زندگی خصوصی شاهان قاجار؛ حیواناتی که در دل این خانه های بزرگ شاهان جانفشانی می‌کردند

در دوره قاجار، شکار برای ناصرالدین شاه و شخصیت‌های دیگر درباریان یک فعالیت محبوب و مهم بود. آلبوم‌های تاریخی کاخ گلستان به تازگی بیش از ۳۲۰۰ عکس از شکار و حیوانات دست آموز منتشر کردند. شکار مختلفی مثل گوزن، آهو، خرس، پلنگ، ببرها، شاهین و باز، کبک و تیهو، قرقاول، خرگوش، گاوزبان وحشی توسط شاه انجام می‌شد. اردوگاه‌هایی برای تسهیل شکار در محل‌های شکار برپا می‌شدند. تفنگ‌های پیشرفته از اروپا و سگ‌های شکارچی و پرندگان شکاری مانند شاهین نیز استفاده می‌شدند. عکس‌ها تحت عنوان «آلبوم‌های سایه» شامل تصاویر شکار، مراسم و تشریفات پخت و پز این شکارها هستند. علاوه بر حیات وحش، تصاویر برخی حیوانات خانگی نیز در آلبوم‌های دوران قاجار دیده می‌شود. این آلبوم‌ها شامل عکس‌هایی از سفرها، اعیاد، سوگواری‌ها، حرم‌سراها و شهر‌های مختلف دنیا است. منتشرکنندهٔ آلبومهای سایه شامل عکاسانی چون آنتوان سوروگین، آقا رضا و ابراهیم خان بوده‌اند.

همشهری آنلاین نوشت: اخیرا بیش از ۳۲۰۰ عکس از آرشیو آلبوم‌های تاریخی کاخ گلستان منتشر شد. در این عکس‌ها موضوع حیات وحش به دو بخش شکار در شکارگاه‌های سلطنتی و حیوانات دست آموز غیر ایرانی در حریم کاخ‌های او تقسیم می‌شود. البته نشانه های شکار گونه‌های دیگری نیز در تصاویر دیده می‌شود.

شکار در دوره قاجار، به ویژه در زمان ناصرالدین شاه، یکی از فعالیت‌های محبوب و مهم درباریان و شخص شاه بوده است. ناصرالدین شاه از ۱۶ سالگی پادشاه شد طیف وسیعی از گونه‌های حیات وحش در ایران از جمله گوزن، آهو، خرس، پلنگ و یوزپلنگ، ببرریال‌شاهین و باز، کبک و تیهو، قرقاول، خرگوش گراز وحشی را شکار کرده است. اما آنچه در «آلبوم‌های سایه» (آلبوم‌های اسکن‌شده از روی نسخه اصل) تا کنون منتشر شده شامل تصاویری از گونه قوچ است.

ناصرالدین شاه و درباریانش اغلب به مناطق مختلفی برای شکار می‌رفتند. از جمله این مناطق می‌توان به دشت قزوین، ساوجبلاغ، و دماوند اشاره کرد. این مناطق به دلیل وجود حیات وحش متنوع، برای شکار مناسب بودند.

برای تسهیل شکار، شاه و همراهانش اغلب اردوگاه‌هایی در محل‌های شکار برپا می‌کردند. این اردوگاه‌ها معمولاً شامل خیمه‌های بزرگ و مجهز، آشپزخانه‌ها، و تجهیزات لازم برای اقامت چند روزه بودند. شاه و همراهانش از تفنگ‌های پیشرفته‌ای که غالباً از اروپا وارد می‌شدند، استفاده می‌کردند. همچنین استفاده از سگ‌های شکارچی و پرندگان شکاری مانند شاهین نیز معمول بود. عکس‌های موجود در ۷۴ آلبوم منتشر شده، تشریفات پخت و پز این شکارها را نیز نشان می‌دهد.

سایر گونه‌های موجود در این آلبوم‌ها نقش حیوان خانگی و یا باغ وحش اختصاصی را برای ناصرالدین شاه و درباریان دارد. برخی گونه‌ها را هم صرفا برای نشان دادن مهارت تیراندازی و صد البته فرصت مدح اطرافیان از مهارت تیراندازی ناصرالدین شاه شکار کرده‌اند. در ادامه تصاویری از حیات وحش در آلبوم‌های عکس کاخ گلستان می‌بینید.

آلبوم‌خانه‌ کاخ گلستان یکی از گنجینه‌های‌ غنی عکس و فیلم به شمار می‌آید، در این مجموعه، عکس‌هایی از دورانِ سلطنت پادشاهان قاجار به انضمام آلبوم‌های اهدا شده به آنها وجود دارد و پیشنیه‌ آن به بیش از ۱۷۰ سال می‌رسد.

براساس اطلاعاتی که پیش تر مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان منتشر کرده است، اسناد مصور و عکس هایی که در آلبوم خانه موجود است درباره سفرها، اعیاد، سوگواری‌ها، روزمرگی‌ها، حرم‌سراها و ابنیه‌ی تاریخی است. افزون بر این، عکس‌هایی از کشورهای روسیه، اتریش، آلمان و بسیاری از ملل دنیا در این آرشیو موجود است. آلبوم‌خانه شامل ۱۵۲۰ آلبوم و حدود ۹۰۰۰ شیشه است و عکس‌های سیاه و سفید، رنگی، باسمه‌ای، لیتوگراف و… را دربرمی‌گیرد.

از جمله عکاسان آلبوم‌های سایه، آنتوان سوروگین (Antoin Sevruguin)، آقا رضا عکاس باشی، ابراهیم خان بودند.

ببر دستی یکساله

فیل بزرگ فیل‌خانه مبارکه قاجار

ببر دست آموزی که در دربار ناصرالدین شاه نگهداری می‌شد به او شیرالسلطان می‌گفتند.

طاووسی که در حیاط عمارت گلستان در سال 1313 نگهداری می‌شد

دو قوی نر و ماده که در باغچه عمارت گلستان 5 تخم گذاشته اند. 1312قمری

در آلبوم‌های سایه عکاسی از چند گونه دیگر نیز جلب توجه می‌کند که اساسا حیوان خانگی یا بخشی از حیات وحش نیستند ولی دیدن آنها خالی از لطف نیست.

کندی گربه‌ایی است که در دربار قاجار روزگار خوشی گذرانده است.

ناصرالدین شاه گربه دوست ترین شاه قاجار است.

در این تصویر، درویشی با پوستینی از گونه یوزپلنگ و اسکلت دماغ اره ماهی دیده می‌شود

راضیه میرزاحیدری