رمز و راز روستای مرموز در شمال تهران در دوران پهلوی از چشمان ما ناپدید شد!

جعفر‌آباد یکی از محلات مهم شمال تهران است که در دوره قاجار به دلیل زیبایی طبیعت و محیط سرسبز خود توجه بسیاری از افراد معروف و ارجمند را به خود جلب کرده است. این محله در اواخر دوره قاجار شکوه و شهرت خود را افزایش داد و به عنوان یکی از آبادی‌های مهم و معروف تهران شناخته شد.

روستای جعفر‌آباد اصلاحات و تحولات مهمی را در زمینه تبدیل فضای روستایی به شهری واقعی تجربه کرد. با ورود رجال سیاسی به این منطقه و ساخت بناهای مهم مانند کاخ‌ها و باغ‌ها، جعفر‌آباد به یک منطقه معتبر و مورد توجه برای افراد معروف و سیاسی تبدیل شد.

بنای کاخ سعدآباد و محل اقامت نخستین سفیر آمریکا در ایران در این منطقه به جا مانده است که نشان از اهمیت و تاریخی بودن این محله دارد. با وجود ناپدید شدن جعفر‌آباد، اما خاطرات و شهرت این منطقه همچنان در ذهن افراد زنده است و به عنوان یکی از مناطق تاریخی و مهم تهران شناخته می‌شود.

همشهری آنلاین نوشت: جعفرآباد نام محله‌ای در شمال تجریش بود که مورد توجه درباریان قاجار قرار گرفت ولی در یک مقطع زمانی ناپدید شد.خیابان جعفرآباد از شمال به دربند و از جنوب به تجریش، از غرب به خیابان اسدآباد و از شرق به امامزاده قاسم محدود می‌شود. قدیمی‌های محله می‌گویند تا ۲۰۰ سال قبل چیزی به نام جعفرآباد وجود نداشت و سرتاسر منطقه پر از باغ و درخت بود و چشمه‌ها و قنات‌های زیادی وجود داشت که باعث سرسبزی منطقه می‌شد.محله جعفرآباد ما بین دو روستای سعدآباد و دربند واقع شده بود و قدیم به نام مزرعه گلاب شناخته می‌شد. به دلیل داشتن آب و هوای خنک و باغ‌ها و رود و قنات، این روستا در زمان قاجار ییلاق محبوب و مورد علاقه رجال و درباریان بود. آنها املاک زیادی در این محله خریداری کردند و در میان باغات آن عمارت و کاخ ساختند. افرادی سرشناس درباری مانند علی خان ظهیرالدوله، قوام‌السلطنه، نصرت‌الدوله، ملک‌التجار و… نصرالله حدادی تهران شناس، درباره مزرعه گلاب می‌گوید: «رضا شاه پهلوی بخش اعظم این منطقه را به قیمت ۱۳۰۰ تومان از متولی امامزاده خرید و به اراضی کاخ سعدآباد افزود. روستای جعفرآباد در آن زمان راه ماشین‌رو داشته ولی به دلیل اینکه در مسیر نبود ماشین‌ها از آنجا رد نمی‌شدند و دورافتاده ماند. ساکنان این روستا بیشتر به شغل کشاورزی و دامداری مشغول بودند و روی زمین‌ها به سیستم ارباب-رعیتی کار می‌کردند. مردم این روستا زمستان‌های پربرفی داشتند و در بهار و تابستان نیز بارش باران به فراوانی بود به همین دلیل کاشت انواع درخت‌های میوه و صیفی‌جات در این منطقه از رونق خاصی برخوردار بود.»محله‌ای که انتخاب پهلوی اول بودداریوش شهبازی، تهران پژوه، می‌گوید: «پس از تشکیل حکومت پهلوی و ساخته شدن کاخ سعدآباد در دوره رضا شاه، بخش اعظم زمین‌های روستای جعفرآباد در محدوده طرح کاخ سعدآباد قرار گرفت. اکنون ۲ دروازه قدیمی شرق کاخ سعدآباد هنوز به نام جعفرآباد معروف است و تنها یادگار آن‌ آبادی کوچک در اطراف کاخ سعدآباد محسوب می‌شود. رضاخان پیش از اینکه به سلطنت برسد، ۲ سال بعد از کودتای ۱۲۹۹ به فکر خریدن باغی در مناطق ییلاقی اطراف تهران افتاد و مشاورانش مناطق مختلفی مثل کرج، رودهن و شمیران را به او پیشنهاد کردند. او سال ۱۳۰۱ به پیشنهاد شخصی به نام حاج محمود کشتکار که از مالکان بزرگ اراضی محمودیه و متولی تکیه بالای بازار تجریش بود باغی را در حوالی تجریش خرید. نخستین باغ تجریش که رضاخان مالک آن شد باغ علی خان والی بود و میرزا جعفرخان معمار، معمارباشی مشهور تهران هم بنای داخل باغ را برای او مرمت کرد و توسعه داد. اگرچه این باغ به نخستین اقامتگاه تابستانه رضاخان تبدیل شد اما اطرافیانش باغ‌ها و اراضی اطراف آن را برای او خریداری کردند تا به تدریج محدوده کاخ سعدآباد تعیین شود. در میان این باغ‌ها اراضی مثل مغ‌محله، شاه‌محله و البته بخش‌ زیادی از زمین‌های‌آبادی جعفرآباد هم وجود داشت که همگی در محدوده کاخ سعدآباد قرار گرفتند.»اگرچه روستای جعفرآباد در دوره قاجار پا گرفت اما این‌ آبادی از دوره ناصری با ورود رجال سیاسی به اراضی آن، به‌عنوان یکی ازآبادی‌های کوچک شمال تجریش به شهرت رسید و نامش سر زبان‌ها افتاد. شهبازی می‌گوید: «روستایی که تا پیش از دوره قاجار نامی از آن وجود نداشت به تدریج از اواخر دوره قاجار با آباد شدن زمین‌های اطراف به دست رجال سیاسی شهرت پیدا کرد. پیش از همه، محمدشاه قاجار در حوالی جعفرآباد کاخ محمدیه را بنا کرد و سپس صدراعظم او حاجی میرزا آقاسی هم کاخ دیگری اطراف روستای جعفرآباد ساخت. به تدریج پای دیگر رجال سیاسی مثل معیرالممالک هم به زمین‌های اطراف جعفرآباد باز شد و باغ‌ها و زمین‌های کشت و زرع این‌آبادی کوچک به نامی آشنا برای تهرانی‌ها تبدیل شد.»سکونت سفیر آمریکا در جعفرآبادیکی از مهم‌ترین عوامل رونق و شهرت جعفرآباد میزبانی از نخستین سفیر آمریکا در ایران بود. شهبازی ادامه می‌دهد: «جعفرآباد در دوره ناصرالدین‌شاه بیش از هر دوره دیگری معروف شد. در این دوران و در سال ۱۸۸۴ ساموئل گرین بنجامین، نخستین سفیرآمریکا، وارد ایران شد. او در تهران اقامت داشت اما برای اقامت تابستانی باغ آقا رجب در روستای جعفرآباد را اجاره کرد. سکونت نخستین سفیر آمریکا در اراضی روستایی جعفرآباد باعث شد نام این روستا و باغ‌های سرسبزش بیش از گذشته میان تهرانی‌ها و البته رجال سیاسی آن دوران معروف شود.»راضیه میرزاحیدری