا به هاری جان خود را از دست داده‌اند که دو نفر از آنها کودک بوده‌اند.
کودکان قربانیان اصلی هاری در جهان
طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت، در سراسر جهان سالانه 59000 مرگ و میر ناشی از هاری تخمین زده می‌شود و کودکان 5 تا 14 ساله عمده قربانیان ابتلا به هاری در سراسر جهان هستند.
هاری یک مشکل جدی بهداشت عمومی در بیش از 150 کشور و منطقه، عمدتاً در آسیا و آفریقا است. گزش سگ باعث 99 درصد موارد هاری انسان می‌شود و می‌توان از طریق واکسیناسیون سگ و پیشگیری از گازگرفتگی از آن جلوگیری کرد اما هنگامی که ویروس سیستم عصبی مرکزی را آلوده می‌کند و علائم بالینی ظاهر می‌شود، هاری در 100 درصد موارد کشنده است.
هزینه 8 میلیارد دلاری هاری برای کشورهای جهان
طبق برآوردهای سازمان جهانی بهداشت، هزینه جهانی درمان هاری حدود 8.6 میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود که البته سال‌های از دست رفته زندگی، مشکلات معیشتی، مراقبت‌های پزشکی و هزینه‌های مرتبط با آن و همچنین آسیب‌های روانی ناشی از هاری در این آمار محاسبه نشده است.
صرف هزینه بالا برای پیشگیری از هاری از بیت‌المال
شیرزادی؛ رئیس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال انسان و حیوان وزارت بهداشت درباره هزینه پیشگیری از هاری در ایران می‌گوید: “در سال 1402 بالغ بر 370 هزار مورد حیوان گزیدگی در کشور داشتیم که به مراکز وزارت بهداشت مراجعه کرده‌اند و اقدامات شست‌وشوی محل گزش و واکسن و سرم دریافت کرده‌اند. 80 درصد این موارد حیوان گزیدگی مربوط به سگ‌گزیدگی بوده است که به طور بالقوه خطر ابتلا به هاری را در فرد ایجاد می‌کند و پیشگیری از بروز هاری در هر فرد دچار حیوان‌گزیدگی، به‌طور میانگین 5 میلیون تومان هزینه در بر دارد!”
به گفته وی، پیشگیری از هاری برای افراد دچار حیوان گزیدگی هزینه‌ای ندارد و تمام این هزینه را دولت پرداخت می‌کند.
بی‌سروسامانی ساماندهی سگ‌ها در کشور
نگاهی به قوانین موجود در کشور نشان می‌دهد که در زمینه کنترل و ساماندهی جمعیت سگ‌های بدون صاحب قانون خاصی وجود ندارد، تنها بند قانونی که درباره موضوع ساماندهی سگ‌ها در قوانین کشور به آن برمی‌خوریم، بند 15 ماده 55 قانون شهرداری‌هاست که در آن، وظایف شهرداری‌ها در کنترل جمعیت سگ‌های بدون صاحب، آن هم به‌طور غیرمستقیم، مشخص شده است: «جلوگیری از شیوع امراض ساریه انسانی و حیوانی و اعلام این گونه بیماری‌ها به وزارت بهداری و دامپزشکی و شهرداری‌های مجاور هنگام بروز آنها و دور نگاه داشتن بیماران مبتلا به امراض ساریه و معالجه و دفع حیواناتی که مبتلا به امراض ساریه بوده و یا در شهر بلاصاحب و مضر هستند.»با وجود این سالانه شاهد انتشار خبرهای بسیار زیادی از حمله سگ‌های هار و بدون صاحب به شهروندان از جمله کودکان هستیم به طوری که تنها در سال گذشته 18 نفر بر اثر هاری جان باختند.
از سوی دیگر یکی از معضلاتی که کشور به طور جدی در سال‌های اخیر با آن مواجه شده، موضوع نگهداری از سگ‌ها توسط برخی خانواده‌هاست، در حالی که این خانواده‌ها نه با مسائل بهداشتی مربوط به نگهداری سگ‌ها آشنایی کافی دارند و نه حقوق سایر شهروندان را در هنگام سگ‌گردانی رعایت می‌کنند و نکته مهم و البته نگران کننده این است که براساس اعلام وزارت بهداشت، 70 درصد موارد سگ‌گزیدگی در ایران از سوی سگ‌های صاحب‌دار است!
تنها یک گشت و گذار یک ساعته در یکی از بوستان‌های پایتخت کافی است تا با جمعیت بسیار زیاد سگ‌گردانانی مواجه شویم که بسیاری از آنها سگ‌های خود را بدون قلاده در پارک‌ها رها کرده‌اند و به دلیل این که مدفوع سگ‌هایشان را جمع و تمیز نمی‌‌کنند، بوستان‌‌ها را به ناامن‌ترین مکان برای حضور کودکان و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف تبدیل کرده‌اند.
در این زمینه نیز هیچ قانون مشخصی به طور مستقیم به مسئله سگ‌گردانی و نحوه برخورد با آن اشاره نکرده است و علیرغم افزایش روزافزون آمار حیوان گزیدگی و سگ گردانی در کشور، نهادهای قانون گذار نظیر مجلس نیز ورود جدی به قانونگذاری این مسئله نداشته‌اند. صرفاً در صورت آسیب دیدن فرد در صورت حمله سگ صاحب‌دار، می توان به قانون مجازات اسلامی استناد کرد که بر اساس آن “هرگاه کسی به‌روی شخصی سلاح بکشد یا حیوانی مانند سگ را به‌سوی او برانگیزد یا هر کار دیگری که موجب هراس او می‌گردد مانند فریاد کشیدن یا انفجار صوتی انجام دهد و بر اثر این ارعاب، شخص بمیرد یا مصدوم گردد حسب مورد بر اساس تعاریف انواع جنایات به قصاص یا دیه محکوم می‌شود.”
مدفوع سگ‌ها عامل انتقال ده‌ها بیماری
نگرانی از حضور سگ‌های باصاحب و بلاصاحب در سطح شهرها تنها معطوف به انتقال بیماری هاری نیست و آلوده شدن سطح شهرها به مدفوع سگ‌ها، می‌تواند خطر انتقال ده‌ها ویروس، انگل، باکتری و بیماری را ایجاد کند برخی از شایع‌ترین باکتری‌ها، انگل‌ها و ویروس‌های ناشی از تماس با مدفوع سگ‌ها شامل موارد زیر است:
نماتودها: مانند Toxocara canis (کرم گرد) که می‌تواند به عفونت در انسان منجر شود.
سستودها: مانند Echinococcus که می‌تواند بیماری‌هایی نظیر اکی‌نوکوکوزیس را ایجاد کند.
آنتروبیوس‌ها: مانند Giardia که می‌تواند باعث اسهال و مشکلات گوارشی شود.
سالمونلا: عفونت سالمونلا یک بیماری باکتریایی شایع است که بر دستگاه روده تأثیر می‌گذارد. باکتری سالمونلا به طور معمول در روده حیوانات و انسان زندگی می‌کند و از طریق مدفوع سگ‌ها دفع می‌شود و در صورتی که انسان در مواجهه با این مدفوع قرار بگیرد دچار عفونت با این باکتری می‌شود.
کمپیلوباکتر: یکی از بیماری‌های نسبتاً شایع در سگ‌ها عفونت با کمپیلوباکتر است که می‌تواند عفونت‌های گوارشی شدیدی را ایجاد کند.
ای‌کولای: برخی سوش‌های این باکتری می‌توانند خطرناک باشند و عفونت‌هایی مانند اسهال خونی را ایجاد کنند.
پارو ویروس: این ویروس می‌تواند به بیماری‌های شدید گوارشی در سگ‌ها منجر شود و به‌صورت بالقوه به انسان‌ها منتقل نشود، اما به‌عنوان عامل تهدید کننده در جمعیت سگ‌ها شناخته می‌شود.
آمار سگ‌گزیدگی روز به روز در حال افزایش!
آمار حیوان گزیدگی سال به سال در کشور در حال افزایش قابل توجهی است به طوری که در سال 1401 تعداد موارد حیوان گزیدگی 320 هزار مورد بوده و در سال 1402 این آمار به 370 هزار مورد رسیده است. باتوجه به افزایش 50 هزار موردی آمار حیوان گزیدگی در کشور که بیش از 80 درصد آنها را سگ گزیدگی تشکیل می‌دهد می‌توان نتیجه گرفت که نهادهای ذی‌ربط در حوزه ساماندهی سگ‌های بدون صاحب و حتی صاحب‌دار و قانونگذاری مربوط به آن، اقدام مناسبی انجام نداده‌اند زیرا در صورت انجام مداخلات مؤثر، انتظار می‌رفت که آمار حیوان‌گزیدگی نزولی باشد نه صعودی!
کشورهای دیگر برای کنترل سگ‌گردانی چه قوانینی دارند؟
آلمان
آلمان یکی از کشورهایی است که قوانین دقیقی برای نگهداری سگ‌ها دارد. در این کشور تمامی سگ‌ها باید ثبت‌نام شوند و مالکان موظف به بیمه کردن سگ‌های خود هستند. سگ‌های نژاد خطرناک نیاز به مجوز خاص دارند که تنها پس از گذراندن دوره‌های آموزشی به آنها داده می‌شود. این دوره‌ها شامل آموزش رفتارشناسی و مدیریت سگ‌ها هستند. همچنین، مقامات محلی برنامه‌های آگاه‌سازی عمومی برای تشویق به رفتار مناسب با حیوانات و جلوگیری از آزار آنها برگزار می‌کنند تا سگ‌های ولگرد به مردم حمله نکنند. در کنار این‌ها، نظارت مداوم بر سگ‌ها در مکان‌های عمومی نیز انجام می‌شود تا از ایجاد مشکلات جلوگیری شود.
سوئد
سوئد با استفاده از سیستم میکروچیپ‌گذاری و ثبت‌نام سگ‌ها، موفق به کنترل جمعیت آنها شده است. این کشور همچنین دوره‌های آموزشی رایگان برای صاحبان سگ‌ها برگزار می‌کند تا آنها را با مسئولیت‌های خود آشنا کند. برنامه‌های آگاهی‌بخشی در مدارس و جامعه به ترویج رفتار صحیح و پیشگیری از مشکلات مرتبط با سگ‌گردانی می‌پردازد. قوانین سختگیرانه‌ای برای سگ‌های خطرناک مانند نژاد پیتبول وجود دارد که شامل الزامات بیمه و کنترل رفتار در مکان‌های عمومی است. مقامات محلی نیز به‌طور مرتب نظارت می‌کنند.
فرانسه
فرانسه قوانین خاصی برای سگ‌های نژاد خطرناک دارد. این سگ‌ها باید ثبت‌نام شده و تحت نظارت ویژه قرار گیرند. مالکان موظف به ارائه مدارک سلامت و گذراندن دوره‌های آموزشی در زمینه مدیریت رفتار سگ‌های خود هستند. همچنین، کنترل‌های دوره‌ای توسط مقامات محلی انجام می‌شود تا از انطباق با قوانین اطمینان حاصل شود. برنامه‌های آگاهی‌بخشی برای عموم مردم به‌منظور کاهش خطرات ناشی از سگ‌گردانی نیز وجود دارد.
بریتانیا
بریتانیا قوانین محکم‌تری برای سگ‌ها دارد. تمامی سگ‌ها باید میکروچیپ‌گذاری شوند و ثبت‌نام کنند. مالکان سگ‌های خطرناک موظف به خرید بیمه و گذراندن دوره‌های آموزشی برای مدیریت رفتار این حیوانات هستند. همچنین، وجود قوانین مربوط به کنترل در مکان‌های عمومی و جریمه‌های سنگین برای تخلفات، از دیگر اقدامات است.
کانادا
در کانادا، بسیاری از شهرها، قوانین سختی برای سگ‌های خطرناک دارند. مالکان این سگ‌ها باید مدارک خاصی را ارائه دهند. همچنین، نیاز به میکروچیپ‌گذاری و ثبت‌نام وجود دارد.
استرالیا
استرالیا دارای قوانین سختگیرانه‌ای در مورد سگ‌های خطرناک است. ایالت ویکتوریا به‌ویژه قوانین خاصی را برای ثبت‌نام و میکروچیپ‌گذاری این سگ‌ها دارد. مالکان باید مدرک کنترل رفتار و بیمه تهیه کنند. همچنین، برنامه‌های آموزشی عمومی برای افزایش آگاهی در مورد مسئولیت‌های نگهداری از سگ‌ها و مدیریت رفتار آنها وجود دارد. مقامات محلی به‌طور مداوم نظارت می‌کنند و تخلفات می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین شود.
هلند
هلند به‌خاطر قوانین سختگیرانه‌اش در زمینه ثبت‌نام و میکروچیپ‌گذاری سگ‌ها شناخته شده است. تمامی صاحبان سگ‌ها باید در سیستم ثبت‌نام شوند و این اقدام به کنترل جمعیت سگ‌ها کمک می‌کند. همچنین، برنامه‌های آموزشی برای صاحبان سگ‌ها برای ترویج رفتار مسئولانه و آگاهی از حقوق و مسئولیت‌های خود وجود دارد. نظارت بر سگ‌های نژاد خطرناک و الزام به دوره‌های آموزشی برای مالکین نیز بخشی از برنامه‌های این کشور است. همچنین، مقامات محلی به‌طور دوره‌ای وضعیت سگ‌ها را کنترل می‌کنند.
ایرلند
ایرلند با اجرای قوانین سختگیرانه برای ثبت‌نام و میکروچیپ‌گذاری سگ‌ها، به کنترل جمعیت آنها کمک کرده است. مالکان سگ‌های نژاد خطرناک موظف به ارائه مدارک کنترل رفتار و گذراندن دوره‌های آموزشی هستند. نظارت مداوم بر سگ‌گردانی در مکان‌های عمومی و جریمه‌های سنگین برای تخلفات، از دیگر اقدامات موثر ایرلند در این زمینه است.
نیوزلند
نیوزلند با قوانین سختگیرانه‌ای درباره سگ‌های خطرناک، از جمله الزامات ثبت‌نام و میکروچیپ‌گذاری، شناخته می‌شود. این کشور همچنین برنامه‌های آموزشی برای صاحبان سگ‌ها و عمومی را اجرا می‌کند. این برنامه‌ها به ترویج رفتار مسئولانه و آگاهی از خطرات مرتبط با سگ‌ها کمک می‌کند. مقامات محلی نظارت دقیقی بر انطباق با قوانین دارند و تخلفات ممکن است منجر به جریمه‌های سنگین یا حتی مصادره سگ شود.
ایالات متحده
در ایالات متحده، برخی ایالت‌ها و شهرها قوانین سختگیرانه‌ای برای سگ‌های خطرناک دارند. این قوانین شامل الزامات ثبت‌نام، بیمه و میکروچیپ‌گذاری است. همچنین، برنامه‌های آموزشی و آگاه‌سازی عمومی برای کاهش خطرات ناشی از سگ‌گردانی در جامعه وجود دارد. مقامات محلی به‌طور مرتب نظارت می‌کنند و تخلفات می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین یا پیگرد قانونی شود.
