کشف کانال‌های اسرارآمیز ۴ هزار ساله در آمریکا
اخیراً ثبت یک نمای حیرت‌انگیز از بزرگ‌ترین تالاب در کشور بلیز در قاره آمریکا ، خبر از پدیده‌ای جالب‌توجه و باستانی داده است؛ شبکه‌ای طولانی و زیگزاگی از کانال‌ها و حوضچه‌های ساخت بشر که از چشم‌انداز آبی و مهندسی سازی رونمایی کرده که برخی از محققان آن را یک تله ماهی عظیم توصیف کرده‌اند که مجموعاً ۴۲ کیلومترمربع را در برگرفته است.
حفاری‌های روی زمین چندین تاریخ رادیوکربن را درباره کانال‌ها فراهم کرده‌اند که نشان می‌دهد این کانال‌ها از سال ۲۰۰۰ قبل از میلاد مسیح تا سال ۲۰۰ پس از میلاد مورداستفاده قرار می‌گرفته‌اند.
تله‌هایی مرتبط به قبل از دوران مایاها
کشور بلیز به‌عنوان قدیمی‌ترین سکونتگاه تمدن مایا شناخته می‌شود؛ اما نکته جالب اینجاست که این تله‌های ماهی حداقل ۷۰۰ سال قبل از ظهور این تمدن در منطقه ساخته‌شده بودند.
النور هریسون باک، انسان‌شناس دانشگاه نیوهمپشابر دراین‌باره توضیح داد: «در ابتدا، تاریخ اولیه کانال‌ها ما را شگفت‌زده کرد؛ چون همه ما تصور می‌کردیم که این سازه‌های عظیم توسط مایاهای باستانی ساکن در مراکز مجاور ساخته‌شده باشند؛ اما پس از انجام بررسی‌های متعدد رادیو کربن، مشخص شد که این کانال‌ها خیلی زودتر از این‌ها ساخته‌شده‌اند.»
هریسون باک و همکارانش که روی پروژه باستان‌شناسی رودخانه بلیز شرقی کار می‌کنند معتقدند که این کانال‌ها بخشی از اولین مرکز بزرگ صید ماهی ماقبل تاریخ است که در آمریکای مرکزی ثبت‌شده. آن‌ها احتمالاً توسط گروه‌های شکارچیان و ماهیگیرهای باستانی پسین و در تلاش برای مقابله با خشکسالی طولانی‌مدت ساخته‌شده‌اند و طبق تخمین محققان، آن‌ها با یک‌بار استفاده از ماهی‌های صیدشده در تله‌ها، ماهی کافی برای تغذیه ۱۵۰۰۰ نفر برای یک سال کامل را صید می کردند.
هریسون-باک دراین‌باره ادامه داد: «به‌طورکلی این تمایل وجود دارد که تولید کشاورزی را موتور تمدن در آمریکای شمالی بدانیم؛ اما این مطالعه به ما نشان می‌دهد که تنها کشاورزی موتور این تمدن نبوده و صید انبوه گونه‌های آبزی نیز در آن نقش داشته.»
تیم هریسون-باک و سایر محققانی که بر روی منطقه یوکاتان کار می‌کنند، اخیراً از بررسی‌های هوایی برای انجام مشاهداتشان در میان پوشش گیاهی متراکم یا مناطق صعب‌العبور بهره می‌برند و تمرکزشان بر روی پناهگاه حیات‌وحش Crooked Tree است که میزبان نزدیک به ده هزار سال اشغال مداوم انسان بوده است. آن‌ها درعین‌حال چندین مکان دیگر در دشت مایا مثل رودخانه نیو، ریو هوندو و کندلاریا را نیز زیر نظر دارند.
نحوه مشاهده و شناسایی این تله‌ها
به گفته محققان، وقتی تالاب‌ها در این محیط‌های آبی خشک می‌شوند، علفزارهای باتلاقی در ساحل گسترش یافته و کانال‌های خاکی ظریفی که در خاک غنی از رس تعبیه‌شده‌اند و برخی از آن‌ها تنها ۲۰ سانتی‌متر عمق دارند، به‌سختی قابل‌رؤیت هستند.
بااین‌حال در فیلم‌های پهپادی و تصاویر ماهواره‌ای Google Earth این الگو به‌راحتی قابل‌مشاهده است. در مطالعات قبلی، این کانال‌ها به‌عنوان سد یا حوضه آب برای کشاورزی تالاب در نظر گرفته شده بودند؛ اما دانشمندان هیچ گَرده‌ای از محصولات ذرت و همچنین هیچ مزرعه کشاورزی با خندق یا زهکشی در این مناطق پیدا نکرده‌اند و این آبراه‌ها، یادآور تله‌های ماهی قبل از کلمبیایی هستند که در مناطق جنوبی‌تر و در آمازون بولیوی ساخته‌شده بودند.
نحوه کارکرد تله‌ها
هرسال و در طول فصل مرطوب، چرخه‌های سیلابی، تالاب‌های بلیز را غرق آب می‌کنند و مکان مناسبی برای تخم‌ریزی ماهی‌ها فراهم می‌گردد. البته در طول فصل خشک، این کانال‌های ساخته‌شده توسط انسان، آب‌های عقب‌نشینی کرده را به سمت استخرها هدایت می‌کنند و در نتیجه آبزیان را به فضایی محدود می‌کشانند.
طبق گفته مردم محلی، هنوز هم وقتی آب‌های سیل فروکش می‌کند، این حوضچه‌ها مملو از ماهی‌ها می‌شوند و البته ازآنجاکه بخش عمده‌از این منطقه، در منطقه حفاظت‌شده از برداشت واقع‌شده، با تبخیر آهسته آب تالاب‌ها، بیشتر ماهی‌ها می‌میرند و می‌پوسند.
برخی از دانشمندان این فرضیه را مطرح می‌کنند که وفور مواد غذایی قابل ذخیره‌سازی، اولین چیزی است که جوامع شکارچی-گردآورنده را به ایجاد سکونتگاه‌هایی در اطراف منابع مهم سوق داده است.
هریسون باک و همکارانش حالا معتقدند که خشک‌کردن، نمک‌زدایی و دودی کردن میلیون‌ها کیلوگرم ماهی در هرسال، می‌تواند به‌راحتی از جامعه بزرگ و بی‌تحرکی که در CTWS و اطراف آن زندگی می‌کنند حمایت کند و طبق نتیجه‌گیری آن‌ها، باید بررسی‌های بیشتری برای روشن شدن این تاریخچه صورت گیرد.
