بیماری ام اس چیست؛ دلایل، علائم، درمان وتوصیه‌های مهم برای بیماران
فرارو- بر اساس امار انجمن‌ام اس ایران، تا سه ماهه اول سال ۱۴۰۳ بیش از ۱۲۰ هزار نفر در ایران مبتلا به این بیماری خود ایمنی هستند. همچنین این آمار نشان می‌دهد که در کشور ما از هر ۱۰۰ هزار نفر، ۱۲۵ نفر به بیماری‌ام اس مبتلا هستند.
به گزارش فرارو، بیماری‌ام اس یکی از پیچیده‌ترین بیماری‌های خودایمنی است که متاسفانه جامعه به طور عموم اطلاعات پراکنده‌ای از آن دارند. در این مطلب به بیماری‌ام اس، علائم و روش‌های تشخیصی و راه‌های درمان آن می‌پردازیم؟
ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس چیست؟
مالتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) یک بیماری عصبی فلج کننده مغز و نخاع است که با نام‌ام اس در میان عموم شناخته می‌شود. ام اس یک بیماری مزمن خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به دستگاه عصبی مرکزی (مغز، نخاع و اعصاب بینایی) حمله میکند اما علائم خود را در تمام سطح بدن نشان می‌دهد. . در حملات سیستم ایمنی غلاف میلین سیستم عصبی تخریب و در سیگنال‌های ورودی و خروجی به مغز بیماری‌ام اس بروز میکند.
علت‌های به وجود آمدن‌ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس
۱. سبک زندگی
سبک زندگی می‌تواند تاثیر زیادی در ابتلای افراد به بیماری‌ام اس داشته باشد. سیگار کشیدن، خواب ناکافی و غذاهای ناسالم نقش بسزایی در ابتلای افراد به‌ام اس دارند. ریسک ابتلا به‌ام اس در افرادی که سیگار می‌کشند و یا در معرض دود سیگار هستند بسیار بیشتر از افراد غیر سیگاری است. استفاده از غذای حاوی نمک زیاد باعث التهاب بدن و تحریک سیستم ایمنی می‌شود که در نهایت ممکن است فرد به‌ام اس مبتلا شود.
۲. ژنتیک
ژنتیک به عنوان یکی از عوامل بروز‌ام اس شناخته می‌شود، برخی از جهش‌های ژنتیکی نیز ممکن است خطر ابتلا به‌ام اس را در افراد افزایش دهد. . سابقه خانوادگی نیز تاثیر زیادی در ابتلای افراد دارد، در واقع اگر یکی از اعضای خانواده به‌ام اس مبتلاباشند احتمال ابتلای سایر اعضا نیز بیشتر خواهد شد.
۳. استرس
تجربیات بیماران مبتلا به‌ام اس نشان می‌دهد که استرس یا تروما تاثیر بسزایی در ابتلای افراد به این بیماری دارد. در حقیقت استرس یکی از عواملی است که باعث ابتلای افراد و تشدید علائم‌ام اس می‌شود.
۴. جنسیت و نژاد
مطالعات نشان می‌دهد ام اس به طور قابل توجهی در زنان بیشتر از مردان دیده می‌شود. درصد ابتلای زنان ۳ به ۱ نسبت به مردان گزارش شده است. این تفاوت ممکن است به عوامل هورمونی ارتباط داشته باشد. در واقع تاثیر هورمون استروژن بر سیستم ایمنی، احتمال بروز این بیماری را در زنان افزایش می‌دهد. یکی دیگر از علت‌های بروز‌ام اس نژاد است، مطالعات نشان می‌دهد میزان شیوع‌ام اس در نژادهای مختلف متفاوت است. ام اس در افرادی با نژاد سفید (Europoid) از سایرنژادها مانند آسیایی و آفریقایی بیشتر است.
انواع بیماری‌ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس
شناسایی نوع‌ام اس در انتخاب بهترین روش درمان مهم است. بر همین اساس این بیماری را به چهار دسته تقسیم میکنند؛
۱. ام اس عود کننده-فروکش کننده
در این نوع از ام اس، علائم معمولا به صورت حملات ظاهر می‌شوند. بعد از حملات افراد به طور معمول سریعا بهبود پیدا میکنند. هنگامی که در این نوع از ام اس حمله رخ می‌دهد، به آن حمله عود یا تشدید می‌گویند. در این نوع از بیماری، در دوره‌های بهبود، ام اس غیر فعال می‌شود و ممکن است تا مدت‌ها حمله‌ای رخ ندهد.
۲. ام اس پیشرونده ثانویه
در این نوع از بیماری افراد معمولا با حمله‌ام اس مواجه هستند و علائم به صورت تدریجی بدتر می‌شود. در صورت‌عدم درمان‌ام اس عود کننده، ممکن است به‌ام اس ثانویه تبدیل شود.
۳. ام اس پیشرونده اولیه
این نوع از‌ام اس شیوع کمتری دارد و از همان ابتدا با بدتر شدن تدریجی علائم، بدون عود ناگهانی توسط پزشک تشخیص داده خواهد شد.
۴. ام اس پیشرونده عود کننده
نادرترین نوع‌ام است که از ابتدا با بدتر شدن پیاپی و عودهای حاد بروز پیدا میکند.
علائم و نشانه های‌ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس
علائم بیماری‌ام اس در افراد متفاوت هستند. برخی از شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
۱. بی حسی و سوزن سوزن شدن در اندام‌ها
در ام اس، سوزن سوزن شدن دست و پا بسیار شایع است و در مراحل ابتدایی بیماری ظاهر می‌شود که ممکن است به تنهایی و یا با سایرعلائم بروز کند.
۲. مشکلات بینایی مانند تاری دید، کاهش بینایی و دوبینی
دوبینی و تاری دید ناگهانی از شایع‌ترین نشانه های‌ام اس است که در اثر آسیب به عصب بینایی به وجود می‌آید. علائم بینایی در مبتلایان ممکن است به صورت دائم یا موقت باشد و همراه با سایر نشانه‌های بیماری مانند بی‌حسی و اختلال حرکتی باشد.
۳. اختلالات جنسی
اختلالات جنسی یکی از نشانه‌های بیماری‌ام اس است که در برخی از بیماران دیده می‌شود. در واقع‌ام اس با تاثیر بر روی عصب مرکزی و محیط باعث به وجود آمدن اختلال جنسی مانند کاهش میل جنسی می‌شود.
۴. عدم تعادل و سرگیجه
در ام اس، اختلال در هماهنگی و کنترل حرکت باعث لنگیدن وعدم ثبات در راه رفتن بیماران و منجر به محدودیت در فعالیت‌های روزمره افراد مبتلا می‌شود. در‌ام اس سرگیجه نیز یکی از علائم این بیماری است که به صورت احساس چرخش محیط اطراف، ناپایداری سر ظاهر می‌شود. شدت و زمان سرگیجه در بیماران متفاوت است.
۵. لرزش دست و پا
لرزش در اندام‌ها به ویژه دست و پا یکی از علائم‌ام اس است که در اثر آسیب به عصب‌های مرتبط با کنترل اعضای بدن ایجاده شده است. شدت این علامت در افراد متفاوت است و معمولا با ضعف عضلانی همراه است.
۶. اختلال شناختی مانند فراموشی
در این بیماری، آسیب به اعصاب شناختی مغز می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در حافظه، توجه و سرعت پردازش اطلاعات شود که در بلند مدت و با شدت بیماری امکان بروز عوارضی مانند فراموشی است.
۷. گرفتگی و اسپاسم عضلات
اختلال در تنظیم و هماهنگی عضلات توسط سیستم مرکزی باعث گرفتگی و اسپاسم عصبی عضلات خواهد شد که این علامت معمولا در دست‌ها و پاها بروز میکند.
روش‌های تشخیص‌ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس
روش‌های تشخیصی واحدی برای‌ام اس وجود ندارد. معمولا پزشکان بعد از معاینه بالینی درخواست آزمایش تشخیص‌ام اس (LP)، ام ار آی (MRI) و آنالیز مایع مغزی –نخاعی (CSF) را تجویز میکنند.
۱. آزمایش تشخیص‌ام اس یاLP
در آزمایش LP، مقداری مایع مغزی-نخاعی با استفاده از سوزن از ناحیه کمر بیمار گرفته می‌شود، که نشانه‌های التهاب سیستم عصبی مرکزی در فرد مبتلا بررسی شود.
۲. ام آر آی (MRI)
در این روش تصویربرداری، از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای گرفتن تصاویر دقیق از مغز و نخاع بیمار استفاده می‌شود تا ضایعات و آسیب‌های مرتبط با‌ام اس در سیستم عصبی مشخص شود.
۳. آزمایش مایع مغزی-نخاعی (CSF)
آزمایش مغزی –نخاعی یکی از مهمترین آزمایش‌های تشخیص‌ام اس است که با استفاده از پونکسیون مقداری مایع مغزی- نخاهی از دور نخاع بیمار گرفته می‌شود. نتیجه این آزمایش، وجود التهاب در نخاع و مغز را بررسی میکند.
روش‌های درمان‌ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس
بیماری‌ام اس درمان قطعی ندارد. اما با تغییر در سبک زندگی و دارو درمانی میتوان بیماری را تا حد زیادی کنترل کرد. با اصلاح سبک زندگی مبتلایان به این بیماری می‌توانند بدون مشکل به زندگی خود ادامه دهند. به طور کلی درمان در بیماری‌ام اس با هدف کنترل و کاهش پیشرفت بیماری صورت می‌گیرد.
۱. دارو درمانی
پزشکان در این روش با استفاده از داروهای خوراکی، تزریقی و وریدی، شدت حملات و پیشرفت بیماری را کند میکنند و علائم بیماری بیماری مانند خستگی و اسپاسم عضلاتی را کنترل میکند. مکمل‌های درمانی مانند قرص‌های ویتامین با توصیه پزشکان نیز یکی از درمان‌های مکمل برای این بیماری شناخته می‌شود.
۲. فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی
استفاده از تمرین‌های ورزش خاص یکی ازروش‌های کنترل‌ام اس است که باعث بهبود تعادل و هماهنگی اعضای بدن در افراد مبتلا خواهد شد. در کنار فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و کاردرمانی نیز باعث بهبود کیفیت زندگی مبتلایان به‌ام اس خواهد شد.
۳. تغییر در سبک زندگی
سبک زندگی غلط یکی از عوامل ابتلای افراد به‌ام اس محسوب می‌شود. اصلاح سبک زندگی، مدیریت استرس، ترک دخانیات و خواب کافی باعث تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب و در نهایت کنترل بیماری خواهدشد.
توصیه‌ها برای مبتلایان به بیماری‌ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس
۱. رژیم غذایی مناسب
رژیم غذایی مناسب یکی از ازبهترین راه‌ها برای زندگی بهتر در مبتلایان به‌ام اس است. استفاده از غذاهای پروبیوتیک و فیبر دار در کنار استفاده از مکمل ویتامین D باعث تقویت سیستم ایمنی این افراد خواهد شد.
۲. استراحت کافی
داشتن خواب کافی و به موقع نیز باعث آرامش و کنترل خلق و خوی در افراد مبتلایان به‌ام اس خواهد شد.
۳. دوری از استرس و محیط تنش‌زا
دوری از استرس و دوری از محیط تنش‌زا و برنامه ریزی برای کاهش استرس باعث کاهش علائم‌ام اس خواهد شد.
۴. ترک دخانیات
ترک دخانیات نیز باعث کاهش التهاب در بدن و افزایش سیستم ایمنی بدن خواهد شد.
