شناسایی استخوان‌های ناخدایی که در سفر به قطب شمال جان باخت و «خورده شد»
در یک تجزیه و تحلیل جدید دی‌ان‌ای، بقایای کاپیتان جیمز فیتزجیمز شناسایی شده است. او افسر نیروی دریایی سلطنتی انگلستان بود که بیش از ۱۷۵ سال پیش در سفری بدفرجام در گذرگاه شمال غربی در کانادا ناپدید شد.
فیتزجیمز بخشی از یک سفر اکتشافی به رهبری سر جان فرانکلین بود که سال ۱۸۴۵ از انگلستان با ۱۲۹ مرد و دو کشتی (HMS Erebus و HMS Terror) آغاز شد. هدف این سفر اکتشافی، پیمایش گذرگاه شمال غربی بود؛ یک مسیر کشتی در قطب شمال که اقیانوس اطلس را به اقیانوس آرام متصل میکند. متاسفانه هر دو کشتی گرفتار کوه‌های یخ شدند و تمام خدمه جان باختند.
فیتزجیمز پس از مرگ فرانکلین، فرمانده HMS Erebus شد، اما کشتی او در جزیره کینگ ویلیام دچار سانحه شد. بقایای اسکلت بسیاری از ملوانان در مکان‌های مختلف جزیره در قرن نوزدهم کشف شد، اما فیتزجیمز تنها دومین فردی است که در آن مکان شناسایی شده است. در یک مطالعه جدید، تیمی از دانشمندان کانادایی دی‌ان‌ای یک دندان متصل به استخوان فک که در انبوهی از نزدیک به ۴۰۰ استخوان و دندان انسان یافت شده را جدا کردند و آن را با یکی از بستگان زنده تطبیق دادند.
نویسنده نخست این مطالعه، داگلاس اِستِنتون، باستان‌شناس دانشگاه واتِرلو در کانادا و همکارانش دی‌ان‌ای را از یک دندان آسیاب کشف‌شده در سال ۱۹۹۳ استخراج کردند. آن‌ها همچنین نمونه‌های دی‌ان‌ای ۲۵ نواده زنده خدمه سفر اکتشافی فرانکلین را جمع‌آوری کردند. پروفایل کروموزوم Y این دندان با یکی از بستگان زنده مطابقت داشت که نوه عموی فیتزجیمز بود. هر دو عموزاده جدّ پدری مشترک داشتند: پدر جد فیتزجیمز.
محققان می‌دانستند این فرد که اکنون با نام فیتزجیمز شناخته می‌شود، احتمالاً قربانی آدمخواری شده است. در تجزیه و تحلیل قبلی، باستان‌زیست‌شناسی به نام آن کینلی‌ساید (که سال ۲۰۲۲ درگذشت) آثار بریدگی را در بسیاری از بقایای کشف‌شده، از جمله استخوان فک که به تازگی بررسی شده یافت. این یافته نشان می‌دهد بازماندگان بخش‌هایی از بدن فیتزجیمز (و بخش‌هایی از بدن سایر ملوانان) را در تلاش برای جلوگیری از گرسنگی خوردند.
دانشمندان با تطبیق دادن دی‌ان‌ای یک دندان آسیاب با دی‌ان‌ای یکی از خویشاوندان زنده، توانستند جیمز فیتزجیمز را شناسایی کنند. اینجا تصویر او با داگرئوتایپ توسط ریچارد بیرد در ماه مه ۱۸۴۵ گرفته شده است
این کشف، فیتزجیمز را به نخستین قربانی آدمخواری میان اعضای سفر اکتشافی تبدیل میکند. نویسندگان روز ۲۴ سپتامبر در مجله علوم باستان‌شناسی نوشتند: «احتمال دارد او یکی از نخستین کسانی باشد که در جزیره کینگ ویلیام مرده است».
بخشی از تاریخ این سفر اکتشافی به لطف فیتزجیمز فاش شده که یادداشتی را در یک حفره سنگی در ویکتوری پوینت در جزیره کینگ ویلیام به جا گذاشته است. در این یادداشت، مرگ چندین خدمه از جمله فرانکلین و تصمیم بازماندگان برای رها کردن کشتی و سفر پیاده به رودخانه بَک در نوناووت، شمالی‌ترین قلمرو کانادا ثبت شده است.
اما همه افراد قبل از رسیدن به آنجا از دنیا رفتند. بعدها گروه‌های جستجو با راهنمایی اینوئیت‌ها توانستند بقایای اسکلت ملوانان را در مکان‌های مختلف جزیره کینگ ویلیام کشف کنند. یک مجموعه تلویزیونی درام آمریکایی به نام «ترس» درباره سفر این دو کشتی اکتشافی بریتانیا به قطب شمال است.
داگلاس اِستِنتون، نویسنده و باستان‌شناس نخست مطالعه کنار تل‌سنگ یادبودی که بقایای جیمز فیتزجیمز و ۱۲ ملوان دیگر سفر اکتشافی فرانکلین در آن آرام گرفته‌اند
اسکن سه‌بعدی دیجیتال از استخوان فک جیمز فیتزجیمز. به علائم برش که نشان‌دهنده آدمخواری است توجه کنید!
او تنها دومین عضو سفر اکتشافی فرانکلین است که شناسایی شده است. سال ۲۰۲۱، استنتون و تیمش بقایای جان گرگوری، مهندس ارشد HMS Erebus را از دی‌ان‌ای استخراج‌شده از جمجمه او شناسایی کردند.
یافته‌های مربوط به آدمخواری در این سفر اکتشافی، حکایت‌های شفاهی اینوئیت‌ها را تأیید میکند که جستجوگران را به سمت بقایای استخوانی هدایت کردند. اینوئیت‌ها ۴۰ مرد را در حال حمل قایق کشتی روی سورتمه دیده بودند و سال بعد، اجساد زیادی را نزدیک دهانه رودخانه بَک کشف کردند که برخی از آن‌ها نشانه‌هایی از آدمخواری داشتند.
