ترس دندان پزشکی در کودکان: راهنمایی‌ها برای پیشگیری و حل مشکل
ترس از دندانپزشکی برای بسیاری از کودکان و بزرگسالان طبیعی است ولی برخی از کودکان، این ترس ریشه در رفتار والدین دارد. به طور مثال، والدینی که از اهمیت چکاپ دوره‌ای دندان‌های کودکان فهمیده‌اند و آنها را به طور منظم نزد دندانپزشک نمی‌برند، می‌توانند ترس و اضطراب بیشتری در کودک ایجاد کنند.
بیشتر کودکان از دندانپزشک، اتاق دندانپزشکی و تجهیزات آنها می‌ترسند. اما برای کم کردن این ترس، والدین می‌توانند اقداماتی انجام دهند مانند همراهی با دندانپزشکان متخصص کودک، راهنمایی کودک در خانه برای آشنایی با محیط دندانپزشکی، و مراجعه منظم به دندانپزشک برای چکاپ‌های دوره‌ای.
عدم اطمینان و عدم آشنایی کودک با دندانپزشکی می‌تواند منجر به ترس و اضطراب شود. بنابراین، آشنایی کودکان با محیط دندانپزشکی از جوانی آنها می‌تواند تأثیر مثبتی بر رفتار و نگرش آنان نسبت به دندانپزشکی داشته باشد.
والدین باید آگاه باشند که تنبیه و تهدید کودکان با موارد ناخوشایندی مانند دندانپزشکی، می‌تواند منجر به تشدید ترس و اضطراب آنها شود. بنابراین، والدین باید از این رفتارها پرهیز کنند و سعی کنند کودکان را با احترام و آرامش به دندانپزشک ببرند.
در نهایت، پس از جلسه دندانپزشکی، اگر کودک بی‌حسی دریافت کرده است، والدین باید مراقب باشند تا از ایجاد آسیب در محل بی‌حسی جلوگیری کنند و کودکان را با غذاهای نرم و مایع تغذیه دهند تا هرگونه عوارض پس از درمان جلوگیری شود. این اقدامات می‌تواند به آرامش و رضایت کودکان پس از دندانپزشکی کمک کند.
همشهری آنلاین نوشت، یک دندانپزشک متخصص کودکان می‌گوید: بیشتر بچه‌ها ترس از دندانپزشکی دارند و طبیعی است. مثل خیلی از بزرگسالان. ولی موضوع این است که هراس بعضی از کودکان، ریشه در رفتارهای خود والدین دارد.
در کنار والدینی که از اهمیت چکاپ دوره‌ای دندان‌های شیری غافلند و کودکان خود را به طور مرتب نزد دندانپزشک نمی‌برند، عده‌ای از والدین هر ۴ تا ۶ ماه کودکان خود را برای چکاپ به دندانپزشکی می‌برند تا مطمئن شوند دندان‌های کودک‌شان مشکلی ندارد یا اگر مشکلی وجود داشت، زودتر توسط دندانپزشک برطرف شود تا کار به پوسیدگی و کشیدن دندان و … نکشد.
اما موضوع این است که بیشتر کودکان از دندانپزشک و اتاق دندانپزشکی و صدای دستگاه‌ها و حتی رنگ لباس کار دندانپزشک هراس دارند و خیلی از آنها در مطب دندانپزشکی دچار اضطراب می‌شوند و هم خودشان اذیت می‌شوند و هم با پزشک همکاری نمی‌کنند.
بعضی از والدین برای حل این مشکل، کودک را نزد دندانپزشک متخصص کودک می‌برند که تا حدی با دنیای کودکان آشنا است، اتاق کارش مخصوص کودکان آماده شده و پر از اسباب‌بازی و تلویزیون و سقفِ نقاشی‌شده و کاغذدیواری‌های کودکانه و … است. با این حال برخی کودکان در مطب دچار استرس می‌شوند. برخی والدین تصور می‌کنند اضطراب کودکان راه حلی ندارد و باید به اجبار او را به دندانپزشکی برد اما دندانپزشکان معتقدند حتی این اضطراب هم راه چاره دارد. بنابراین نباید با انجام یک اشتباه، اضطراب از دندانپزشکی را در کودک دائمی کرد.
یک علت مهم ترس کودکان از دندانپزشک
متخصصان می‌گویند اگر کودک‌تان دندانپزشک‌هراسی دارد با او تندی نکنید، او را تحقیر نکنید، او را به اجبار و با گریه نزد دندانپزشک نبرید، به او دروغ نگویید، به کودک جواب‌های سرسری که منجر به تشدید اضطرابش می‌شود ندهید، او را از دندانپزشک نترسانید، سعی نکنید او را با نصیحت آرام کنید و بهتر است بخشی از کار را به دندانپزشک بسپارید.
دکتر مصطفی محاوری، متخصص دندانپزشکی کودکان و نوجوانان به همشهری‌آنلاین می‌گوید: بیشتر بچه‌ها ترس از دندانپزشکی دارند و طبیعی است. مثل خیلی از بزرگسالان. ولی موضوع این است که هراس بعضی از کودکان، ریشه در رفتارهای خود والدین دارد. مثلا بعضی از والدین وقتی می‌خواهند کودک‌شان را تنبیه کنند، او را تهدید می‌کنند که می‌بریمت پیش دندانپزشک. خب این کودک اگر اضطراب دندانپزشک داشته باشد، ترس و اضطرابش بیشتر می‌شود. پس والدین باید آگاه باشند که برای ترساندن کودک، پای دندانپزشک را به میان نیاورند و ازاو به عنوان تنبیه یا تهدید استفاده نکنند.
دکتر محاوری همچنین تاکید می‌کند: یکی از دلایل اضطراب کودکان از دندانپزشکی، بی‌تجربه بودن آنها است. مراجعات منظم برای چکاپ از همان اوایل کودکی باعث می‌شود که کودک با محیط مطب و کارکنان و دندانپزشک آشنا شود و این موضوع کم‌کم برایش به امری روتین تبدیل شود.
این دندانپزشک می‌گوید: خیلی از کودکان تا ۷–۸ سالگی حتی یک بار هم نزد دندانپزشک برده نمی‌شوند. درحالی‌که والدین باید آنها را هر ۴ تا ۶ ماه یک بار نزد دندانپزشک ببرند. حتی اگر دندان های کودک مشکلی نداشته باشد. مراجعات منظم از کودکی مثلا یک‌سالگی، هم کمک می‌کند تا دندان‌های کودک پوسیده نشوند و نیاز به درمان پیدا نکنند و هم مراجعه به دندانپزشکی در او نهادینه و عادی می‌شود.
دندانپزشکان، یکی دیگر از دلایل مهم ترس کودکان از دندانپزشکی را بردن کودک نزد دندانپزشک بزرگسالان عنوان می‌کنند و تاکید دارند که والدین تا جایی که امکان دارد، کودک خود را نزد دندانپزشک ویژه‌ی کودک ببرند تا از شدت هراس و اضطراب او کاسته شود. چراکه دندانپزشک کودک در زمینه کنترل اضطراب کودکان آموزش دیده و به کارکنان خود نیز آموزش‌های لازم را داده است. علاوه بر این، دندانپزشک کودکان تجهیزاتی در اتاق خود دارد که مورد توجه کودکان و متناسب با روحیات و گروه سنی آنها است. همین امر می‌تواند آرامش را به آنها انتقال دهد و از شدت استرس و اضطراب آنان کم کند.
۱۴ توصیه مهم به والدین درباره دندانپزشکی کودکان
دکتر محاوری در ادامه توصیه‌های بسیار کاربردی و ساده‌ای برای کاهش هراس کودکان از اتاق دندانپزشکی ارائه می‌دهد که می‌تواند تجربه و نوع نگاه کودک را تغییر دهد یا دست‌کم از میزان استرس او کم کند.
* هیچ‌وقت کودک‌تان را به عنوان تنبیه یا تهدید به دندانپزشکی نیاورید.
* پاسخ سوالات و نگرانی‌های کودک درباره دندانپزشکی را به دندانپزشک محول کنید و از دروغ گفتن و دادن پاسخ‌هایی که باعث تشدید اضطراب کودک می‌شود، خودداری کنید.
* در خانه، بازی دندانپزشک انجام دهید تا کودک آمادگی شنیدن سر و صداهای غیرمعمول، دیدن افراد بالغ با لباس سفید و بوها و مزه‌های جدید را داشته باشد.
* در جلسات ابتدایی، ممکن است یک سری کارهای اورژانسی مثل کشیدن و درمان ریشه برای کودک انجام شود که گاه منجر به تجربه ناخوشایندی برای کودک می‌شود. ولی لازم است والدین به دندانپزشک اعتماد کنند. اشتباه برخی والدین این است که درمان را ادامه نمی‌دهند و این امر منجر به اضطراب همیشگی کودک از دندانپزشک می‌شود.
* هیچ وقت برای بردن کودک نزد دندانپزشک، منتظر دندان‌درد کودک نباشید. مراجعات منظم باعث می‌شود کودک هم با محیط مطب و کارکنان آشنا شود و هم کار به پوسیدگی دندان و درد نرسد که موجب ناراحتی و ترس کودک شود.
* قبل از رفتن به دندانپزشکی از دادن قول جایزه که ظاهر باج دادن به کودک دارد، خودداری کنید. چون این احساس به کودک منتقل می‌شود که قرار است برای انجام کاری جدی و ترسناک به دندانپزشکی مراجعه کند.
* حواس‌تان باشد که کودک در هنگام مراجعه به دندانپزشکی گرسنه نباشد.
* به کودک‌تان اجازه دهید هر اسباب‌بازی یا عروسک کوچکی را که دوست دارد، همراه با خود به مطب بیاورد.
* در جلسات درمانی هرگز در حضور کودک درباره خاطرات و تجربیات بد خود از دندانپزشکی صحبت نکنید. همچنین از به کار بردن کلماتی مثل آمپول، سوزن، مته و خون که در کودک ایجاد ترس و اضطراب می‌کند، خودداری کنید.
* بهتر است کودک قبل از رفتن به دندانپزشکی استراحت کرده باشد. خستگی کودک معمولا منجر به عدم همکاری او با دندانپزشک می‌شود.
* برای ایجاد آمادگی ذهنی و روانی در کودک و اعتماد او به دندانپزشک صرف وقت لازم است. بهتر است اولین جلسه فقط به معاینه اولیه و آشنایی کودک با محیط درمان اختصاص یابد و درمان از جلسه دوم شروع شود.
* بی‌حسی، شایع‌ترین عامل ترس کودک از دندانپزشکی است. اما انجام برخی تکنیک‌ها ازجمله استفاده از ژل‌های بی‌حس‌کننده مخاط، پرت کردن حواس کودک و انجام تزریق در وضعیتی که سرنگ در دید او نباشد و انجام برخی حرکات مالشی در ناحیه تزریق توسط دندانپزشک کمک می‌کند تا دندان کودک بدون این که او متوجه شود، بی‌حس شود و کودک هم دچار ترس نشود.
* در صورت اجازه دندانپزشک، در اتاق و نزدیک کودک‌تان بمانید اما با او صحبت نکنید. حضور والدین به تنهایی، کودک را در آرامش قرار خواهد داد. اما صحبت کردن و استفاده از کلمات تسکین‌دهنده بدتر او را مضطرب می‌کند.
جداسازی کودک از والدین در بعضی از جلسات درمانی جزو روند درمان است و گاهی بهتر است برای انجام مناسب درمان، والدین در کنار کودک حضور نداشته باشند.
یک توصیه خیلی مهم بعد از جلسه دندانپزشکی
دکتر محاوری در ادامه به نکته مهمی درباره اشاره می‌کند که می‌تواند موجب آرامش او شود. او می‌گوید: اگر کودک در جلسه دندانپزشکی بی‌حسی موضعی دریافت کرده باشد، ممکن است لب، زبان و گونه‌اش تا حدود ۲ ساعت بعد از تزریق بی‌حس بماند. در این مدت باید کودک را به دقت تحت نظر داشته باشید و از دستکاری، مکیدن یا جویدن این بافت‌ها جلوگیری کنید. این فعالیت ها می‌تواند به شدت به دهان کودک آسیب برساند. چون کودک دردی را حس نمی‌کند و ممکن است به بافت‌های دهان خود آسیب بزند.
این دندانپزشک کودکان تاکید می‌کند: بهبود زخم ناشی از گازگرفتگی لب‌ها ممکن است بیشتر از یک هفته طول بکشد. پس والدین باید مراقب رفتارهای خود باشند.
او ادامه می‌دهد: اگر کودک بعد از درمان گرسنه شد، توصیه می‌شود فقط غذاهای خیلی نرم و مایعات (نه مایعات سرد و داغ) به او داده شود. کودکان احساس بی‌حسی را درک نمی‌کنند و معمولا به والدین می‌گویند درد دارند، اما واقعیت این است که آنها حس گزگز و برآمدگی بافت دارند اما به دلیل سن کم نمی‌توانند آن را بیان کنند.
طناز السادات حسینی فر
