روغن کرچک: رازهای شگفت انگیز این روغن طبیعی
روغن کرچک یک روغن گیاهی است که از گیاه کرچک استخراج می‌شود. این گیاه بومی نواحی گرمسیری آفریقا و آسیا است و دانه‌های آن حاوی موادی مانند تری‌گلیسرید و ریسین است. از گذشته تاکنون خواص بی‌شماری از روغن کرچک شناسایی شده است که به عنوان یک محصول چند منظوره استفاده می‌شود.
این روغن خواص درمانی، بهداشتی و زیبایی دارد. از جمله خواص آن می‌توان به تقویت سیستم ایمنی بدن، درمان یبوست، کاهش درد آرتروز، درمان بی‌خوابی، کمک به درمان میگرن، درمان مشکلات گوارشی، کمک به کاهش وزن، افزایش رشد و رواندن مو، درمان عفونت‌های پوست سر، جلوگیری از سفید شدن مو، نرم‌کننده مو، درمان آکنه، جوان‌سازی پوست، مرطوب‌کننده پوست، درمان زخم‌های پوستی، کمک به اصلاح و رشد ناخن، درمان ترک پاشنه پا و غیره اشاره کرد.
به هر حال، استفاده نادرست از این روغن ممکن است به عوارضی مثل تهوع، اسهال، راش‌های پوستی، گرفتگی عضلات، سرگیجه، مسمومیت با رایسین و سرگیجه منجر شود. بنابراین، قبل از استفاده از آن، بهتر است با متخصصان مربوطه مشورت کنید.
فرارو- دانه‌های روغنی گیاه کرچک از گذشته‌های بسیار دور مورد توجه انسان قرار گرفته و بشر قرن‌ها پیش توانسته است علاوه‌بر مصارف خوراکی کاربرد‌های درمانی نیز برای آن بیابد. این آشنایی طولانی مدت انسان با خواص روغن کرچک سبب شده است که به مرور خواص دیگری در زمینه زیبایی، پوست، مو و حتی درمان‌های متفاوت برای آن کشف شود. امروز این روغن علاوه‌بر مصارف صنعتی کاربرد‌های وسیعی در زمینه صنعت زیبایی پیدا کرده است. بی‌شک دانستن این طیف وسیع از خواص روغن کرچک می‌تواند برای بسیاری از ما مفید باشد. اگر شما هم به دانستن خواص روغن کرچک علاقه‌مند هستید، این مطلب را تا به انتها دنبال کنید.
روغن کرچک چیست؟
روغن کرچک روغنی گیاهی است که از یک فرآیند فشرده سازی و استخراج گیاه کرچک که بومی نواحی گرمسیری آفریقا و آسیاست، به دست می‌آید. کرچک‌ها گیاهانی یک پایه هستند و روی گل آذین خوشه به رنگ سبز و در بعضی از انواع گل‌های یک پایه قرمز بدون گلبرگ ظاهر می‌شوند. میوه کرچک به صورت کپسول کروی و خاردار متمایل به سبز (یا قرمز-ارغوانی) است که در هنگام رسیدن سخت و شکننده می‌شود و دانه‌ها به شکل بیضوی پهن و به شکل دانه‌های لوبیا و دارای پوسته براقی هستند که درون آن‌ها یک مغز کرم یا سفید بسیار روغنی قرار دارد. این دانه‌ها غنی از ماده «تری گلیسرید» هستند که آن‌ها را بسیار ارزشمند می‌کند؛ اما این دانه‌ها حاوی مقدار کمی سم به نام «ریسین» نیز هستند که به طور بالقوه در مقدار غلیظ شده یا بیش از حد مرگبار است.
به عبارت بهتر روغن کرچک روغن بی‌مزه و بی‌بویی است که از دانه‌های کرچک به دست آمده از گیاه کرچک استخراج می‌شود که به لحاظ علمی به نام Ricinus Communis شناخته می‌شود. انسان قرن‌هاست که علاوه‌بر مصارف غذایی به خواص این روغن کرچک در درمان برخی التهابات پی برده است. روغن کرچک به طور گسترده به عنوان یک مسهل و به طور خاص به عنوان یک دارو در برابر تقریبا تمام بیماری‌ها در کودکان و سالمندان مورد استفاده قرار می‌گرفته است. با پیشرفت علم خواص دیگری از روغن کرچک نیز شناسایی شد و اکنون با طیف وسیعی از کاربرد‌ها در زمینه‌های سلامتی، زیبایی و درمانی به بازار عرضه می‌شود.
روغن کرچک چگونه تولید می‌شود؟
قسمت‌های مورد استفاده گیاه کرچک برگ و دانه‌های کرچک است و به طور کلی روغن کرچک با فشار دادن دانه‌های کرچک استخراج می‌شود. از مرحله اول فشردن دانه‌های بدون پوسته این گیاه در سرما روغنی به دست می‌آید که پس از تصفیه، بی‌رنگ کردن و عبور بخار آب روغن کرچک دارویی که Pharmaceutical Castor Oil نامیده می‌شود، به دست می‌آید و باقی‌مانده روغن دانه را به روش‌های دیگر استخراج و به مصارف صنعتی می‌رسانند. لازم به توضیح است که تنها ۱ درصد از روغن کرچک تولید شده در جهان را صرف کاربرد‌های دارویی یا تولید فراورده‌های مفید برای سلامتی می‌کنند.
چگونه روغن کرچک اصل را تشخیص بدهیم؟
تشخیص روغن کرچک اصل برای مصرف کننده و خریدار عادی به راحتی ممکن نیست؛ اما برخی ویژگی‌های ظاهری به آن‌ها در این امر کمک می‌کند:
۱. رنگ روغن کرچک: رنگ روغن اولین ایتمی است که خریدار در هنگام خرید روغن کرچک به چشمش می‌آید و بررسی را با آن شروع می‌کند. روغن کرچک بکر و خالص اگر فیلتر و تصفیه نشده باشد، رنگ تیره و متمایل به سبز کدر دارد و اگر در درجه بعد فیلتر شود، روغنی شفاف است که رنگ آن به زرد مات متمایل می‌شود. همچنین اگر روغن کرچک را کاملا تصفیه شیمیایی کنند، کاملا شفاف و یا متمایل به زرد کم‌رنگ می‌شود.
۲. بافت و سیالیت روغن کرچک: حتما در مورد روغن کرچک اصل شنیده‌اید که یکی از ویژگی‌های متمایز آن ویسکوز بودنش نسبت به روغن‌های دیگر است. به زبان ساده‌تر روغن کرچک همانند دیگر روغن‌ها روان و سیال نیست؛ بلکه مانند عسل کمی لزج و چسبناک است. همین ویژگی باعث شده است که استفاده از آن به‌تنهایی روی پوست یا مو کمی سخت باشد و معمولا می‌گویند که آن را با روغن دیگری ترکیب کنید.
۳. بوی روغن کرچک: بوی روغن کرچک اصل را زمانی بهتر متوجه می‌شوید که با بوی گیاه کرچک آشنا باشید. از آنجا که تولید روغن کرچک بکر در دمای بسیار پایین صورت می‌گیرد، بوی تازگی گیاه در آن حفظ می‌شود؛ بنابراین بوی سوختگی نمی‌دهد و بوی ملایمی از گیاه و دانه کرچک به مشام می‌رسد. در صورتی هم که روغن کاملا تصفیه شود، هیچ بویی نباید داشته باشد.
روغن کرچک چه خواصی دارد؟
از گذشته‌های بسیار دور تا به امروز خواص بی‌شماری از روغن کرچک در درمان، سلامت و زیبایی شناسایی شده است و امروز از این فرآورده بهره‌های فراوانی برده می‌شود. در ادامه شما را با فواید روغن کرچک در سه زمینه مختلف آشنا خواهیم کرد.
الف) خواص روغن کرچک برای سلامت بدن
۱. تقویت سیستم ایمنی بدن: مصرف روغن کرچک می‌تواند تولید گلبول‌های سفید را در دستگاه گردش خون افزایش بدهد. از این رو برای تقویت دستگاه ایمنی و پیشگیری از بروز عفونت‌ها می‌توانید از روغن کرچک استفاده کنید. پس از گذشت ۲۴ ساعت تولید گلبول‌های سفید در بدن‌تان افزایش خواهد یافت.
۲. درمان یبوست: روغن کرچک برای درمان یبوست بسیار موثر است. ترکیبات موجود در روغن کرچک مانند یک ملین قوی عمل می‌کند که روده را تحریک و با جلوگیری از جذب مایع رطوبت روده را حفظ می‌کند. برای استفاده می‌توانید ۳۰ تا ۶۰ گرم روغن کرچک را با یک لیوان شیر یا آب ولرم مخلوط کنید. اگر از طعم روغن کرچک خوشتان نمی‌آید، مقداری زنجبیل به آن اضافه و سپس میل کنید.
۳. کاهش درد آرتروز: اسید ریکینولیک موجود در روغن کرچک خواص ضد التهابی قوی دارد که با ماساژ دادن روی مفاصل و عضلات درد ناشی از آرتریت و التهاب را کاهش می‌دهد. یک تکه پارچه فلانل پنبه‌ای را سه یا چهار لایه کنید و به روغن کرچک آغشته کنید و روی مفاصل آسیب دیده قرار بدهید؛ سپس آن را با پارچه‌ای بپوشانید و پد گرم یا بطری آب گرم را روی آن قرار بدهید و بگذارید ۴۵ دقیقه بماند. این کار را روزانه یک‌بار برای درمان درد و التهاب مفاصل انجام بدهید.
۴. درمان بی‌خوابی: اگر از بی‌خوابی رنج می‌برید، قبل از خواب مقداری روغن کرچک روی پلک‌ها بمالید. این کار باعث بهبود گردش خون و آرامش بدن می‌شود و بی‌خوابی را درمان می‌کند.
۵. کمک به درمان میگرن: روغن کرچک یک ضد درد طبیعی است که برای از بین بردن سردرد‌های میگرنی مفید است. برای درمان خانگی میگرن و سردرد ۱ قاشق روغن کرچک را روی پیشانی بمالید و بعد از ۱ دقیقه بشویید. بعد از ۲ تا ۳ دقیقه اثر آن را احساس خواهید کرد.
۶. درمان آلرژی: مصرف خوراکی روغن کرچک می‌تواند به کاهش علائم حساسیت (آلرژی) و التهاب آلرژیک مخاط بینی کمک کند. این قابلیت نیز یکی دیگر از خواص روغن کرچک برای سلامتی است. روغن کرچک دارای خواص ضد حساسیتی (ضد آلرژیک) است. برای استفاده از روغن کرچک برای درمان آلرژی مقداری از این روغن را روی ماسک تنفش خود بمالید (مقدار بسیار اندک) و ماسک را روی صورت خود قرار بدهید و استشمام کنید.
۷. درمان و پیشگیری از اختلالات قاعدگی: استفاده از روغن کرچک در درمان و پیشگیری از اختلالات قاعدگی مانند خونریزی غیرطبیعی رحم، سندرم پیش از قاعدگی، قاعدگی دردناک و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی موثر است. همچنین برای تسکین دل درد ناشی از قاعدگی می‌توانید از روغن کرچک استفاده کنید. می‌توانید مقداری از این روغن را روی دستمال یا پارچه تمیز و یا گاز استریل بریزید و روی شکم‌تان قرار بدهید. برای افزایش تاثیرگذاری این مرهم می‌توانید یک بطری حاوی آب گرم و یا کوسن گرم را روی آن بگذارید و به مدت یک ساعت دراز بکشید.
۸. درمان مشکلات گوارشی: مشکلات گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر و یبوست را می‌توان با استفاده از روغن کرچک درمان کرد. مصرف خوراکی روغن کرچک می‌تواند به تسکین مشکلات گوارشی کمک کند. روغن کرچک حاوی خواص ضد باکتریایی، ضد قارچی، ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند میزان گردش خون را در روده‌ها افزایش بدهد.
۹. کمک به کاهش وزن: روغن کرچک باعث کاهش اشتها می‌شود، به طوری که بعد از مصرف آن احساس سیری می‌کنید و به لاغری کمک می‌کند. می‌توانید با حل کردن روغن کرچک در اسموتی‌ها طعم نامطبوع آن را برطرف کنید.
ب) خواص روغن کرچک برای مو‌ها
۱. افزایش رشد مو: یکی از راه حل‌های بسیار عالی برای افزایش رشد مو استفاده از روغن کرچک است. ماساژ پوست سر با این روغن مو را محکم‌تر و بلندتر می‌کند. این روغن با افزایش جریان خون در فولیکول‌ها رشد مو را افزایش می‌دهد. اسید چرب امگا ۹ موجود در این روغن برای سلامت و مراقبت از مو و جلوگیری از موخوره مفید است؛ همچنین شکنندگی مو را کاهش می‌دهد و مو را نرم و مرطوب نگه می‌دارد.
۲. درمان عفونت‌های پوست سر: عفونت‌های پوست سر منجر به بروز مشکلاتی همچون ریزش مو، شوره سر و خارش پوست سر می‌شود. روغن کرچک به سبب داشتن خواص ضدقارچ و ضدباکتری با پاتوژن‌ها و میکروارگانیسم‌های تولیدکننده عفونت مبارزه می‌کند و مانع بروز عفونت‌های پوستی می‌شود.
۳. جلوگیری از سفیدشدن مو: یکی از روش‌های رایج برای جلوگیری از سفید شدن زودرس مو استفاده از روغن کرچک است. این روغن به حفظ رنگ‌دانه‌های مو کمک و روند سفید شدن آن را کند می‌کند.
۴. نرم‌کننده مو: برای درمان مو‌های خشک و آسیب دیده می‌توان از روغن کرچک استفاده کرد. یک قاشق چای‌خوری روغن کرچک را به شامپوی نرم‌کننده موی خود اضافه کنید و به‌خوبی تکان بدهید. مرطوب‌کنندگی این روغن سبب آبرسانی به مو می‌شود و از خشک شدن آن جلوگیری می‌کند.
پ) خواص روغن کرچک برای پوست و زیبایی
۱. درمان آکنه و جوش صورت: ریسینولیک اسید موجود در روغن کرچک دارای خواص ضد باکتری و ضد التهابی است و با کاهش باکتری‌های پوست به درمان آکنه و جوش صورت و همچنین جای جوش کمک می‌کند. قبل از خواب صورت خود را با آب گرم خوب بشویید تا تمیز شود و مقداری روغن کرچک را به مدت ۱۰ دقیقه به صورت دایره‌ای روی پوست صورت ماساژ بدهید و بگذارید یک شب بماند و روز بعد با آب گرم خوب بشویید.
۲. جوان سازی پوست صورت: یکی از مزایای روغن کرچک این است که وقتی به صورت موضعی روی پوست صورت و دور چشم مالیده شود، به افزایش تولید کلاژن و الاستین کمک می‌کند و با رفع چین و چروک باعث جوان سازی پوست صورت می‌شود.
۳. مرطوب کننده طبیعی پوست: اگر شما به دنبال یک مرطوب کننده ارزان و طبیعی برای پوست هستید، به شما پیشنهاد می‌کنیم که از روغن کرچک استفاده کنید. اسید‌های چرب موجود در روغن کرچک به‌راحتی به پوست نفوذ می‌کند و باعث آبرسانی پوست صورت و بدن می‌شود.
۴. درمان زخم‌های پوستی: روغن کرچک برای درمان زخم‌ها مفید است. اسید‌های چرب موجود در روغن کرچک به داخل بافت زخم نفوذ می‌کند و باعث رشد بافت‌های سالم اطراف آن می‌شود.
۵. درمان لکه‌های پوستی: روغن کرچک برای درمان لکه‌های تیره پوست صورت مفید است. اسید‌های چرب به‌ویژه اسید‌های چرب امگا ۳ موجود در روغن کرچک به پوست نفوذ و لک‌های پوستی را درمان می‌کنند.
۶. درمان ترک‌های پوستی دوران بارداری: اسید‌های چرب موجود در روغن کرچک می‌توانند به درمان ترک‌های پوستی که در دوران بارداری ایجاد شده‌اند، کمک کنند. توصیه می‌شوند که زنان باردار در ماه‌های آخر دوران بارداری روغن کرچک را به صورت موضعی روی شکم و سینه‌ها بمالنند.
۷. رفع سیاهی و پف دور چشم: روغن کرچک با افزایش گردش خون در پوست دور چشم به درمان سیاهی و پف دور چشم کمک می‌کند. توصیه می‌شود که چند قطره روغن کرچک را به‌آرامی روی پوست دور چشم خود ماساژ بدهید تا سیاهی دور چشم را درمان کند.
۸. درمان آفتاب سوختگی: روغن کرچک دارای خواص ضد التهابی قوی است و می‌تواند به درمان سریع‌تر آفتاب سوختگی کمک کند. مقدار مساوی روغن نارگیل و روغن کرچک را با هم ترکیب کنید و روی نواحی آسیب دیده پوست بمالید تا آفتاب سوختگی درمان شود.
۹. درمان ترک پاشنه پا: روغن کرچک یکی از بهترین درمان‌های طبیعی و خانگی برای ترک پاشنه پا محسوب می‌شود. مقادر بالای رطوبت موجود در روغن کرچک باعث می‌شود که به پوست پاشنه پا نفوذ کند و با آبرسانی ترک آن را درمان کند. هر شب قبل از خوابیدن مقداری روغن کرچک را روی پاشنه پا بمالید، جواراب بپوشید و بگذارید یک شب بماند.
۱۰. تقویت و رشد ناخن: روغن کرچک دارای خواص ضد عفونی کننده قوی است که به درمان قارچ ناخن کمک می‌کند و باعث تقویت و بهبود رشد ناخن‌ها به صورت طبیعی می‌شود.
۱۱. ترمیم لب‌های ترک خورده: روغن کرچک نه‌تنها پوست خشک را بهبود می‌بخشد، یک نرم کننده طبیعی برای لب‌های خشک و ترک خورده نیز به حساب می‌آید. خیلی از رژ لب‌ها و چرب لب‌هایی که از مغازه‌ها خریداری می‌کنید، در لیست مواد اولیه خود نام روغن کرچک را ذکر کرده‌اند. همچنین شما می‌توانید رژ لب مناسب خود را بدون استفاده از هرگونه مواد شیمیایی با استفاده از روغن کرچک و یا ترکیب آن با روغن‌های ضروری و مناسب و موم عسل درست کنید.
آیا استفاده از روغن کرچک عوارض دارد؟
به طور طبیعی استفاده غیر اصولی و بدون مشورت با افراد کارشناس هر ماده‌ای می‌تواند عوارضی را برای افراد به دنبال داشته باشد، اگر قصد دارید برای رفع هریک از مشکلاتی که پیش از این عنوان کردیم، از روغن کرچک استفاده کنید، بهتر است قبل از آن با افراد کارشناس و پزشکان مشورت بکنید. با این حال باید بدانید که معمولا عوارض جانبی استفاده از روغن کرچک مربوط به سلامت پوست و دستگاه گوارش است؛ بنابراین عوارض جانبی را باید بیش‌تر در این دو بخش جستجو کرد. شایع‌ترین عوارض جانبی استفاده از روغن کرچک عبارت‌اند از:
۱. حالت تهوع: مصرف بیش از حد روغن کرچک می‌تواند باعث حالت تهوع بشود. احتمال بهبود آن هست؛ اما کنترل نکردن علائم تهوع‌آور می‌تواند به دی‌هیدراته شدن جدی بدن و نداشتن تعادل الکترولیت منجر شود. همچنین می‌تواند در ریتم ضربان قلب اختلال ایجاد کند. تهوع ایجاد شده به خاطر روغن کرچک ممکن است با استفراغ نیز همراه باشد.
۲. اسهال: دانه‌های کرچک حاوی رایسین است که یکی از سمی‌ترین مواد شناخته شده است. طبق مطالعات انجام شده هرچند علائم مصرف آن دقیق و مشخص نیستند، به احتمال زیاد شامل اسهال هم می‌شوند.
۳. راش‌های پوستی: مطابق یکی از مطالعات روغن کرچک پوست را نسبتا تحریک می‌کند. واکنش‌های آلرژیک دیگر استفاده از روغن کرچک خارش و کهیر هستند. این‌ها می‌توانند در محل استعمال روغن به وجود بیایند. همچنین مواردی خاص (هرچند نادر) وجود دارد که تماس روغن کرچک با پوست باعث به وجود آمدن راش‌های پوستی می‌شود.
۴. گرفتگی‌های عضلات: همه می‌دانیم که روغن کرچک یک ملین حیرت‌انگیز است. طبق یکی از گزارش‌ها ضعف و گرفتگی عضلات می‌تواند نتیجه مصرف بیش از حد ملین‌ها باشد. در واقع گرفتگی عضلات که از عوارض جانبی مصرف بیش از حد روغن کرچک است، آن‌قدر جدی است که به توجه و مراقبت پزشکی فوری نیاز دارد. وجود رایسین در دانه‌های کرچک می‌تواند دلیلی برای این عارضه باشد.
۵. سرگیجه: سرگیجه یکی از علائم مصرف بیش از حد روغن کرچک است.
۶. مسمومیت با رایسین: رایسین پروتئین سمی موجود در دانه‌های روغن کرچک است که باعث می‌شود سوسک‌ها، پرنده‌ها و سایر آفت‌ها از آن تغذیه نکنند. طبق گزارشات جویدن و بلعیدن دانه‌های کرچک باعث آزاد شدن رایسین می‌شود که می‌تواند به ما آسیب بزند.
