آیا محل خواب شما واقعا تمیز است؟
پس از یک روز طولانی، هیچ چیز مانند فرورفتن در رختخواب و پیچیدن خود در لحاف گرم، لذت‌بخش نیست. اما فقط ما انسان‌ها نیستیم که از رختخواب لذت می‌بریم. بیشتر افراد یک‌سوم زندگی خود را در میان ملافه‌ها و بالش‌ها سپری می‌کنند و این تماس مداوم، محیط مناسبی را برای حضور انواع مهمانان ناخوانده به وجود می‌آورد.
مشاهده‌ی آنچه که در زیر سطح رختخواب‌ها در جریان است، احتمالاً شما را وحشت‌زده خواهد کرد. ملحفه‌های رختخواب و تخت شما میزبان میلیون‌ها باکتری، قارچ، هیره و ویروس هستند. هرکدام از این موجودات تخت شما را به عنوان مکانی بهشتی می‌شناسند؛ محیطی گرم و نرم که پر از عرق، بزاق، سلول‌های مرده پوست و ذرات غذایی است. همه این موارد برای آن‌ها یک ضیافت لذت‌بخش است و می‌توانند به خوبی در چنین مکانی رشد کنند.
برای مثال، هیره‌های خانگی یا مایت‌ها را در نظر بگیرید. ما روزانه ۵۰۰ میلیون سلول پوستی را از دست می‌دهیم و این برای هیره‌ی کوچک، به معنای دریایی بی‌پایان از غذا است. متأسفانه هم خود این موجودات کوچک و هم فضولاتشان، می‌تواند باعث ایجاد آلرژی، آسم و اگزما شود.
باکتری‌های ساکن بالش باعث ایجاد عفونت‌های پوستی، آکنه و حتی ذات‌الریه می‌شوند
ملحفه‌های رختخواب، پناهگاه خوبی برای باکتری‌ها نیز محسوب می‌شود. در سال ۲۰۱۳، محققان مؤسسه‌ی پاستور لیل در فرانسه، ملحفه‌های بیماران بیمارستانی را بررسی کردند و دریافتند که ملحفه‌های کثیف، پر از باکتری‌های استافیلوکوک هستند که به‌طور معمول روی پوست انسان یافت می‌شوند. اگرچه بیشتر گونه‌های استافیلوکوک بی‌ضرر هستند، بعضی از آن‌ها مثل استافیلوکوک اورئوس، ممکن است در بیمارانی با سیستم ایمنی ضعیف باعث ایجاد عفونت‌های پوستی، آکنه و حتی ذات‌الریه شوند.
منال محمد، متخصص میکروبیولوژی در دانشگاه وست‌مینستر در بریتانیا، به بی‌بی‌سی می‌گوید: «افراد باکتری‌ها را به‌عنوان بخشی از میکروبیوم پوست با خود حمل و در مقدار بسیار زیادی دفع می‌کنند.» او می‌افزاید: «هرچند این باکتری‌ها معمولاً بی‌ضرر هستند، اگر از طریق زخم‌های باز وارد بدن شوند که در بیمارستان‌ها رایج‌ترند، بیماری‌های جدی ایجاد می‌کنند.»
بیمارستان‌ها برای از بین بردن میکروب‌ها، ملحفه‌ها را در دمای بسیار بالایی می‌شویند.
بیمارستان‌ها، منبعی غنی برای جمع‌آوری داده‌ها هستند، زیرا رعایت بهداشت در آن‌ها بسیار جدی است و ملحفه‌ها و بالش‌ها پس از هر بار استفاده‌ی بیماران، شسته می‌شوند. در سال ۲۰۱۸، دانشمندان دانشگاه ایبادان در نیجریه، باکتری اشریشیا کلی را به همراه سایر باکتری‌های بیماری‌زایی که باعث ایجاد عفونت‌های مجاری ادراری، ذات‌الریه، اسهال، مننژیت و سپتیسمی می‌شوند، در ملحفه‌های شسته‌نشده‌ی بیمارستانی یافتند.
ملحفه‌های کثیف در چنین محیط‌هایی، خطر واقعی عفونت را نمایان می‌کنند. در سال ۲۰۲۲، محققان نمونه‌هایی از اتاق‌های بیماران بستری‌شده با بیماری آبله میمون (ام‌پاکس) جمع‌آوری کردند و دریافتند که تعویض ملحفه، ویروس‌ها را به هوا منتقل می‌کند.
تصور می‌شود که در سال ۲۰۱۸، کارمند خدمات درمانی در بریتانیا، پس از قرارگیری در معرض ویروس ام‌پاکس در زمان تعویض ملحفه‌ی بیمار، به این بیماری مبتلا شد. به دنبال این اتفاق، دست‌کم در کشورهای توسعه‌یافته، بیمارستان‌ها مجبور شدند برای کاهش انتقال عفونت، دستورالعمل‌های سختگیرانه‌ای را دنبال کنند.
دیوید دنینگ، استاد بیماری‌های عفونی و بهداشت جهانی در دانشگاه منچستر بریتانیا، می‌گوید: «در بیمارستان‌ها، ملحفه‌ها در دماهای بسیار بالا شسته می‌شوند که بیشتر باکتری‌ها را از بین می‌برد.»
خانه‌های افراد کاملاً سالم نیز از آلودگی به باکتری‌های بیماری‌زا مصون نیست
نمونه‌ی استثنا، باکتری کلستریدیوم دیفیسیل است که به‌ویژه در افراد مسن، باعث اسهال می‌شود. به گفته‌ی دنینگ، شستن ملافه‌ها می‌تواند تا نیمی از باکتری‌های کلستریدیوم دیفیسیل را از بین ببرد، اما هاگ‌های این باکتری به‌سختی کشته می‌شوند. با این حال، میزان عفونت‌های ناشی از این باکتری در بریتانیا کاهش یافته است که نشان می‌دهد رویه‌های استاندارد شست‌وشوی بیمارستانی، در صورت رعایت، برای کاهش خطر انتقال کافی هستند.
البته وجود باکتری‌های بیماری‌زا در ملحفه‌های بیمارستانی و رختخواب‌های بیماران محتمل‌تر از محل خواب افراد سالم است؛ اما روبالشی‌ها و ملحفه‌های معمولی خانگی چطور؟ در سال ۲۰۱۳، شرکت آمریکایی آمری‌اسلیپ ادعا کرد که از یک روبالشی که برای یک هفته شسته نشده بود، نمونه‌گیری کرده است. این روبالشی در هر ۶٫۵ سانتی‌متر مربع حاوی حدود سه میلیون باکتری بود؛ یعنی میزان باکتری در روبالشی یک هفته شسته‌نشده، حدود ۱۷ هزار برابر بیشتر از سرویس بهداشتی معمولی است.
در همین حال، در سال ۲۰۰۶، دنینگ و همکارانش شش بالش از دوستان و خانواده جمع‌آوری کردند که بین ۱۸ ماه تا ۲۰ سال استفاده شده بودند. همه‌ی این بالش‌ها حاوی قارچ بودند، به‌ویژه گونه‌ای به نام آسپرژیلوس فومیگاتوس که به‌طور معمول در خاک یافت می‌شود.
قارچ‌ها و باکتری‌ها در همه‌ی بالش‌ها زندگی می‌کنند.
دنینگ می‌گوید: «از نظر تعداد، در هر بالش با میلیاردها یا تریلیون‌ها ذره‌ی قارچی سروکار داریم.» به گفته‌ی دنینگ، دلیل وجود قارچ‌ها، تعریق سر است. همچنین، هیره‌های خانگی در رختخواب‌های همه‌ی ما حضور دارند و فضولات آن‌ها، غذای قارچ‌ها است. البته، بالش زیر سر نیز هر شب گرم می‌شود، چون سر ما روی آن قرار می‌گیرد. بنابراین، رطوبت، غذا و گرما تأمین می‌شود.
بیشتر ما بالش‌هایمان را به‌ندرت می‌شوییم، بنابراین قارچ‌ها در حالتی نسبتاً آرام باقی می‌مانند و می‌توانند برای سال‌ها زندگی کنند. تنها زمانی شرایط آن‌ها مختل می‌شود که بالش‌ها را پف می‌دهیم و این عمل نیز می‌تواند هاگ‌های قارچی را در فضای اتاق‌خواب منتشر کند. حتی اگر بالش‌ها را بشوییم، قارچ‌ها تا دمای ۵۰ درجه سانتی‌گراد زنده می‌مانند و در هر صورت، شستن بالش‌ها ممکن است آن‌ها را مرطوب‌تر کند و رشد قارچ‌ها را نیز افزایش دهد.
با توجه به زمانی که افراد برای خوابیدن صرف می‌کنند و نزدیکی بالش به دهان، یافته‌های محققان برای بیماران مبتلا به بیماری‌های تنفسی، به‌ویژه آسم و سینوزیت، اهمیت ویژه‌ای دارد. نیمی از افرادی که دچار آسم شدید هستند، به آسپرژیلوس فومیگاتوس حساسیت دارند. قرارگیری در معرض این قارچ، باعث ایجاد بیماری‌های مزمن ریوی در افرادی می‌شود که از بیماری سل یا بیماری‌های ریوی مرتبط با مصرف سیگار رنج می‌برند.
به گفته‌ی دنینگ، ۹۹٫۹ درصد افراد با سیستم ایمنی سالم می‌توانند به‌راحتی از پس استنشاق هاگ‌های قارچ آسپرژیلوس فومیگاتوس بر بیایند. اما در افراد دارای نقص ایمنی، این قارچ می‌تواند از سد سیستم دفاعی ضعیف میزبان بگذرد و باعث ایجاد عفونت‌های خطرناک شود.
دنینگ می‌گوید: «اگر به سرطان خون مبتلا هستید یا پیوند عضو داشته‌اید، یا حتی اگر به دلیل ابتلا به کووید یا آنفلوانزا در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شده‌اید، وضعیتی را تجربه می‌کنید که تهاجم قارچی آسپرژیلوس نامیده می‌شود؛ یعنی زمانی که قارچ به ریه‌ها نفوذ و بافت آن‌ها را تخریب می‌کنند.»
فرد سالم باید هر دو سال یک بار بالش خود را عوض کند
پس اگر شستن بالش‌ها کمکی نمی‌کند، چه کاری از دست ما بر می‌آید؟ به گفته‌ی دنینگ، اگر به آسم، بیماری ریوی یا سینوزیت مبتلا نیستید، باید هر دو سال یک بار بالش خود را عوض کنید. اما افرادی که از چنین مشکلاتی رنج می‌برند، باید هر سه تا شش ماه یک بار، بالش جدیدی تهیه کنند.
در همین حال، وقتی نوبت به شستن روکش‌های رختخواب می‌رسد، بیشتر متخصصان توصیه می‌کنند که این کار را به‌صورت هفتگی انجام دهید. علاوه بر شستن ملافه‌ها، اتوکردن آن‌ها نیز می‌تواند تعداد باکتری‌های موجود در ملحفه‌ها را کاهش دهد.
دنینگ می‌گوید: «در صورتی که وقت کافی دارید، می‌توانید تمام ملحفه‌هایتان را با دقت اتو کنید، اما باکتری‌ها در بدن همه‌ی ما وجود دارند، بنابراین برای فرد سالم واقعاً اهمیت زیادی ندارد.»
دنینگ می‌افزاید: «اما اگر شخص بیمار و آسیب‌پذیر است، این موضوع ممکن است اهمیت بیشتری پیدا کند و اگر فرزندی دارید که تخت را خیس می‌کند، باید در مورد شست‌وشو در دمای بالا، سخت‌گیرانه‌تر عمل کنید.»
خوابیدن حیوان خانگی در تخت نیز تعداد باکتری‌ها و قارچ‌های رختخواب‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین، دوش نگرفتن پیش از خواب، خوابیدن روی تخت با جوراب‌های کثیف یا خوابیدن با آرایش صورت یا لوسیون روی پوست نیز به همین ترتیب، وضعیت را بدتر می‌کنند. البته، فقط در صورتی که میل‌کردن صبحانه یا میان‌وعده‌ی نیمه‌شبانه در تخت را در نظر نگیریم.
دنینگ می‌گوید: «نمی‌گویم هیچ‌کس نباید در تخت غذا بخورد، اما گمان می‌کنم اگر این کار را انجام می‌دهید، شستن ملافه‌ها به‌صورت منظم، دارای اهمیت بسیاری است و باید بگویم که به نظر من، یک بار شستشو در هفته ممکن است کافی نباشد.»
